ရင်းနှီးဈေးကွက်မှတဆင့်ရင်းနှီးငွေရှာဖွေခြင်း

အရင်းအနှီးဈေးကွက်မှတစ်ဆင့် ဘဏ္ဍာငွေ ဖြည့်တင်း ခြင်းဆိုသည်မှာ ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် စနစ်တကျ ထိန်းကျောင်း ထားသည့် ဈေးကွက်မှတစ်ဆင့် ငွေချေးသက်သေခံလက်မှတ်များ (စတော့များ၊ ငွေချေးစာချုပ်များ)ကို ထုတ်ဝေကာ ကာလရှည် ငွေကြေးအရင်းအမြစ်များကို စုစည်းခြင်းဖြစ်သည်။ ငွေချေး သက်သေခံလက်မှတ် ဆိုသည်မှာ ငွေကြေးတန်ဖိုးတစ်ခု သတ် မှတ်ကာ ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားနိုင်သော၊ တစ်ယောက်နှင့် တစ် ယောက်လွှဲပြောင်းနိုင်သော စာချုပ်စာတမ်းများကို ဆိုလိုသည်။  ယင်းတို့တွင် စတော့နှင့်ငွေချေးစာချုပ်ဟူ၍ ခွဲခြားထားသည်။ စတော့တွင် သာမန်ရှယ်ယာနှင့် ဦးစားပေးရှယ်ယာ စသည် ဖြင့်အမျိုးအစားများ ခွဲခြားထားပြီး ငွေချေးစာချုပ်တွင်မူ အစိုးရ ငွေချေးစာချုပ်၊ ကော်ပိုရိတ်ငွေချေးစာချုပ်၊ အပေါင်ပစ္စည်း ကျော ထောက်နောက်ခံမပါဘဲ သမာဓိနှင့် ကျော်ကြားမှုကို အခြေခံကာ ထုတ်ဝေသည့် ဒီဗင်ချာများ၊ စတော့အဖြစ်သို့   တစ်ချိန်တွင် ပြောင်း လဲနိုင်သည့် convertible bond များ ပါဝင်ပါသည်။
အရင်းအနှီးဈေးကွက်မှ    ဘဏ္ဍာငွေ  ဖြည့်တင်းရာတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်ကြီးများသည် တာဝန်ခံဖြန့်ချိသူ (underwriter) များအဖြစ်  တာဝန်ယူဆောင်ရွက်ကာ ရောင်းချမည့်ကုမ္ပဏီ၏Risk များကို  ပခုံးပြောင်း  တာဝန်ယူကြသည်။  ဆိုလိုသည်မှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်များသည် ထုတ်ဝေရောင်းချသည့်ကုမ္ပဏီသို့ ရှယ်ယာများအားလုံးအတွက် ငွေအရင်ချေလိုက်ကာ ၎င်းတို့မှ ရှယ်ယာရှင်များသို့  လက်လီပြန်လည် ရောင်းချခြင်းဖြစ်သည်။ အဆိုပါရောင်းချသည့်ပုံစံ၊ ငွေပေးချေးသည့်စနစ်၊ ဖွင့်ဟကြေညာ ချက် စသည့်  လုပ်ငန်းစဉ်အားလုံးသည် ငွေချေးသက်သေခံလက် မှတ် ဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များအတိုင်း လိုက်နာဆောင်ရွက်ရ သည်။ 
ကုမ္ပဏီတစ်ခုမှ ထုတ်ဝေရောင်းချမည့် ရှယ်ယာများကို ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်တစ်ခုမှ လျှော့နှုန်းတစ်ခုဖြင့် ပေးချေ ဝယ် ယူလိုက်ကာ အများပြည်သူသို့ လက်လီပြန်လည်ရောင်းချသည့်ဈေးကွက်ကို  Primary Market ဟု  ခေါ်ဆိုသည်။   အဆိုပါ ထုတ်ဝေရောင်းချပြီးသည့် ရှယ်ယာများကို တစ်ဦးနှင့် တစ်ဦး ရောင်းဝယ် ဖောက်ကားခြင်းကို Secondary Market ဟု ခေါ် သည်။ အဆိုပါSecondary market   သည် စနစ်တကျ ဖွဲ့စည်း တည်ထောင်ထားသည့် စတော့အိပ်ချိန်းတွင် လည်းကောင်း၊ အိုတီစီဈေးကွက်တွင်လည်းကောင်း ဖြစ်နိုင်သည်။  
အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် စတော့များကို အများပြည်သူသို့ ရောင်းချရာတွင် ငွေချေးသက်သေခံလက်မှတ်လုပ်ငန်း ကြီးကြပ် ရေးကော်မရှင် SEC)) ၏  ခွင့်ပြုချက်အရလည်းကောင်း၊ ယင်း ကော်မရှင်၏ ကင်းလွတ်ခွင့်ဖြင့်လည်းကောင်း အများပြည်သူသို့ ရောင်းချနိုင်သည်။ ထိုသို့ရောင်းချခြင်းမပြုမီ ကုမ္ပဏီ၏ လုပ်ငန်း အလားအလာညွှန်းတမ်း (Prospectus) ကို ကော်မရှင်သို့ တင်ပြ  အတည်ပြုချက်ရယူရသည်။ သို့ရာတွင် ြွခင်းချက်တစ်ခုအနေဖြင့် ကုမ္ပဏီ၏ ရှယ်ယာများကို အများပြည်သူသို့ကမ်းလှမ်းရောင်း ချခြင်းမပြုဘဲ  အရည်အချင်း  ပြည့်မီသည့် အဖွဲ့အစည်းလိုက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ Qualified Institutional Investors, QIB) ကို  ကမ်းလှမ်းရောင်းချရာတွင်မူ ကော်မရှင်၏ ခွင့်ပြုချက်ရယူခြင်း မှ ကင်းလွတ်ခွင့်ပြုထားသည်။ 
ရှယ်ယာများကို ကော်မရှင်၏ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် အများပြည်သူ သို့ ပထမဆုံးအကြိမ် ကမ်းလှမ်းရောင်းချခြင်းကိုIPO ပြုလုပ် သည်ဟု လူသိများသည်။ Initial Public Offering၏ အတို ကောက်စကားလုံးဖြစ်သည်။ ကုမ္ပဏီအနေဖြင့် နောက်ထပ်ငွေ အရင်းအနှီးများ ထပ်မံလိုအပ်ခြင်းကြောင့် ရှယ်ယာများ နောက် ထပ်တစ်ကြိမ် ကမ်းလှမ်ရောင်းချခြင်းကိုမူ  Follow-on Offering ဟုခေါ်သည်။ 
အထက်တွင်တင်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း ရှယ်ယာများကမ်းလှမ်း ရောင်းချခြင်းကို ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်များမှ တာဝန်ယူကာ ရောင်း ချပေးပြီး ဘဏ်မှ ကုမ္ပဏီသို့ပေးချေလိုက်သည့်  ငွေပမာဏနှင့် ဘဏ်မှ အများပြည်သူသို့ ကမ်းလှမ်းရောင်းချရာမှ ရရှိသည့် ငွေ ပမာဏ ခြားနားချက်ကိုGross Spread  ဟု ခေါ်ဆိုသည်။ ယင်း ခြားနားချက်ကို ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်မှ ငွေကြေးစိုက်ထုတ်ပေးရ ခြင်း ၊ Risk များကို ခံရခြင်းများအတွက် ကုမ္ပဏီထံမှ ဝန်ဆောင်ခ  ရယူခြင်းဖြစ်သည်။ 
ရှယ်ယာများ အများပြည်သူသို့  ကမ်းလှမ်းရောင်းချခြင်း မပြုမီ   ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်နှင့်  ကုမ္ပဏီအကြားတွင်  ရှယ်ယာ ရောင်းချခြင်းဆိုင်ရာ  သဘောတူညီချက် စာချုပ်underwriting agreement  ကို ချုပ်ဆိုရသည်။ ယင်းစာချုပ်တွင် အဓိကအားဖြင့်  အသုံးပြုမည့် ရောင်းချခြင်းနည်းစနစ်များနှင့် ကော်မရှင်ခများ ပါဝင်သည်။ ရောင်းချခြင်းနည်းစနစ်မှာ အဓိကအားဖြင့် နည်း လမ်းနှစ်ခုမှ တစ်ခုကို ရွေးချယ်လေ့ရှိသည်။ ယင်းနည်းများမှာ Best Effort  နှင့်   Firm Commitment  တို့ ဖြစ်သည်။ Best Effort နည်းမှာ ဈေးနှုန်းဆိုင်ရာ  Risk များ၊ ရှယ်ယာများ ရောင်းကုန်မှု။ မကုန်မှုတို့ကို ထုတ်ဝေရောင်းချသည့် ကုမ္ပဏီမှ တာဝန်ယူခြင်း ဖြစ်ပြီး ဘဏ်အနေဖြင့် ရောင်းမကုန်သည့်ရှယ်ယာများကို  ကုမ္ပဏီ သို့ ပြန်အပ်ခွင့်ရှိသည်။ ရရှိသည့် ကော်မရှင်ခမှာလည်း နည်းပါ သည်။ သို့သော် Firm Commitment  နှင့် ရောင်းချသည့်နည်းစနစ် တွင် ဈေးနှုန်းဆိုင်ရာ  ျွငျု များ ၊ ရှယ်ယာများ ရောင်းကုန်မှု။ မကုန်မှုတို့ကို ဘဏ်ကတာဝန်ယူရပြီး ရရှိသည့် ကော်မရှင်ခမှာ ပထမနည်းထက် ပိုများသည်။ 
ပုံမှန်အားဖြင့် စတော့ရှယ်ယာများကို  အများပြည်သူသို့ ကမ်းလှမ်းရောင်ချရာတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ် (သို့) ငွေချေးသက် သေခံလက်မှတ်  ကုမ္ပဏီများက ဆင်ဒီကိတ်Syndicate  အဖွဲ့ ဖွဲ့စည်းကာ ရောင်းချလေ့ရှိသည်။ ဤနေရာတွင် ကုမ္ပဏီအနေဖြင့် မည်သည့် ဘဏ်ကို  ဦးဆောင်ဖြန့်ချိသူ “Lead Book-runner”  အဖြစ်ခန့်အပ်မည်ကို စဉ်းစားကြရသည်။ ရှယ်ယာများကို ဦးဆောင် ဖြန့်ဖြူးမည့်ဘဏ်သည် ရှယ်ယာများကို မည်သည့်နည်းစနစ်ဖြင့် ဈေးကွက်တွင် ရောင်းချမည်၊ မည်သည့်နည်းစနစ်ကို အသုံးပြု ကာ တန်ဖိုးဖြတ် တွက်ချက်မည် စသည်တို့ကို တာဝန်ယူဆောင် ရွက်ကြရသည်။ သို့အတွက် ယင်းခန့်အပ်ခံရသည့်  ဘဏ်သည် ရှယ်ယာများကို ဖြန့်ချိရောင်းချသည့် ကော်မရှင်ခကို အချိုးအစား အများဆုံးရရှိသည်။ ဆင်ဒီကိတ်တွင် ပါဝင်ရောင်းဝယ်ကြသည့် အခြားဘဏ်များမှာမူ ၎င်းတို့ တာဝန်ယူရောင်ချပေးသည့် အရေ အတွက်အလိုက် ကော်မရှင်ခကို အချိုးကျရရှိကြသည်။ တစ်ခါ တစ်ရံတွင်“Lead Book-runner”  အလုပ်ကို ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ် တစ်ခုမှ တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ကာ ဖြန့်ချိရောင်းချသည့်အလုပ်ကို အခြားဘဏ်များမှco-manager  များအဖြစ် တာဝန်ယူ ဆောင် ရွက်ကြသည်လည်းရှိသည်။
ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်လုပ်ငန်းတွင် ထုံးစံတစ်ခုမှာ  ဘဏ်များ အားလုံးသည် ရှယ်ယာများ တာဝန်ခံဖြန့်ချိသည့် လုပ်ငန်းများကို မျက်ခြည်မပြတ် လေ့လာနေခြင်းဖြစ်သည်။ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဘဏ် တစ်ခုတွင် ရှယ်ယာများကို တာဝန်ယူဖြန့်ချိနိုင်သည့် ငွေကြေး အင်အားမည်မျှရှိသည်။ ၎င်းတို့၏ စွမ်းဆောင်ရည်မည်မျှရှိသည်။ မည်သည့်ရှယ်ယာများကို တာဝန်ခံ ရောင်းချရန် ပြောဆိုထား သည် အစရှိသည်တို့ကို ကြိုတင်လေ့လာချက်များ ပြုလုပ်ကြပြီး ယင်းလေ့လာချက်ရလဒ်ကိုLeague Table  ဟုခေါ်သည်။ နိုင်ငံ တစ်ခုတွင် ကုမ္ပဏီများ၊ အဖွဲ့အစည်းများမှ ထုတ်ဝေမည့် ငွေချေး သက်သေခံလက်မှတ် အမျိုးအစားနှင့် ထုတ်ဝေမည့် နယ်မြေ ဒေသကိုလိုက်၍ League Table အမျိုးမျိုး ကွဲပြားခြားနားသွား သည်။ အထူးသဖြင့်lead book-runner ကို မည်သည့် ရင်းနှီး မြှုပ်နှံမှုဘဏ်ကြီးများမှ ပြုလုပ်နေသည်ကို အဓိကထားလေ့လာ ကြသည်။
ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်၏ ဌာနခွဲတစ်ခုဖြစ်သည့် အရင်းအနှီး ဈေးကွက်ဌာနသည် စတော့ရှယ်ယာများ ရောင်းချခြင်း ၊ ဝယ် ယူခြင်း စသည့်လုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ရန် အဓိက တာဝန်ယူရ သည်။ ၎င်းတို့သည် စတော့များ ထုတ်ဝေရောင်းချမည့် ကုမ္ပဏီ များကို ခြေရာခံခြင်း၊ ဝယ်ယူရန် အလားအလာကောင်းသည့် အဖွဲ့အစည်းများကို  သုတေသနပြုခြင်း၊ ကြားမှ တာဝန်ခံဖြန့်ချိ ရောင်းချမည့်အဖွဲ့များနှင့် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် ရောင်း ချမည့် စတော့များ၏ တန်ဖိုးများ တွက်ချက်ခြင်း စသည်တို့ကို ဆောင်ရွက်ကြရသည်။ အထူးသဖြင့် ရှယ်ယာများ ထုတ်ဝေ  ရောင်းချမည့် ကုမ္ပဏီတို့ထံမှ လုပ်ပိုင်ခွင့် (mandate)) ရရှိရေး အတွက်  အခြားသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဘဏ်ကြီးများနှင့် အပြင်း အထန်ယှဉ်ပြိုင်ကြရသည်။ ယှဉ်ပြိုင်ကြရာတွင် ဘဏ်များအနေ ဖြင့် ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေ Risk  များကိုပါ ရယူကြရသည်။ အထူးသဖြင့် ထုတ်ဝေရောင်းချမည့် ရှယ်ယာများအားလုံးကို သိမ်းကျုံးဝယ်ယူ ကာ လက်လီပြန်လည်ရောင်းချရာတွင် ကြုံတွေ့နိုင်သော ဆုံးရှုံး နိုင်ခြေများကို လည်းကောင်း၊ ကုမ္ပဏီအနေဖြင့် အခြားကုမ္ပဏီ များကို  ဝယ်ယူပေါင်းစပ်ခြင်း လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် လိုအပ်သည့် ပေါင်းကူးချေးငွေ Bridge Loan များ ချေးပေးခြင်းတို့ကိုလည်း ဆောင်ရွက်ပေးကြရသည်။
ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်သည် ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ ဘဏ္ဍာငွေ ဖြည့်တင်းမည့်နည်းလမ်းများ၊ အလားအလာများကို အကြံဉာဏ် ပေးရသည့်အပြင် ထုတ်ဝေမည့် စတော့ရှယ်ယာများ၏ ငွေဖြစ် လွယ်မှု Liquidity) များကိုလည်း တွက်ချက်ပေးကြရသည်။ ထို့ပြင် ငွေသားစီးဆင်းမှု၊ ြွေကးမြီနှင့် ဝင်ငွေအချိုးများ၊ အရင်း အနှီး စရိတ်များ၊ ြွေကးမြီအဆင့် သတ်မှတ်သည့်အဖွဲ့Rating Agency များ၏ သုံးသပ်ချက်များကိုပါ ကြိုတင်လေ့လာပေးကြ ရသည်။ ယင်းတွက်ချက်မှုများကိုအခြေခံကာ ကုမ္ပဏီအနေဖြင့် အီကွစ်တီ (စတော့ရှယ်ယာများ) ထုတ်သင့်သည်၊ ြွေကးမြီစာချုပ် စာတမ်းများ (ငွေချေးစာချုပ်များ) ထုတ်သင့်သည်၊ ရောစပ် ငွေ ချေး သက်သေခံလက်မှတ်များHybrid Securities  ထုတ်သင့် သည် စသည်တို့ကို ဆုံးဖြတ်ကြသည်။
အီကွစ်တီ (စတော့ရှယ်ယာများ)ထုတ်ဝေရာတွင်  ငွေချေး စာချုပ်များ ထုတ်ဝေခြင်းထက် ထုတ်လုပ်မှုစရိတ်စက ကြီးပြီး ရှယ်ယာတစ်စောင်အပေါ် ရရှိသည့်အမြတ်ငွေ Earning Par Share, EPS)ကိုလည်း လျော့ကျသွားစေနိုင်သည်။ ဆက်လက်၍ ရှယ်ယာတစ်စောင်၏ တန်ဖိုးကိုလည်း ပြောင်းပြန် အကျိုးသက် ရောက်မှု ရှိစေနိုင်သည်။ သို့သော်လည်း အီကွစ်တီများ ထုတ်ဝေ ခြင်းဖြင့် ကုမ္ပဏီ၏ လက်ကျန်ရှင်းတမ်း Balance Sheet) ကို ပိုမို တောင့်တင်းစေသည်။   ထို့ပြင်   ငွေချေးစာချုပ်များ ထုတ်ဝေ ရန်ရှိပါကလည်း ကြွေးမြီအဆင့်အတန်း Rating ကို ပိုမိုမြင့်တက် လာစေသည်။ ြွေကးမြီစာချုပ်စာတမ်းများကို ထုတ်ဝေရာတွင်မူ ထုတ်လုပ်မှု စရိတ်သက်သာသော်လည်း ကုမ္ပဏီ၏ လက်ကျန် ရှင်းတမ်းကို အားပျော့သွားစေသည်။
Source: Investment Guide Book

ထွန်းသက်ထွန်း