ယခုရက်များအတွင်း ကမ္ဘာ့သတင်းများ၌ အမေရိကန်နိုင်ငံရှိ ဘဏ်များနှင့်ပတ်သက်၍ ထိတ်လန့်ဖွယ် သတင်းများကြားနေရသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ ၁၆ ခုမြောက် အကြီးဆုံးဘဏ်ဖြစ်သည့် ဆီလီ ကွန်ဘယ်လီဘဏ် ( Silicon Valley Bank-SVB ) သည် လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုတွင် မရှူနိုင်မကယ်နိုင်ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ မတ်လ ၁၀ ရက်နေ့က ဒေသန္တရဘဏ်လုပ်ငန်းကြီးကြပ်ရေး အာဏာပိုင်အဖွဲ့က ဆီလီကွန် ဗယ်လီဘဏ်၏လုပ်ငန်းများကို ရပ်ဆိုင်းစေလျက် ဖက်ဒရယ်အပ်ငွေ အာမခံကော်ပိုရေးရှင်း ( Federal Deposit Insurance Corporation - FDIC) အဖွဲ့က လိုအပ်သည်များ ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ရန် စီမံကွပ်ကဲနေသည်။ မတ်လ ၁၂ ရက်နေ့တွင်လည်း ပိုင်ဆိုင်မှု အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဘီလီယံ ၁၁၀ ရှိသည့် စစ်ခ်နေချာဘဏ် ( Signature Bank) ကို ထိုကဲ့သို့ပင် သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိအဖွဲ့အစည်းက ထိန်းသိမ်းလိုက်ရပြန်သည်။
မဝေးသေးသည့် အချိန်ကာလ၊ နှစ်အနည်းငယ်ကို ပြန်လည်ကြည့်ပါက ယခုဘဏ်အချို့ စတင်ပြိုလဲရသည့် အကြောင်းရင်း ဇာစ်မြစ်နှင့်ပတ်သက်၍ အနည်းငယ်မျှ ခြေရာကောက်နိုင်ဖွယ်ရှိသည်။ အမေရိကန်အစိုးရသည် ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနေသည့် ကာလအတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများအတွက် ကယ်တင်မှုအစီအစဉ်များ ပြုလုပ်ခဲ့သည်ကို တွေ့ခဲ့ရသည်။ အမေရိကန်ဈေးကွက်အတွင်း ဒေါ်လာငွေကြေး ဖောဖောသီသီဖြစ်ခဲ့၏။ အကျိုးဆက်တွင် ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ် ( SVB) သို့ အပ်နှံငွေများဝင်ရောက်မှု ပမာဏ အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။
ယခုဖြစ်ပျက်ခဲ့သည့် အကြောင်းသည့် ထိုအခြေအနေများက စခဲ့သည်လော။ ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ် (SVB) သည် ၎င်းတို့ဆီသို့ ဝင်ရောက်လာသည့် အပ်ငွေများကို ထိန်းသိမ်းထားရန် အစိုးရငွေတိုက်စာချုပ် (government bonds) များကို ဝယ်ယူခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အမေရိကန်စီးပွားရေး အဆောက်အအုံအတွင်း ဖြစ်ပေါ်လာသော အင်ဖလေးရှင်းပြဿနာကို ရှင်းလင်းရန် အမေရိကန်ဗဟိုဘဏ်က အတိုးနှုန်းမြှင့်တင်မှုများကို တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် အကောင်အထည် ဖော်လာခဲ့သည်။ အကြောင်းဇာစ်မြစ်စခဲ့ပြီဟု ကောက်ချက်ချရတော့မည်။ အတိုးနှုန်း မြင့်တက်လာသည်နှင့်အမျှ ဆီလီကွန် ဘယ်လီဘဏ် (government bonds) က ဝယ်ယူမြှုပ်နှံခဲ့သည့် ငွေတိုက်စာချုပ်များ တန်ဖိုး ထိုးကျသွားခဲ့သည်။
ဤနေရာတွင် ဈေးကွက်အတိုးနှုန်းများသည် ငွေတိုက်စာချုပ် ဈေးနှုန်းများနှင့် ပြောင်းပြန်ဆက်စပ်မှုရှိသည်ဟု သဘောပေါက်ရသည်။ အတိုးနှုန်း မြင့်တက်လာပါက ဘဏ္ဍာရေး အက်ဆက်များ ပြန်ရချက် မြင့်မားလာနိုင်သည်။ ထိုသို့ဖြစ်လာချိန်တွင် ဆီလီကွန် ဘယ်လီဘဏ် (government bonds) သည် ယခင်က ၎င်းဝယ်ယူထားသည့် ပုံသေအတိုးနှုန်း သတ်မှတ်ထားသော ငွေတိုက်စာချုပ်များကို သက်တမ်း ကာလမတိုင်ခင် လျှော့ဈေးဖြင့် ရောင်းချရမည့် အခြေအနေဖြစ်ခဲ့သည်။ အတိုးနှုန်းများ မြင့်တက်လာချိန်တွင် ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ် (government bonds) ၏ အက်ဆက်များ (assets) (ယခင်က ဝယ်ယူထားသည့် အတိုးနှုန်းနိမ့် အစိုးရရငွေတိုက်စာချုပ် များစွာပါဝင်သည်) တန်ဖိုးထိုးကျ ဆင်းသွားသည်။
ဘဏ်များ အကျပ်အတည်းကြုံတွေ့လာခဲ့လျှင် မည်သို့ ဆက်လုပ်ကြမည်နည်း။ ထိုကဲ့သို့ မေးမြန်းမှုအပေါ် သုတေသီအချို့၏ တုံ့ပြန်မှုကို ငွေအပ်နှံသူများ နှစ်သက်ကြလိမ့်မည်မဟုတ်။ သုတေသီအချို့၏ အယူအဆမှာ ပြိုလဲမည့်ဘဏ်များ ပြိုလဲပါစေ (၎င်းတို့ဘာသာ ဆုံးရှုံးပါစေ၊ လွှတ်ထားလိုက်ဟူသည့် သဘော) ဟူ၍။ ဘဏ်များ ဆုံရှုံးပြိုလဲမှုကို (ဖြစ်ပါလေ့စေ သဘော) လွှတ်ပေးလိုက်ခြင်းသည် အစွန်းရောက် အယူအဆဖြစ်သည်၊ ရက်စက်ရာကျသည်။ ဘဏ်များ ပြိုလဲပျက်စီးပါက ဘဏ်၏ဖောက်သည်များ ဆုံးရှုံးမှုများရှိလာမည်။ ကြီးမားသော ကုန်ကျစရိတ်များရှိလာမည်မှာ သေချာ၏။ သို့ရာတွင် ထိုသို့လုပ်ဆောင်ခြင်းသည် အမှန်တကယ် အသင့်လျော်ဆုံး ဖြေရှင်းချက်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခု ပြိုလဲသည့်အခါ အဆိုပါလုပ်ငန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးအရ ဆက်စပ်မှုရှိနေသည့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ၏ ငွေကြေးများဆုံးရှုံးမည်ဆိုသည်မှာ အမှန်တရားသာ ဖြစ်သည်။
ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ်(SVB) ၏ ပြိုလဲဆုံးရှုံးမှုသည် ဥစ္စာဓနများ ဖျက်ဆီးခဲ့ခြင်း၏ရလဒ်ကို ထင်ဟပ်နေသည်ဟု ရှုမြင်ကြသည်။ ဘဏ်သည် ဘဏ်ဖောက်သည်များ၏ အပ်နှံငွေများကို ငွေတိုက်စာချုပ်များအဖြစ် အသွင်ပြောင်းခဲ့သည်။ ယခုအချိန်တွင် ဆိုးဆိုးရွားရွား တန်ဖိုးချထားသည့် ငွေတိုက်စာချုပ်များကဲ့သို့ ဖြစ်သွား၏။
အချို့က ဓနဥစ္စာများကို ဖျက်ဆီးသောဘဏ်များကို လုပ်ငန်း ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မှု ခွင့်မပြုသင့်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ ဘဏ်ငွေအပ်နှံသူများ၏ ငွေများသည် စီမံခန့်ခွဲမှု ကောင်းမွန်ခြင်းမရှိသည့် ဘဏ်များတွင် ပါဝင်လည်ပတ်နေသောအခါ အများပြည်သူဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများ၊ အများနှင့် သက်ဆိုင်သည့်ငွေကြေးများ မျက်ခုံးလှုပ်ရသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ကောင်းမွန်စွာ လည်ပတ်နိုင်ခြင်းမရှိသည့် ဘဏ်တစ်ခုပြိုလဲခဲ့ပါက အစိုးရအနေဖြင့် ကယ်တင်မှု အစီ အစဉ်များ လုပ်ဆောင်ရန် ရှိလာနိုင်သည်။ ထိုအခါ အစိုးရသည် ပြည်သူတို့၏ အခွန်ဘဏ္ဍာငွေများ အသုံးပြုလာနိုင်သည်။ (ယခုကြုံတွေ့လာရသည့် အမေရိကန်ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ်(SVB) ပြိုလဲသည့်ကိစ္စတွင် သက်ဆိုင်ရာတာဝန်ရှိသူများက အခွန်ထမ်းပြည်သူများအပေါ် ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးအဖြစ်ခံမှာမဟုတ်ဟု ပြောကြားမှုများ ရှိသော်လည်း) ဘဏ်တစ်ဘဏ် ပြိုလဲခြင်းကို ကယ်တင်ခြင်းသည် အများပြည်သူ အခွန်ထမ်းများအပေါ် ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုး ကျရောက် လာနိုင်သကဲ့သို့ ဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍတွင် ဆွဲဆောင်မှုများစွာ လျော့ကျသွားနိုင်သည်။
မော်တော်ကား မတော်တဆဖြစ်မှု (ကားအက်ဆီးဒန့်) ဖြစ်ရပ်ကို ဥပမာထား စဉ်းစားကြည့်သည်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတွင် မော်တော်ယာဉ် မတော်တဆမှု ကြုံတွေလာရသည့်အခါ ပျက်စီးသွားသော မော်တော်ယာဉ်ကို ပြုပြင်ရန် အစိုးရက ငွေကြေးကျခံပေးသည့်စနစ် ကျင့်သုံးသည် ဆိုပါစို့။ ထိုအခါ မေးခွန်းတစ်ခု ထွက်လာသည်။ တစ်နှစ်လျှင် မော်တော်ယာဉ်မတော်တဆမှု အရေအတွက် မည်မျှကို အစိုးရက ကျခံနိုင်မည်ဟု ထင်ပါသနည်း။
မော်တော်ယာဉ် မတော်တဆမှုကြောင့် ဖြစ်လာမည့် အပျက်အစီး ကုန်ကျစရိတ်အတွက် အသုံးပြုသူက စိုးရိမ်စရာမလိုကြောင်း သိခဲ့လျှင် မော်တော်ယာဉ် အသုံးပြုမောင်းသူများ မည်သို့ စဉ်းစားနေကြမည်နည်း။ ယခင်ကထက်ပို၍ ဂရုတစိုက် မောင်းနှင်နိုင်မည်လား။ ဂရုစိုက်မှု လျော့ကျသွားမည်လား။ အစိုးရ၏ ထိုစနစ်သည် မော်တော်ယာဉ် အသုံးပြုမောင်းနှင်သူများကို ဆွဲဆောင်မှုရှိ၏။ တစ်ဦးချင်း၏ ကုန်ကျစရိတ်ကို လျှော့ချပေးနိုင်၏။ သို့သော် မော်တော်ယာဉ် မတော်တဆဖြစ်မှု အရေအတွက် မြင့်မားလာနိုင်သည်မှာ သေချာသည်။ ထိုသို့ အစိုးရ၏ ထောက်ပံ့ကူညီမှုစနစ်သည် မော်တော်ယာဉ် အသုံးပြုသူ တစ်ယောက်ချင်းစီ၏ အမူအကျင့်ကို ပျက်စီးစေသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ဘောဂဗေဒပညာရှင်များက ထိုအချင်းအရာကို ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် သက်ဆိုင်သည့် အန္တရာယ် သို့မဟုတ် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ဘေးအန္တရာယ်ပြဿနာ (moral hazard problem) ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။
ထိုအခြေအနေသည် အစိုးရ၏ ဝင်ရောက်ကူညီရာမှာ ဈေး ကွက်ပါဝင်သူများ တစ်နည်းဆိုသော် လူတို့စိတ်ထားပေါ် သက် ရောက်လာသည့် ဆိုးကျိုးဟုပင်ဖြစ်သည်။ အစိုးရ ဝင်ရောက်ကူညီခြင်း၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးပင်ဖြစ်သည်။
အကယ်၍ အစိုးရအနေဖြင့် အခွန်ထမ်းပြည်သူများ၏ ငွေများကို အသုံးပြုလျက် ဘဏ်များပြိုလဲမှု အားလုံးတွင် အခြေအနေကောင်းမွန်စေရန် လုပ်ဆောင်ရမည်ကို အစဉ်အလာအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါလျှင် ဘဏ်များသည် အကျိုး အမြတ်အတွက် ဘေးအန္တရာယ်များသော ( ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေရှိသော ) အပြုအမူများကို ပိုမိုပြုလုပ်ကြလိမ့်မည်။ ဘဏ်အနေဖြင့် အစိုးရ၏ ကယ်တင်မှုကို ရရှိမည်ဆိုပါက အပ်နှံသူများ၏ငွေများ ဆုံးရှုံးမည့်အရေးကို အလေးထား ဂရုစိုက်နိုင်မည်လော။ ထိုအချက်သည်လည်း စဉ်းစားစရာ ဖြစ်လာသည်။ အမြတ်အစွန်းကို ဦးတည်လုပ်ကိုင်နေသော ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းတစ်ခု ဆုံးရှုံးမှုကို အများပြည်သူ ပိုင်ဆိုင်သည့်ငွေကြေးတို့ဖြင့် ဖြေရှင်းခဲ့ပါက အစိုးရ၏ ပြည်သူ့ငွေကြေးအပေါ် အလွဲသုံးစားပြုမှုသာ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။
ယခုကဲ့သို့ ပြောဆိုခြင်းသည် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ၏ဆုံးရှုံး နစ်နာမှုကို ထောက်ပံ့ကယ်တင်ခြင်းအပေါ် ဆန့်ကျင်သည့်သဘောမျိုး ဆိုလိုခြင်းမဟုတ်ပေ။ ဘဏ်ပြိုလဲသည့်ကိစ္စတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေသည့် လူတိုင်း၏ ဘဏ္ဍာရေးကို ကယ်တင်နိုင်ရန် အခွန်ထမ်း ပြည်သူများ၏ငွေများ သုံးစွဲလာနိုင်မည့်အပေါ် သံသယများရှိလိမ့်မည်။ လက်မခံသူများ ရှိကြလိမ့်မည်။ လက်ရှိ ရင်ဆိုင်နေရသော ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ်(SVB) ပြိုလဲမှုတွင် ငွေကြေးဆုံးရှုံးသွားသော အချို့သော အသေးစားငွေအပ်နှံသူ ဖောက်သည်များ စိတ်ပူနိုင်စရာရှိသည်။ သို့သော် စိုးရိမ်စရာမလို။ ဖက်ဒရယ်အပ်ငွေ အာမခံကော်ပိုရေးရှင်း (FDIC) က ဒေါ်လာ ၂၅၀ဝ၀ဝ ပမာဏ အထိ အသေးစား ငွေအပ်နှံထားသူများ ဆုံးရှုံးမှုမဖြစ်စေရန် ဆောင်ရွက်ပေးမည်ဟု အသိပေးထားပြီးဖြစ်သည်။
ပမာဏများပြားသည့် အပ်နှံငွေများအတွက်လည်း နည်လမ်း ရှာဖွေကြလိမ့်မည်။ အစိုးရ၏ ကယ်တင်မှုအစီအစဉ် အပြည့်အဝ လုပ်ပေးနိုင်၊ မနိုင် စီးပွားရေး အဆောက်အအုံထဲရှိ တစ်နွယ်ငင်တစ်စင်ပါ အခြားသော ဘဏ်များကိုပါ ဆက်လက်ပြိုလဲနိုင်ခြေ ရှိ၊ မရှိ စသဖြင့် အမြော်အမြင်ရှိရှိဖြင့် ရေရှည်အတွက် စဉ်းစားစရာများ ရှိသည်။
စီးပွားရေးလုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ခြင်း (ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခြင်း)တွင် အကျိုးအမြတ်ကိုမျှော်၍ လုပ်ကိုင်ကြသော်လည်း ဆုံးရှုံးခြင်း (ဘေးအန္တရာယ်) ကိုလည်း ကြုံတွေ့ရနိုင်သည်သာ။ ထိုအချက်ကို လျစ်လျူရှု၍မရပေ။ စီးပွားရေးအဆောက်အအုံတွင်းရှိ လုပ်ငန်းများ ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်လာတိုင်း အစိုးရက ကူညီကယ်တင်ပေးခြင်းသည် မဖြစ်နိုင်ပေ။ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ဘဏ်များ၊ ငွေကြေးစုဆောင်းရေး အဖွဲ့အစည်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံပါက မည်သည့်အမျိုးအစား ဘဏ်အပ်နှံငွေမဆို၊ စာရင်းတစ်ခုအတွက် ဖက်ဒရယ်အပ်နှံငွေ အာမခံကော်ပိုရေးရှင်းက အာမခံနိုင်သော ငွေပမာဏမှာ ဒေါ်လာ ၂၅၀ဝ၀ဝ ဖြစ်သဖြင့် ထို ပမာဏထက် ကျော်လွန်ပါက သတိထားသင့်သည်။
အကယ်၍ ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ် သို့မဟုတ် ပြိုလဲနေသော ဘဏ်များကို ဝယ်ယူ၍ ပြန်လည်ရှင်သန်အောင် အားထုတ်လုပ်ကိုင် နိုင်သည့်သူများရှိပါကလည်း အဆိုးထဲက အကျိုးအမြတ် ဖြစ်နိုင်ခြေ မျှော်လင့်နိုင်သည်သာ။ ဆိုလို သည်မှာ လုပ်ငန်းတစ်ခုတွင် ဆုံးရှုံးမှုများရှိနိုင်သကဲ့သို့ အကျိုးအမြတ် ရရှိနိုင်ခွင့်လည်း ရှိပေသည်။
ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတစ်ခု ပြုလုပ်ရာတွင် ဆုံးရှုံးမှုရှိလာသည့်အခါ ကယ်တင်မှုခံရခြင်း ( bailout ) နှင့် ပြိုလဲစေခြင်း (letting them fail) ဟူ၍ ရွေးချယ်စရာ နည်းလမ်းများကြုံလာမည်။ မည်သည့်နည်းလမ်းဖြင့် ဆက်လက် စခန်းသွားရမည်မှာ အစိုးရ ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူလုပ်ငန်းရှင်နှင့် နိုင်ငံ၏စီးပွားရေး အခြေအနေတို့ပေါ်တွင် မူတည်နေပေသည်။
ကိုးကား။Why We Should Let Bad Banks Fail .
စောနိုင်( အသုံးချဘောဂဗေဒ)