ဆီလီကွန်ဘယ်လီဘဏ်   ပြိုကွဲမှုနှင့်   ဆိုးသွမ်းသံသရာ

အမေရိကန်၏ အဆင့် (၁၆) ရှိ Silicon Valley ဘဏ်နှင့် အဆင့် (၃၂) ရှိ Signatura ဘဏ်တို့၏ ပြိုကွဲမှုသည် တစ်ကမ္ဘာလုံး ဆိုင်ရာ စတော့ဈေးကွက်နှင့် ငွေကြေးဈေးကွက်တို့ကို သွယ်ဝိုက်၍ ထိခိုက်စေခဲ့သည်။ အချို့က ဤကိစ္စသည် စနစ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ထိခိုက်စေနိုင်လောက်သည်အထိ   ပျံ့နှံ့နိုင်ခြင်း ၊ ၂၀ဝ၈ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ စီးပွားရေးအကျပ်အတည်းကဲ့သို့ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ခြင်း  မရှိဟု သုံးသပ်ကြသည်။
Lehman Brothers ဘဏ် ဒေဝါလီခံယူမှုအတွက် အကာအကွယ်ပေးရေး အစီအစဉ်များ ကြေညာသည့်အချိန်တွင် ယင်းဘဏ်၏ ကြွေးမြီမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၆၁၃ ဘီလီယံအထိ မြင့်မားခဲ့ပြီး အမေရိကန် Treasury  နှင့် အမေရိကဘဏ်တို့မှ ဝယ်ယူမှုအစီအစဉ်များကို ရုတ်ခြည်းစွန့်လွှတ်ခဲ့ရသည်။ နောက်ဆက်တွဲ တုံ့ပြန်မှုများအဖြစ် တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဘဏ္ဍာရေး အကျပ်အတည်းကို စတင်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်လျှင်Silicon Valley ဘဏ်၏ ကြွေးမြီသည်Lehman Brothers နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက လွန်စွာနည်းပါးပါသည်။
Lehman Brothers ဒေဝါလီခံယူခဲ့စဉ်က S&P500  အညွှန်း ကိန်းမှာ တစ်လအတွင်းတွင်ပင် ၂၃ ရာခိုင်နှုန်းအထိ နိမ့်ကျသွားခဲ့ ကာ ၂၀ဝ၇ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှ ၂၀ဝ၉ ခုနှစ် မတ်လအတွင်း ၅၆ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ကျဆင်းခဲ့ရသည်။ ရုရှား၊ တရုတ်၊ စင်ကာပူ၊ ဟောင်ကောင်နှင့် ထိုင်ဝမ်အစရှိသည့် တစ်ဒါဇင်မျှသော နိုင်ငံများ၏ စတော့ဈေးကွက်များတွင် အဆိုပါကာလအတွင်း ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၇၂ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ကျဆင်းသွားခဲ့ရသည်။ ၂၀ဝ၉ ခုနှစ်တွင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ပြီးနိုင်ငံများ၏ GDP တိုးတက်မှုနှုန်းမှာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် ၃ ဒသမ ၃ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်းခဲ့သည်။
Silicon Valley ဘဏ်သည် ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် စတင်ထူ ထောင်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်ဘဏ်လောကတွင်  အရေးပါသည့်နေရာမှ ရပ်တည်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏ အဓိကဖောက်သည်များမှာ စွန်စားရင်းနှီးငွေ venture capital ရှာဖွေလိုသူများနှင့် တည်ထောင်စ  အိုင်စီတီ နည်းပညာကုမ္ပဏီများဖြစ်ပြီး ဘဏ်မပြိုလဲမီအချိန်အထိ သင့်တင့်မျှတသည့် ကြွေးမြီအဆင့်အတန်း credit rating ရှိသည့် ဘဏ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အကုန်တွင် ဆီလီကွန်ဘဏ် ၏ စုစုပေါင်းအပ်နှံငွေမှာ ဒေါ်လာ ၁၇၀ ဘီလီယံကျော်အထိ ရှိလာပြီး ၂၀၂၁ ခုနှစ်  start up  ချေးငွေများမစတင်မီ သုံးနှစ် အတွင်း  ဘဏ်အပ်နှံငွေများ  ဆက်တိုက်မြင့်တက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ဆီလီကွန်ဘဏ်၏ ချေးငွေနှုန်းထားသည် တိုးတက်လာသည့် ဘဏ်အပ်နှံငွေ အတိုးနှုန်းအောက်တွင်သာ ရှိနေသည့်အတွက် ဘဏ်အတွက်လိုအပ်သည့် ရင်းနှီးငွေအပေါ် ပြန်ရနှုန်း Return on investment (ROI) မရရှိနိုင်ပါ။ သို့အတွက် ဘဏ်စီမံ ခန့်ခွဲမှုအဖွဲ့အနေဖြင့် ပိုလျှံအပ်နှံငွေ ဒေါ်လာ ၈၀ ဘီလီယံကို အပေါင်ပစ္စည်း ကျောထောက်နောက်ခံပြု ငွေချေးသက်သေခံ လက်မှတ် mortgage-backed-securities (MBS)  များဝယ်ယူခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ယင်းဝယ်ယူရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု၏ တစ်နှစ်ပျမ်းမျှ ပြန်ရနှုန်းမှာ ၁ ဒသမ ၅၆ ရာခိုင်နှုန်းသာရှိပါသည်။
အမေရိကန်ဗဟိုဘဏ်၏ စံအတိုးနှုန်း  သတ်မှတ်ချက် သုည ဒသမ၂၅ မှ သုည ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်းရှိစဉ်က ဤ ၁ ဒသမ ၅၆ ရာခိုင်နှုန်း အတိုးနှုန်းမှာ လက်တွေ့ကျသော်လည်း   ကံအကြောင်းမလှစွာ ရုရှား-ယူကရိန်း စစ်ပွဲကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ငွေဖောင်းပွမှုနှုန်းကို ကုစားရန် အမေရိကန်ဗဟိုဘဏ်က အတိုးနှုန်းကို ၄ ဒသမ ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းသို့ မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ ယင်းကြောင့် MBS ကို ရေရှည်ကိုင်ဆောင်ထားသူများသည် အနည်းဆုံး ၃ ရာခိုင်နှုန်း အရှုံးနှင့်ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်ပြီး ယင်းမှာ ဘဏ္ဍာ ရေးလုပ်ငန်းအတွက် ကြီးမားသော ထိုးနှက်ချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။
ဗဟိုဘဏ် Fed ၏ ပြင်းထန်သောမူဝါဒသည် ချေးယူစရိတ် များ တစ်ဟုန်ထိုးတက်လာပြီး ဆီလီကွန်ဘဏ်၏ ကော်ပိုရိတ် ဖောက်သည်  အများအပြားမှာ ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်ခံခဲ့ရသည်။ လွန်ခဲ့သည် လနည်းငယ်အတွင်းက Amazon, Google, Meta နှင့် Microsoft  ကုမ္ပဏီများတွင် စုစုပေါင်း  ဝန်ထမ်း ၅၁၀ဝ၀ အလုပ်ဖြုတ်ခဲ့ပြီး venture fund များနှင့် start-up ကုမ္ပဏီများ၏လုပ်ငန်းများအနေဖြင့် များစွာရုန်းကန်ခဲ့ရသည်။ 
ဆီလီကွန်ဘဏ်၏ ဖောက်သည်များအနေဖြင့် ပြင်းထန်သည့် ရန်ပုံငွေအကျပ်အတည်းကို စတင်ကြုံတွေ့ရပြီး လက်တွေ့မဆန်သော ငွေချေးစာချုပ်အများအပြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားသည့် ဘဏ်တွင်အပ်နှံထားသည့် ငွေများကို  အလျင်အမြန် ထုတ်ယူရန် အတင်းအကျပ် ဖိအားပေးခံခဲ့ရသည်။ အဆိုပါအကျပ်အတည်းကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းရန် ဆီလီကွန်ဘဏ်သည် ၎င်း၏ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အစုစုမှ ဒေါ်လာ ၂၁ ဘီလီယံတန်ဖိုးရှိ ငွေတိုက်စာချုပ်များကို သက်တမ်းမစေ့မီ  ရောင်းချခဲ့သည်။ သို့သော် ၎င်းသည် ပထမ သုံးလပတ်တွင် အခွန်ဆောင်ပြီးနောက် ဒေါ်လာ ၁ ဒသမ ၈  ဘီလီယံ ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။
ဆီလီကွန်ဘဏ်၏ လုပ်ရပ်သည် ချက်ချင်းဆိုသလို ထိတ်လန့်မှုဆီသို့ ဦးတည်သွားခဲ့သည်။ အဆိုပါဆုံးရှုံးမှုသတင်း ကြေညာပြီးပြီးချင်းပင် venture capital  အဖွဲ့များဖြစ်သည့်   Founders Fund, Coatue Management  နှင့် Union Square Ventures တို့သည် ၎င်းတို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအား ဘဏ်မှ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ပြန်လည်ထုတ်ယူရန် အကြံပေးခဲ့သည်။ ဘဏ်မှ ပြန်လည်ထုတ်ယူရန် တောင်းဆိုသည့် ပမာဏမှာ ဒေါ်လာ ၄၂ ဘီလီယံအထိ ရှိပြီး ဘဏ်၏ရှယ်ယာဈေးမှာလည်း ၆၀ ရာခိုင်နှုန်း ထိုးကျသွား ခဲ့သည်။ ယင်းက အခြားအမေရိကန်ဘဏ်များကိုပါ ထိခိုက်စေခဲ့ပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စတော့ဈေးနှုန်းနှင့် အညွှန်းကိန်းများ ဆက်တိုက်ကျဆင်းခဲ့သည်။
မတ်လ ၉ ရက်နေ့တွင် ကယ်လီဖိုးနီးယား ဘဏ္ဍာရေး ကာကွယ်မှုနှင့်  တီထွင်မှုဆိုင်ရာဌာနမှ ဆီလီကွန်ဘဏ်အား ငွေကြေးလုံလောက်မှု မရှိခြင်းနှင့် ကြွေးမြီပမာဏက ပိုင်ဆိုင်မှု assets ထက်ကျော်လွန်မှုများဖြင့် ပိတ်သိမ်းရန်နှင့် ပြည်ထောင်စု  အပ်နှံငွေများ အာမခံကော်ပိုရေးရှင်း Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) အား ဘဏ်ကို လွှဲပြောင်းရယူရန် တာဝန်ပေးခဲ့သည်။
မတ်လ ၁၂ ရက်နေ့တွင်  အမေရိကန်သမ္မတ  Biden အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့က  ဆီလီကွန်ဘဏ်တွင် အပ်နှံသူအားလုံးသည် ၎င်းတို့၏ အပ်ငွေအပြည့်အစုံကို နောက်နေ့နံနက်တွင် ထုတ်ယူနိုင်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ အမေရိကန်ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး Janet Yellen က အမေရိကန်အစိုးရက ဤအကျပ်အတည်းကို အခြားဘဏ်များသို့ မပြန့်ပွားစေရန်နှင့် အခြေအနေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် အစွမ်းကုန် လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်ကြောင်း အင်တာဗျူး တစ်ခုတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။
လက်ရှိတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ဘဏ်ပေါင်း ၅၁၀ဝ ကျော်ရှိပြီး အားလုံးမှ ကောင်းမွန်သော  အခြေအနေ ရှိသည်ဟု ပြော၍မရပေ။ အဆိုပါ အဆင့် ၁၆ ဘဏ် ရုတ်ခြည်း ကျဆင်းသွားသောအခါတွင် ဈေးကွက်ထဲတွင် မြေမြှုပ်မိုင်းမည်မျှ ရှိနေနိုင်သည်ကို မည်သူမျှ  မသိနိုင်ပေ။  ယုံကြည်မှု အကျပ်အတည်းနှင့် အစိုးရအပေါ် မယုံကြည်မှုသည် ရှောင်လွှဲ၍ မရနိုင်ပေ။
ဘဏ်အပေါ် ယုံကြည်မှုပျောက်ဆုံးသွားသည့် ဖောက်သည်များအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏အပ်နှံငွေများကို ပြန်လည်ထုတ်ဖွယ်ရှိနေသည်။ သို့အတွက် ဘဏ်တွင် ငွေကြေးလုံလောက်မှုမရှိပဲ ကြွေးမြီအချိုးအစား များပြားနေသည့် ဘဏ်များအတွက် ဘဏ်အကျပ်အတည်း  လှိုင်းအသစ် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်ဆိုခြင်းမှာ ချဲ့ကားပြောဆိုခြင်း မဟုတ်ပါ။
အမေရိကန်ရှိ ဥပ‌‌ဒေထိန်းကျောင်းသူများအနေဖြင့် ဆီလီကွန်ဘဏ်ကိစ္စအား  ဆောလျင်စွာ ကိုင်တွယ်ခဲ့သော်လည်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေဖြင့် domino effect ဟုခေါ်သည့် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် ဖြစ်ပေါ်မည်ကို  စိုးရိမ်နေကြသည်။  အကျိုးဆက်အနေဖြင့် အာရှစတော့ရှယ်ယာများသည် ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်တွင် ၂ ရာခိုင်နှုန်း နိမ့်ကျခဲ့ပြီး အကျပ်အတည်း၏ ရှေ့ပြေးလက္ခဏာများ မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။
ဆီလီကွန်ဘဏ် အကျပ်အတည်းက ရေခဲတောင်၏ အစွန် အဖျားတစ်ခုသာဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ဘဏ်များ၏ အဓိက တရားခံမှာ အချိန်တိုအတွင်း အတိုးနှုန်း သုည ဒသမ ၂၅ ရာခိုင် နှုန်းမှ ၄ ဒသမ ၇၅  အထိ မြှင့်တင်ခဲ့သော Federal Reserve မှ လွဲ၍ အခြားမဟုတ်ပေ။ အကယ်၍ ဘဏ်တစ်ခုသည် အတိုး ၁ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်းရှိသော အမေရိကန်အစိုးရ ငွေချေးစာချုပ်များကို ကိုင်ဆောင်ထားပြီး အရှုံးကိုရပ်တန့်ရန် မရောင်းချပါက ၎င်းသည် မကြာမီတွင် ဆီလီကွန်ဘဏ်၏  ခြေရာနင်းသွားနိုင်သည်။ ‌အများစုက စတော့ဈေးနှုန်း ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၇၀ ရာခိုင် နှုန်းအထိ ကျဆင်းသွားခဲ့သည့်   First Republic Bank  နှင့် Western Alliance Bankတို့အား အဓိကထား  စောင့်ကြည့်နေ ကြသည်။
စင်စစ် အမေရိကန်ဘဏ္ဍာရေး  လုပ်ငန်းတစ်ခုတည်းသာ အကျပ်အတည်းများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည် မဟုတ်ပါ။ နိုင်ငံ၏ပြည်သူ့ကြွေးမြီပမာဏသည် ဒေါ်လာ ၃၁ ဒသမ ၄ ထရီလီယံ (အမေရိကန် GDP ၏ ၁ ဒသမ ၃၅ ဆခန့်) တက်လာခဲ့ပြီး ယင်းအနက် ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းကို နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်များက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားခြင်းဖြစ်သည်။ ယမန်နှစ်က  အမေရိကန်ငွေတိုက်စာချုပ် အဓိကဝယ်ယူကိုင်ဆောင်ထားသည့် ဂျပန်နှင့် တရုတ် တို့သည် ၎င်းတို့ကိုင်ဆောင်ထား  သည့် ပမာဏအချို့ကို ရောင်းထုတ်ကာ ကိုင်ဆောင်မှုအချိုးကို လျှော့ချခဲ့သည်။
တရုတ်အနေဖြင့် ၎င်း၏  ပိုင်ဆိုင်မှုကို  ၂၀ ရာခိုင်နှုန်း (ဒေါ်လာ ၂၀၁ ဒသမ ၈ ဘီလီယံ) နှင့်  ဂျပန်က ၁၉ ရာခိုင်နှုန်း (ဒေါ်လာ ၂၂၂ ဒသမ ၇ ဘီလီယံ)  လျှော့ချခဲ့ပြီး ထိုင်ဝမ်နှင့် ဟောင်ကောင်တို့က ၎င်းတို့၏ပိုင်ဆိုင်မှုကို ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ၁၄ ရာခိုင်နှုန်း အသီးသီးလျှော့ချခဲ့သည်။ US Treasury Bonds များ၏ ငွေဖြစ်လွယ်မှုသည် သမိုင်းတွင် အနိမ့်ဆုံးသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ အတိုးနှုန်းများ ဆက်လက်မြင့်တက်နေပါက ကြွေးမြီပြဿနာ သည် ပိုမိုဆိုးရွားလာမည်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ဘဏ္ဍာရေး အကျပ်အတည်း အသစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

https://asianews.network/
ထွန်းသက်ထွန်း