စနစ်ကျနသော ရှယ်ယာရောင်းချမှုစနစ် ဖြစ်ပေါ်စေရေး

ယခုအခါ အများနှင့်သက်ဆိုင်သောကုမ္ပဏီများ အများ အပြားသည် အီကွစ်တီဈေးကွက်ခေါ် ရှယ်ယာဈေးကွက်ကို ဝင်ရောက်ရန်ပြင်ဆင်နေကြသည့်အချိန်ကာလဖြစ်သည်နှင့်အညီ အများပြည်သူသို့ကမ်းလှမ်း ရောင်းချခြင်း နည်းစနစ်များ၊ ၎င်း၏အကျိုးအပြစ်များနှင့် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် ဂယက်များကို ကြို တင်လေ့လာထားကြရန် လိုအပ်ပါသည်။ အများပြည်သူသို့ရှယ် ယာများ ထုတ်ဝေရောင်းချခြင်း Initial Public Offering, IPO)ဆိုသည်မှာ အများနှင့် သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီတစ်ခုသည် ၎င်း၏ အရင်းအနှီးငွေတိုးမြှင့်ရေးအတွက် အများ ပြည်သူသို့ ရှယ်ယာ များ ပထမဦးဆုံး ထုတ်ဝေရောင်းချခြင်းကိုခေါ်ဆိုသည်။ ဤ သည်မှာ ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ အရေးပါသော အကူးအပြောင်းတစ်ခု လည်း ဖြစ်သည်။ 
ကုမ္ပဏီတစ်ခုအနေနှင့် အများနှင့်သက်ဆိုင်သောကုမ္ပဏီ တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲရန်အတွက် သတ်မှတ် ပြဋ္ဌာန်းချက်များကို ပြည့်မီအောင် ဆောင်ရွက်ရမည့်အပြင် စဉ်ဆက်မပြတ်ထမ်း ဆောင်သွားရမည့် တာဝန်ဝတ္တရားများ၊ လုပ်ငန်းသစ်ဆောင်ရွက် ရန် စီမံချက်များ စသည့် အပြောင်းအလဲများစွာကို ဆောင်ရွက် ရန်လို အပ်မည်ဖြစ်ပါသည်။ အများပိုင်ကုမ္ပဏီအဖြစ် ပြောင်းလဲ လိုသူများသည် သတ်မှတ်ထားသည့် လိုအပ်ချက်များကို မပြောင်း လဲခင်ကတည်းက ကြိုတင်စဉ်းစားသုံးသပ်ကြရန် လိုအပ်ပြီး အသင့်လျော်ဆုံးသော စီမံချက်များကို ဖော်ဆောင်ခြင်းဖြင့် အောင်မြင်သော အများပိုင် ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ဘဝကို ပိုင်ဆိုင်ရရှိ စေမည်ဖြစ်ပြီး အများပြည်သူသို့ ကမ်းလှမ်းရောင်းချခြင်းမပြုမီ ကာလများ (Pre-IPO) တွင် ကြုံတွေ့နိုင်သည့် အခက်အခဲများ ကိုလည်း ကျော်လွှားနိုင်မည်ဖြစ်ပေသည်။
ကုမ္ပဏီတည်ထောင်သူများသည် အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီများ တည်ထောင်ရေးအတွက် သတ်မှတ် ပြဋ္ဌာန်းထားသည့် ဥပဒေနှင့်လမ်းညွှန်ချက်များ၊ ပြဋ္ဌာန်းချက်များကို လေ့လာခြင်း ဖြင့် အားသာချက်များ၊  အားနည်းချက်များ၊  ကုန်ကျစရိတ်များ၊ အခြားရွေးချယ်စရာ နည်းလမ်းများများကို ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထား နိုင်မည် ဖြစ်သည်။  ၎င်းအချက်များကို လေ့လာထားမှသာလျှင်   မှတ်ပုံတင်ရေးနည်းစနစ်များ၊ ပုံမှန်အစီရင်ခံသွားရမည့် နည်း စနစ်များ၊ အကြိုကာလ ပြင်ဆင်ချက်များကို  ပုံဖော်နိုင်မည်ဖြစ် ပေသည်။ သို့မဟုတ်ပါက အများပြည် သူတို့၏ ထည့်ဝင်ငွေများဖြင့် လုပ်ငန်းများ အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် အခက်အခဲများနှင့် ကြုံတွေ့နိုင်ပြီး အချိန်တိုအတွင်းမှာပင် ဆုံးရှုံးမှုများ ပေါ်ပေါက် လာနိုင်ပါသည်။ ထို့အပြင် စာရင်းကိုင်နှင့် စာရင်းစစ်နည်းစနစ်များ၊ လစာနှင့် နစ်နာကြေးပေးသော နည်းစနစ်များ၊ အခွန်ဆိုင်ရာကိစ္စ ရပ်များ၊ ဈေးကွက်အနေအထားများ စသည်တို့ကိုလည်း အများ ပိုင်သို့မသွားမီ ကြိုတင်လေ့လာ ပြင်ဆင်ထားရမည်ဖြစ်ပေသည်။ သို့မှသာ အများပိုင်ကုမ္ပဏီများအနေနှင့်  စဉ်ဆက်မပြတ် ရေရှည် တည်တံ့ခိုင်မြဲနိုင်မည်ဖြစ်ပေသည်။
အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီသို့ပြောင်းလဲခြင်း(Going Public))ဆိုသည်မှာ ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ ရှယ်ယာများ၊ အထူးသဖြင့် သာမန်ရှယ်ယာများကို အများပြည်သူတို့ကမ်းလှမ်းရောင်းချရန်အတွက် ပုဂ္ဂလိကပိုင် လူနည်းစုကုမ္ပဏီမှသည် အများနှင့်သက် ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီတစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်းဖြစ်သည်။ 
Pubic Offering ဆိုသည်မှာဘာကိုဆိုလိုပါသနည်း  ။      ။ ကုမ္ပဏီ တစ်ခုသည် ၎င်း၏ မထုတ်ဝေရသေးသော ရှယ်ယာများကို အများ ပြည်သူသို့ထုတ်ဝေရောင်းချပြီး ယင်းရရှိလာသောငွေများကို လုပ် ငန်းများချဲ့ထွင်ရာတွင် သုံးစွဲခြင်းဖြစ်သည်။ စတင်တည်ထောင် စဉ်က ကုမ္ပဏီတည်ထောင်ထားသူများမှ ဝယ်ယူထားပြီး ယင်း ရှယ်ယာများကို အများပြည်သူသို့ ပြန်လည်ရောင်းချခြင်းကိုSecondary Offering ဟုခေါ်ဆိုသည်။IPO များသည် ပုံမှန် အားဖြင့် အများပြည်သူသို့ကနဦး စတင်ရောင်းချခြင်းကိုခေါ်ဆို သော်လည်း ယင်းတွင်စတင်တည်ထောင်သူများ ဝယ်ယူထားသော ရှယ်ယာများကိုရောင်းချခြင်းလည်း ပါဝင်နိုင်ပါသည်။
အဘယ်ကြောင့် အများပိုင်ပြောင်းလိုကြပါသလဲ ။    ။ ကုမ္ပဏီ ၏  CEO  များသို့ မေးလိုသည့်အရေးကြီးဆုံးမေးခွန်းမှာ  ဘာ ကြောင့် အများပိုင်ပြောင်းလိုကြပါသလဲဆိုသည့်မေးခွန်းဖြစ်ပါ သည်။ CEO  တို့၏အဖြေမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါလိမ့်မည်-
    •    အရင်းအနှီးဈေးကွက်(Capital Market)သို့ ဝင်ရောက် ကာ လုပ်ငန်းချဲ့ထွင်ရေးအတွက် ရင်းနှီးငွေများရှာ  ဖွေရန်၊
    •    စတော့ဈေးကွက်အတွင်း ရောင်းဝယ်လျက်ရှိပြီး အောင် မြင်နေသော  အခြားကုမ္ပဏီတစ်ခုအား ဝယ်ယူရန် သို့မဟုတ် ပေါင်းစည်းရန်၊
    •    ပင်ကိုယ်စွမ်းရည်မြင့်မားသော ဝန်ထမ်းများကို ရွေးချယ် ခန့်ထားရန်၊ ဆွဲဆောင်ရန်၊ 
    •    ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေနှင့် ရှယ်ယာကိုင်ဆောင်ထားမှု များအား ပျံ့နှံ့သွားရန်နှင့် ခွဲချမ်းစိတ်ဖြာ ရင်းနှီးမှုများ ပြုလုပ်နိုင်ရန်၊
    •    ရှယ်ယာကိုင်ဆောင်ထားသူများအတွက် ငွေဖြစ်လွယ် မှုဖြစ်ပေါ်စေရန်နှင့် 
    •    ကုမ္ပဏီ၏ နာမည်နှင့် ဂုဏ်သတင်းတက်စေရန်တို့ဖြစ် ပါသည်။
IPO ပြုလုပ်စဉ် ကာလများအတွင်းတွင် ကုမ္ပဏီတို့သည် အများပိုင်ကုမ္ပဏီတို့ လိုက်နာရမည့် သတ်မှတ်ချက်များကို ပြည့် စုံစွာဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိဘဲ ရှယ်ယာရှင်များကို လျှော့တွက်လေ့ ရှိကြသည်။ အလွယ်တကူ ငွေကောက်ခံ ရနိုင်မည်ဟုတွက်ထားကြ သည်။ အများပိုင်ကုမ္ပဏီတို့၏ လိုက်နာရမည့် အချက်များကို မေ့လျော့တတ်ကြသည်။ အချို့မှာ တာဝန်ရှိဌာနများ၏ညွှန်ကြား ချက်များကို လျစ်လျူရှုကာ ဆောင်ရွက်မှုများလည်းရှိသည်။ အကဲ ဖြတ်ချက်များအရ အစောပိုင်းကာလများတွင် ကုမ္ပဏီ တည် ထောင်သူများသည် ကြုံတွေ့ရမည့် အခက်အခဲများကို မမြင်ကြဘဲ လုပ်ငန်းချဲ့ထွင်ရေး၊ အချိန်မီငွေရရှိရေးကိုသာ အာရုံစူးစိုက်လေ့ ရှိသည့်အတွက် အောက်ပါအချက်အလက်များကို ဆောင်ရွက်ရန် ပျက်ကွက်မှုများလည်း ဖြစ်ပေါ်တတ်သည်။
    •    ဘဏ္ဍာရေးအချက်အလက်များကို တာဝန်ရှိဌာနများကို အစီရင်ခံတင်ပြရခြင်း၊
    •    အခွန်များ တိတိကျကျ ပေးဆောင်ရခြင်း၊
    •    ကော်ပိုရိတ်စီမံခန့်ခွဲမှုစနစ်များ ကျင့်သုံးရခြင်း၊
    •    အတွင်းထိန်းချုပ်မှုများ မြင့်မားခြင်း၊
    •    ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်များကို လိုက်နာရခြင်း၊
    •    ကောင်းမွန်သော လူသားအရင်းအမြစ်စုဆောင်းရခြင်း၊
    •    ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့်အညီ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက် ရခြင်း စသည်တို့ဖြစ်သည်။
အလားအလာ ညွှန်းတမ်းများ စနစ်တကျရေးဆွဲရန်လို
အထက်ဖော်ပြပါ အများနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ကုမ္ပဏီများ သည် ရှယ်ယာများ ဖိတ်ခေါ်ရောင်းချခြင်းမပြုမီ မိမိတို့အဖွဲ့ အစည်း၏ အကြောင်းချင်းရာများကို ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများသို့ အသိ ပေးရန်လိုအပ်သည်။ သို့မှသာ ဝယ်ယူမည့် ပြည်သူများအဖို့ စဉ်း စားဆုံးဖြတ်နိုင်ရန် လုံလောက်သည့်အချိန်ကိုရရှိနိုင်မည်ဖြစ် သည်။ ဝယ်ယူရန် ဆုံးဖြတ်သည့် အလုပ်သည် ဝယ်ယူသူ၏ တာဝန်ဖြစ်သော်လည်း မိမိတို့ရှယ်ယာများကို ထုတ်ဝေရောင်း ချခြင်းမပြုမီ ကုမ္ပဏီ ၏ အလားအလာညွှန်းတမ်း (Prospectus) ကို သတင်းစာ၊ ဂျာနယ်များတွင် ဦးစွာ ဖော်ပြရမည်။  ယင်းအလား အလာညွှန်းတမ်းကို ကုမ္ပဏီများ မှတ်ပုံတင်ရုံးတွင် မှတ်ပုံတင် ထားရှိပြီး ယင်းအလားအလာညွှန်းတမ်းတွင် ပါဝင်သည့် လုပ်ငန်း စဉ်များအတိုင်း ဆောင်ရွက်ကြရန် လိုအပ်သည်။ 
အဆိုပါကုမ္ပဏီသည် ဖော်ပြထားသည့်အချက်များအတိုင်း လိုက်နာဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိပါက အရေးယူမှု ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ကုမ္ပဏီများကို ထိန်းသိမ်းကြီးကြပ်စီမံခန့်ခွဲသည့်ဌာနများသည် ယင်းကုမ္ပဏီများအား အနီးကပ်ကြီးကြပ်ရန် လိုအပ် သည်။ ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲသည့် ဌာနမှ ဝန်ထမ်းများအနေနှင့်လည်း အများနှင့် သက်ဆိုင်သည့်  ကုမ္ပဏီများကို ပိုမိုထိရောက်သည့် ကြီးကြပ်မှုများပြုလုပ်ရန် လိုအပ်သည်။ 
အလားအလာ ညွှန်းတမ်းများကို ပြုစုရာတွင်လည်း Due-diligence meeting  ဟုခေါ်သည့်အစည်းအဝေးများကို ပြုလုပ်ကာ ဝိုင်းဝန်း ရေးသားကြသည်။ Due-diligence ဆိုသည်မှာ မိမိ ကုမ္ပဏီ၏ ရှယ်ယာများ အများပြည်သူသို့ ကမ်းလှမ်းရောင်းချခြင်း မပြုမီ  ထုတ်ဝေမည့်သူများနှင့်  တာဝန်ခံဖြန့်ချိရောင်းချမည့် အဖွဲ့ များ၊ စာရင်းစစ်၊ စာရင်းကိုင်များ၊ ဥပဒေအကျိုးဆောင်များ၊ အကြံ ပေးပုဂ္ဂိုလ်များ တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းသည့် အစည်းအဝေးဖြစ်သည်။ ယင်းအစည်းအဝေးတွင်  ထုတ်ဝေမည့် ရှယ်ယာအရေအတွက်၊ ရှယ်ယာတစ်စောင်၏ တန်ဖိုး၊ ရောင်းချမည့်ငွေကို မည်သည့် လုပ်ငန်းများတွင် အသုံးပြုမည်၊ ရေတိုရေရှည် စီမံကိန်းများ၊ လုပ် ငန်း အလားအလာညွှန်းတမ်း (prospectus) ရေးဆွဲရာတွင် မည် သည့်အချက်များကို ထည့်သွင်းရေးဆွဲသင့်သည်ဆိုသည်များကို ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းကြခြင်းဖြစ်သည်။  
ယင်းအလားအလာညွှန်းတမ်းစာအုပ်များကို မိမိတို့ကုမ္ပဏီ တွင် ဖြစ်စေ၊ မိမိတို့ ရှယ်ယာများကို တာဝန်ယူ ဖြန့်ချိပေးမည့် underwriter များထံတွင်ဖြစ်စေ အခမဲ့ ရယူနိုင်ကြသည်။ ရင်းနှီး မြှုပ်နှံလိုသူများသည် အဆိုပါ အလားအလာညွှန်းတမ်းကို အသေ အချာဖတ်ရှုပြီး ဝယ်ယူရန်ဆုံးဖြတ်ပြီးမှ လျှောက်လွှာတင်ကြရ သည်။ ကုမ္ပဏီ သို့မဟုတ် underwriter သည် ရောက်ရှိလာသည့် လျှောက်လွှာများကို စိစစ်ရသည်။ အကယ်၍ လျှောက်ထားသည့် အရေအတွက်သည် ရောင်းချနိုင်သည့် အရေအတွက် ထက်များ နေမည်ဆိုလျှင် ခွဲတမ်းကျ allotment  ပြုလုပ်ရောင်းချကြရသည်။ အကယ်၍ လျှောက်ထားသည့်အရေအတွက်နှင့် ရောင်းချနိုင် သည့် အရေအတွက် ကိုက်ညီလျှင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ လျှောက် ထားသလောက် ဝယ်ယူရရှိကြမည်ဖြစ်သည်။ အောင်မြင်သည့် လျှောက်လွှာရှင် wining applicants များထံသို့ အကြောင်းကြားပြီး မည်သည့်ဘဏ်တွင် မည်သည့်နေ့  နောက်ဆုံးပေးသွင်းရမည်၊ မည်သည့် ဘဏ်စာရင်းနံပါတ်သို့ လွှဲပြောင်းပေးရမည် စသည့် လုပ်ငန်းစဉ်များကို ဆောင်ရွက်ကြရပါသည်။     
Reference : Investment Guide Book

ထွန်းသက်ထွန်း