ဆီသည် လူ့ခန္ဓာကိုယ်အတွက် အဓိကလိုအပ်သော အပူစွမ်း အင် ကယ်လိုရီကိုပေးသည်။ သက်စောင့်ဓာတ်များဖြစ်သော ဗီတာမင်အေနှင့် ဗီတာမင် ကေတို့သည်ဆီတွင် ပျော်ဝင်နိုင်သော ကြောင့် ဆီမှတစ်ဆင့် လူ၏ခန္ဓာကိုယ်က ရယူ နိုင်သည်။ကျန်းမာရေးနှင့် သုတေသီများ၏အဆိုအရ လူတစ်ဦးသည် တစ်နှစ်လျှင် ဆီပေါင် ၄၆ ပေါင်ခန့် စားသုံးသင့်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်စားသုံးဆီအဖြစ် မြေပဲ ဆီနှင့် နှမ်းဆီကိုအသုံးများ၍ နောက်ပိုင်းတွင် ပြည်ပမှ အရည်အသွေး စစ်ဆေး၍ တင်သွင်းသော စားအုန်းဆီ (Plam Oil) တို့ကို စားသုံးကြသည်။
ဝါစေ့ဆီ၊ နေကြာဆီ၊ ဖွဲနုဆီနှင့် ပဲပိစပ်ဆီတို့ကိုလည်း အနည်း အကျဉ်း အသုံးပြုသည်။ တချို့နိုင်ငံများတွင် ပဲပုပ်ဆီ ၊ မုန်ညှင်းဆီ၊ ပြောင်းဖူးဆီနှင့် အုန်းဆီကဲ့သို့ အသီးအရွက်မှရသောဆီများအပြင် နွားနို့မှရသော ထောပတ်၊ ဒိန်ခဲနှင့် ငါးကြီးဆီများကိုလည်း စားအုန်း ဆီအဖြစ် ပြုပြင်စားသုံးကြသည်။ ဆီနှင့်ပတ်သက်၍ အတတ်ပညာ ထွန်းကားလာသည့်အလျောက် ဆီကိုသန့်စင်ခြင်း (Refining)၊ ဆီ အမျိုးမျိုးကို ရောစပ်ခြင်း (Blending)နှင့် ဆီခဲပြုလုပ်ခြင်း (Hy dro-genation))တို့ပြုလုပ်၍ ထုတ်လုပ်စားသုံးလာကြသည်။
ဆီ၏ အခြေခံရူပဖွဲ့စည်းမှုအရ ယေဘုယျအားဖြင့်25.C တွင် အရည်အဖြစ်လည်းကောင်း၊ အခဲ (fat) အဖြစ်လည်းကောင်း၊ အရည် နှင့် အခဲတွဲ၍လည်းကောင်း တည်ရှိသည်။ ကောင်းမွန်သော စားသုံး ဆီ၏ အရည်အသွေးမှာ လူ့ခန္ဓာ ကိုယ် အစိတ်အပိုင်းအား အဆိပ်အတောက်မဖြစ်စေရ။ အရသာရှိ၍ ခံတွင်းတွေ့စေရမည်။ စားသုံး ရာတွင် အာဟာရဓာတ်ပြည့်စုံရမည်။ သင့်လျော်မှန်ကန်သော ဓာတု ဖွဲ့စည်းမှုရှိရမည်။ ရုပ်သဘာဝအရည်အသွေးပြည့်ဝရမည်။ကောင်းမွန်သော စားဆီများ၏အရောင်သည် အဝါဖျော့ဖျော့မှ အဝါအရင့် ရောင်ရှိပြီး သန့်စင်ခြင်းမပြုရသေးသော ဆီကြမ်း(Crude Oil)များ တွင် အနီရောင်၊ အညိုရောင်နှင့် အစိမ်းရောင်များ ရောနှောနေတတ် သည်။ဆီများထုတ် လုပ်ရာတွင် တိရစ္ဆာန်၏ ဆီပါဝင်နေသော တစ် သျှူး(Tissue)အပိုင်းတွင် ရေနှင့် ဆီရောနှောနေ၍ အပူပေးခြင်း (Rendening)နည်းဖြစ် ရရှိနိုင်သည်။ ဆီပါရာခိုင်နှုန်းများသော ပဲ၊ နှမ်းများကို ညှစ်ထုတ်သောနည်းဖြင့် ဆီထုတ်၍ ရ သည်။ သို့သော် ဆီ ပါရာခိုင်နှုန်း အလွန်နည်းသော ဖွဲနု၊ ပဲပုပ်တို့ကို ချူထုတ်သော နည်း (Solvent Extraction) နည်းစဉ်ဖြင့်သာဆီထုတ်နိုင်သည်။ ဖွဲနုသည်အမှုန်ဖြစ်၍ ဆီထွက်ကောင်းမွန်ရန် ပြုပြင်ခြင်း (Pretreatment) လုပ်ရန် လိုသည်။ အတုံးအခဲပြုလုပ်စက်(Pelletizer) ဖြင့် အတုံး ပြုလုပ်၍ ဆီထုတ်ရာတွင်ဆီပိုမိုထွက်ရှိကြောင်း၊နည်းပညာအရ ဖွဲနုကိုပြုပြင်ပြီးမှသာဆီထုတ်လုပ်နိုင်သည်။ ဖွဲနုဆီ၊ ပဲပုပ်ဆီ ထုတ်လုပ်ပုံ အဆင့်ဆင့်အား အခါအခွင့် သင့် လျှင် တင်ပြပေးပါမည်။တိရစ္ဆာန်မှရရှိသောဆီ၊ အမဲဆီ၊ ဝက်ဆီသည် ပြည့်ဝဆီအဓိက ပါဝင်၍ ကျန်းမာရေးအတွက် မသင့်တော်ပေ။ သို့သော် ငါးမှ ရသော ဆီသည်မပြည့်ဝဆီများဖြစ်၍ ကျန်းမာရေးအတွက် အထောက်အကူ ပြုနေ သည်။ အပင်မှရသော ဆီများတွင် အသီး၊ အစေ့နှင့်အရွက်များ မှ အဓိကထုတ်ယူရရှိ၍ ဖက်တီးအက်စစ် သုံးမျိုးကိုတွေ့ရှိရသည်။ ယင်းတို့မှ ပြည့်ဝဆီ (Saturated Fatty Acid)) နှင့် ပေါ်လီ မပြည့်ဝဆီ (Poly Unsaturated Fatty Acid) ဟူ၍ကွဲပြားသွားသည်။ ဥပမာ- စားအုန်းဆီ၊ အုန်းဆီများသည် ပြည့်ဝဆီ ပိုမိုများပြားပါဝင်လျက်ရှိ သည်။ ကျန်းမာရေးရှုထောင့်အရ ပြည့်ဝဆီသည် ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်၍ မပြည့်ဝဆီသည် ကျန်းမာရေးကို အထောက်အကူ ပြုသည်။ စားအုန်းဆီတွင် ပြည့်ဝဆီနှင့် မပြည့်ဝဆီ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ပါဝင်သဖြင့် စားအုန်းဆီ ထုတ်လုပ်သောနိုင်ငံများသည် ဆီအား အထူးသန့်စင်သော ဆီစစ်ကိရိယာများ၊ မလိုအပ်သော အပိုင်းများကို ဖယ်ရှား၍ ထုတ်လုပ် ထား သ ဖြင့် Cloud Point 8 အောက်ရှိသော အထူးဆီများသည် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း စားသုံးမှုထောက်ခံချက်ရနေသည်။
ညှစ်ထုတ်၍ရသောပဲဆီ၊ နှမ်းဆီများကို တိုက်ရိုက်စားသုံးနိုင် သော်လည်း ဆီပါရာခိုင်နှုန်း အလွန်နည်းသော (ပျမ်းမျှ ၁၀-၁၅) ပါဝင်သည့် ဖွဲနု၊ ပဲပုပ်ဆီများသည် (Solvent Extraction) နည်းစဉ်ကို အသုံးပြုသဖြင့် ရရှိသောဆီကြမ်း သည် လေ၊အပူချိန်နှင့် ဖိအားများ ကြောင့်အချဉ်ဓာတ်တတ်ပါသည်။ ထိုအချဉ်ဓာတ်ကို ဓာတုနည်းစဉ် ဖြင့် အချဉ်ချွတ်ခြင်း၊ အရောင်ချွတ်ခြင်းနှင့် အနံ့ချွတ်ခြင်းများ ပြုလုပ် ပြီး စားဆီသန့်ကိုထုတ်လုပ်ရသည်။ အသေးစိတ်ကို အလျင်း သင့်သလိုတင်ပြပါမည်။ ယခုအခါ နည်းပညာများ တိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ဆီပါရာနှုန်းများသော ဆီများထုတ်လုပ်မှုမှရရှိသော ဆီထုတ်ဖတ် အားထပ်မံ၍ Solvent Extraction နည်းဖြင့် ဆီထုတ်လုပ်ကြသဖြင့် စီးပွားရေးအတွက် တွက်ခြေကိုက်သည်။
နိုင်ငံခြားမှ တင်သွင်းသောဆီများ၊ ပြည်တွင်းမှထုတ်လုပ်သော ဆီများကို အစားအသောက်ကွပ်ကဲရေးဌာန၊ စစ်ဆေးရေးဌာနများမှ လိုအပ်သော Acid Value, Peroxide Value, Cloud Point စသည့် စစ်ဆေးမှုအမျိုးမျိုးကို စစ်ဆေး ပြီးမှသာ စားသုံးသူထံရောက်ရှိသဖြင့် ကျန်းမာရေးရှုထောင့်နှင့်အညီ စားသုံးနိုင်ကြသည်။ မည်သည့်ဆီ ကောင်းဆီသန့်ကိုမဆို အကောင်းဆုံး ကျန်းမာရေးရှုထောင့်တစ်ခု အနေဖြင့် စားသုံးမှုပမာဏကို လိုအပ်သည့်အောက် လျှော့ စားခြင်း ဖြင့် ကျန်းမာရေးအတွက် အဓိကအချက်ဖြစ်ကြောင်း တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။
ကျော်ဝင်း(ဝဉ)