စားသုံးကုန်သွယ် အကျိုးကြွယ်ဖို့ အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှုကဏ္ဍ တိုးမြှင့်စို့

ကမ္ဘာ့လူသားတိုင်း၏ ဘဝရပ်တည်မှုတွင် အဓိကလိုအပ်ချက် သုံးရပ်ဖြစ်သည့် စားရေး၊ ဝတ်ရေး၊ နေရေးတို့အတွက် အသုံးပြုရသော အရာဝတ္ထုပစ္စည်းများ၊ စားသောက်ကုန်များနှင့် ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများ၏ အရည်အသွေးသည် သုံးစွဲသူ သို့မဟုတ် စားသုံးသူများကို စိတ်ကျေနပ်မှုပေးနိုင်ရပါမည်။ အရည်အသွေးမီ အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများ၊ စားသောက်ကုန်များနှင့် ဝန်ဆောင်မှုများကို ရရှိနိုင်ခြင်းသည်ပင် အသက်ရှည်ကျန်းမာစေသော အကြောင်းတစ်ရပ်ဖြစ်ပေသည်။

အရည်အသွေးဆိုသည်မှာ  “ထုတ်ကုန်ပစ္စည်း သို့မဟုတ် ဝန်ဆောင်မှုသည် စားသုံးသူ သို့မဟုတ် သုံးစွဲသူများ၏လိုအပ်ချက်များနှင့် မျှော်လင့်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်သော ၎င်းတို့၏ ကြန်အင်လက္ခဏာစု ဖြစ်သည်ဟူ၍တစ်မျိုး၊ အခြားအဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်အနေဖြင့် စားသုံးသူများ၏ မျှော်မှန်းချက်အပြင် သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းက သတ်မှတ်ထားသော စံချိန်စံညွှန်းများနှင့်ပါကိုက်ညီမှုရှိပြီး နိုင်ငံတော်က အခါအားလျော်စွာ ပြဋ္ဌာန်းသည့်ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေတို့နှင့်ပါအကျုံးဝင်သည့် ကုန်ပစ္စည်း သို့မဟုတ် ဝန်ဆောင်မှု၏ ကြန်အင်လက္ခဏာစုဟူ၍လည်း တစ်ဖုံမှတ်သားခဲ့ဖူးပါသည်။

အထက်ပါ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်များအရ ထုတ်ကုန်တိုင်း၊ ဝန်ဆောင်မှုတိုင်းသည် အရည်အသွေးဟူသော ဝေါဟာရနှင့်ကင်းကွာ၍ မရနိုင်ပေ။ ထို့ပြင် စားသုံးသူ၏သဘာဝအရလည်း ငွေကြေးတတ်နိုင်လျှင် တတ်နိုင်သလောက်အရည်အသွေးမြင့်သည့်အရာများကိုသာ တိုးမြှင့်သုံးစွဲလိုကြသည်ဖြစ်ရာ လုပ်ငန်းရှင်တိုင်းသည် ထိုအချက်ကို အလေးထားပြီး မိမိတို့၏ ထုတ်ကုန် သို့မဟုတ် ဝန်ဆောင်မှုများကို အရည်အသွေး စီမံခန့်ခွဲမှု ပြုလုပ်ကြရမည်ဖြစ်ပါသည်။

အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှု ဆောင်ရွက်ရခြင်း၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်များမှာ မိမိတို့၏ ထုတ်ကုန်နှင့် ဝန်ဆောင်မှုများအား အသုံးပြုသူများ၏ စိတ်ကျေနပ်မှုကို မြှင့်တင်နိုင်ရန်နှင့် လုပ်ငန်းများကို ထိထိရောက်ရောက်ဆောင်ရွက်နိုင်မှု သေချာစေရန်တို့ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အရည်အသွေး စီမံခန့်ခွဲမှုလုပ်ငန်း၏ အစိတ်အပိုင်းလေးခုဖြစ်သည့် အရည်အသွေးပိုင်းဆိုင်ရာ အစီအစဉ်ရေးဆွဲခြင်း (Quality Planning)၊ အရည်အသွေးထိန်းသိမ်းခြင်း (Quality Control)၊ အရည်အသွေးဆိုင်ရာ အာမခံချက်ပေးခြင်း (Quality Assurance) နှင့် အရည်အသွေးဆိုင်ရာလိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းဆောင်ရွက်ရာတွင် တိုးတက်မှုရရှိအောင် ဆောင်ရွက်ခြင်း (Quality Improvement) တို့ကို  အချိတ် အဆက်မိမိ ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်လှပါသည်။

အထက်ပါအတိုင်း အရည်အသွေး စီမံခန့်ခွဲမှုဆောင်ရွက်ခြင်းကို စနစ်တကျ ပြုလုပ်ထားပြီးသော လုပ်ငန်းရှင်များသည် မိမိတို့၏ထုတ်ကုန်အပေါ် အရည်အသွေးပိုင်းအရ ယုံကြည်မှုရှိနေမည်ဖြစ်သော်လည်း မိမိတို့ထုတ်ကုန်၏ အရည် အသွေးကို မိမိတို့ကိုယ်တိုင် ထောက်ခံပြောဆိုရုံဖြင့် ဈေးကွက်တင်ပို့၍မရနိုင်ပေ။ ဈေးကွက်သို့ တင်ပို့သည့်အခါ မိမိတင်ပို့လိုသည့်ဈေးကွက် သို့မဟုတ် နိုင်ငံ၏အရည်အသွေးပိုင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များနှင့် ကိုက်ညီမှုရှိရန်ကလည်း အရေးကြီးလှပေသည်။ နိုင်ငံတကာ၏ သတ်မှတ်ချက်၊ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများနှင့် ကိုက်ညီကြောင်းကို သက်သေပြပေးနိုင်သည့် စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုများ၊ ထောက်ခံချက်များ လိုအပ်လာမည်ဖြစ်ပါသည်။  ထိုအခါ အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှုနယ်ပယ်(Quality Management Sector) တစ်ခုလုံး ပါဝင်လာရမည်ဖြစ်ပါသည်။

ကုန်သွယ်မှုနှင့် စားသုံးသူဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းစေရေးတို့အတွက် အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှုနယ်ပယ်တွင် အဓိကပါဝင်သောအကြောင်းအရာများမှာ ‘‘အမျိုးသားအရည်အသွေးဆိုင်ရာ အဆောက်အအုံ” (National   Quality   Infrastructure) တွင် အဓိကကျသော စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ခြင်း (Standardization)၊ တိကျစွာတိုင်းတာခြင်း (Metrology)၊ အရည်အသွေးကိုက်ညီမှုစစ်ဆေးခြင်း (Conformity Assessment)၊  အသိအမှတ်ပြုခြင်း (Accreditation)၊ အရည်အသွေးထောက်ခံချက်ပြုရေးအဖွဲ့အသိအမှတ်ပြု လက်မှတ်ထုတ်ပေးခြင်း (Certification) တို့ဖြစ်သည်။ အဆိုပါလုပ်ငန်းစဉ်များကို သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဝန်ကြီးဌာနအောက်ရှိ သုတေသနနှင့်တီထွင်ဆန်းသစ်မှုဦးစီးဌာနက အခြားမိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်း များနှင့်ပေါင်းစပ်၍အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိနေသည်။

စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် နိုင်ငံတော်အစိုးရက ၂၀၁၄ ခုနှစ်  ဇူလိုင် ၃ ရက်တွင် စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ခြင်းဆိုင်ရာဥပဒေကို ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ယင်းဥပဒေအရ အမျိုးသား စံချိန်စံညွှန်းကောင်စီ၊ စံချိန်စံညွှန်းလုပ်ငန်း ကော်မတီနှင့် စံချိန်စံညွှန်း ရေးဆွဲရေးနည်းပညာ ဆပ်ကော်မတီများကိုလည်း ဖွဲ့စည်းထားခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ နည်းပညာဆပ်ကော်မတီပေါင်း ၂၅ ခုရှိသည့်အနက် စိုက်ပျိုးရေးအခြေခံထုတ်ကုန်စံချိန်စံညွှန်းရေးဆွဲရေး နည်းပညာဆပ်ကော်မတီတွင် စီးပွားရေးနှင့်ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန စားသုံးသူရေးရာဦးစီးဌာန၏ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်က ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ညွှန်ကြားရေးမှူးက အတွင်းရေးမှူးအဖြစ်လည်းကောင်း တာဝန်ယူဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ စံချိန်စံညွှန်းများတွင် ဆန္ဒအလျောက် လိုက်နာနိုင်သော စံချိန်စံညွှန်းများ (Voluntary Standards) နှင့် မဖြစ်မနေလိုက်နာရမည့် စံချိန်စံညွှန်းများ (Mandatory Standards) ဟူ၍ရှိပြီး အမျိုးသား စံချိန်စံညွှန်းကောင်စီက မြန်မာစံချိန်စံညွှန်းများကို ဆန္ဒအလျောက် လိုက်နာနိုင်သော စံချိန်စံညွှန်းများအဖြစ် ချမှတ်လျက်ရှိရာ မြန်မာစံချိန်စံညွှန်း ၆၉၈ ခုအား ဦးစားပေးကဏ္ဍအလိုက် အတည်ပြုချမှတ်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အဆိုပါ မြန်မာစံချိန်စံညွှန်းများမှ မိမိတို့နိုင်ငံတွင် မဖြစ်မနေလိုက်နာရန် လိုအပ်သော  စံချိန်စံညွှန်းများကို သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများက မဖြစ်မနေလိုက်နာရမည့် စံချိန်စံညွှန်းများအဖြစ် နည်းပညာဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်း၊ အမိန့်၊ ညွှန်ကြားချက် (Technical Regulation) များ ချမှတ်ရမည်ဖြစ်ပါ သည်။

အမှန်စင်စစ် စံချိန်စံညွှန်းဆိုသည်ကား နယ်ပယ်တစ်ခုတွင်ရှိသော သက်ဆိုင်ရာကဏ္ဍတစ်ခု၌ အနိမ့်ဆုံးသတ်မှတ်ချက်ကို ပြည့်မီစေရန်ရည်ရွယ်၍သတ်မှတ်ထားသည်ဖြစ်ရာ ယင်းသတ်မှတ်ချက်ကို လိုက်နာဆောင်ရွက်သင့်ပေသည်။ ထိုသို့ဖြည့်ဆည်းဆောင်ရွက်ထားခြင်းဖြင့် မိမိတို့၏ ကုန်ပစ္စည်း သို့မဟုတ် ဝန်ဆောင်မှုသည် တတိယအဖွဲ့အစည်းအဖြစ် စစ်ဆေးသူ(Third Party) များ၏ အရည်အသွေး ကိုက်ညီမှုစစ်ဆေးခြင်းလုပ်ငန်း စဉ်များဖြစ်သော အရည်အသွေးပိုင်းဆိုင်ရာ စုံစမ်း စစ်ဆေးခြင်း (Inspection)၊ စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း (Testing) နှင့် စံဖြင့်တိုက်ဆိုင်စစ်ဆေးခြင်း (Calibration) တို့ကိုအောင်မြင်စွာဖြတ်ကျော်နိုင်ပြီး ၎င်းတို့ပေးအပ်သော အရည်အသွေးကိုက်ညီကြောင်း သက်သေခံလက်မှတ် (Certificate) ကို ရရှိနိုင်မည် ဖြစ်သည်။

အရည်အသွေးကိုက်ညီမှု စစ်ဆေးခြင်းလုပ်ငန်းတွင် ပါဝင်သော စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း (Testing) ကို ဓာတ်ခွဲခန်းများက ဆောင်ရွက်ပေး လေ့ရှိသည်။ အဆိုပါ စမ်းသပ်စစ်ဆေးသည့် ဓာတ် ခွဲခန်းများအနေဖြင့်လည်း မိမိတို့ဝန်ဆောင်မှု ပြုရ သောလုပ်ငန်းများပေါ်တွင်  လူအများလက်ခံ ယုံ ကြည်မှုရှိစေရန်နှင့် မိမိတို့၏ရလဒ်ကို ပြည်ပနိုင်ငံ ရှိ ဓာတ်ခွဲန်းများကပါ လက်ခံမှုရှိစေရန် ရည်ရွယ်၍ နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြုလက်မှတ် (ဥပမာ- ISO/ IEC 17025: 2017) ကို ရယူထားရမည်ဖြစ်ပါ သည်။ မိမိတို့နိုင်ငံရှိ ဓာတ်ခွဲခန်းများသည် စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်းဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြု လက်မှတ်  (Accreditation on ISO/IEC 17025: 2017)ရရှိထားခြင်းဖြင့် ပြည်တွင်းလုပ်ငန်းရှင် များ၏ ထုတ်ကုန်များကို    အချိန်နှင့် ငွေကြေး သက်သာစွာဖြင့် စမ်းသပ်စစ်ဆေးပေးနိုင်မည်ဖြစ် သကဲ့သို့ စားသုံးသူ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းစေရန်နှင့် စားသုံးသူကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းများတွင်ပါ အထောက်အကူ ပြုစေနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

ဈေးကွက်စီးပွားရေးစနစ်    ကျင့်သုံးသော မြန်မာနိုင်ငံသည် အခြားနိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် ပို့ကုန် တိုးတက်ရေးအတွက်   ဈေးကွက်ဝေစု  ပိုမိုရရှိရေး ကို    ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိရာ အမျိုးသား ပို့ကုန်မဟာဗျူဟာ (၂၀၂၀-၂၀၂၅)ကို ကဏ္ဍ ၁၈ခု ဖြင့် ဆက်လက်အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက် နေပါသည်။ ထိုမဟာဗျူဟာတွင်  အရည်အသွေး စီမံခန့်ခွဲမှုကဏ္ဍသည် ကုန်သွယ်မှုအထောက်အကူ ပြုကဏ္ဍများ၌ တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပါသည်။  တစ် နည်းအားဖြင့်ဆိုရလျှင် အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှု နယ်ပယ်ကို အားကောင်းလာစေရန် ဆောင်ရွက် ခြင်းသည်  ကုန်သွယ်မှုဝန်းကျင်ကောင်းတစ်ခုကို ဖန်တီးပေးခြင်းလည်းမည်ပေသည်။

ကုန်သွယ်မှုကဏ္ဍတွင် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံငယ်များ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ရလေ့ရှိသော အခွန်အခ မဟုတ်သည့် အတားအဆီးများ (Non- Tariff Barriers or Non-Tariff Measures )အနက် တစ်ခုမှာ နည်းပညာဆိုင်ရာ အတားအဆီး (Technical Barrier )ပင်ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းမှာ ထုတ်ကုန်နှင့် ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများအတွက် အစားအစာ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety)၊ တိရစ္ဆာန်နှင့်အပင်များတွင် ကူးစက်ရောဂါကင်းစင်ရေး(Sanitary and Phyto Sanitary)တို့သာမက မဖြစ်မနေ လိုက်နာရန် သတ်မှတ်ထားသော နည်း ပညာဆိုင်ရာနှင့် ဆန္ဒအလျောက် လိုက်နာနိုင်သော စံချိန်စံညွှန်းများလည်း ပါဝင်နေပေသည်။ ကုန်သွယ်မှုကဏ္ဍ၌ တရားမျှတမှုရှိပြီး ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများကို တားဆီးနိုင်ရန်အတွက် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ချုပ် (World Trade Organization-WTO) တွင် SPS Agreement နှင့် TBT Agreement များကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားကြရသော်လည်း အချို့စစ်ဆေးစမ်းသပ်မှုရလဒ်များတွင် အခက်အခဲများ ရှိနေဆဲဖြစ်ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှုနယ်ပယ်ကို လေ့လာကြည့်မည်ဆိုလျှင် အရည်အသွေး ကိုက်ညီမှုစစ်ဆေးခြင်း၌ စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း(Testing) အပိုင်း၏အဓိကဖြစ်သော ဓာတ်ခွဲခန်းများတွင် ဈေးကွက်မှတောင်းဆိုသော စစ် ဆေးမှု (Testing Parameter) များကို တိုးချဲ့ရန် စမ်းသပ်စစ်ဆေးရာတွင် အသုံးပြုသော စက်ကိရိယာများ ခေတ်မီဆန်းသစ်မှုရှိရန်နှင့် နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြုလက်မှတ် (ISO Accreditation) ရယူထားရန်တို့ကို ဖြည့်ဆည်းဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်လျက်ရှိသည်။ ထို့ပြင် ဓာတ်ခွဲခန်းပညာရှင်၊ ဝန်ထမ်း စသော လူသားရင်းမြစ်(Human Resource) ကိုလည်း တည်ဆောက်ကြရမည်ဖြစ်ပြီး စဉ်ဆက်မပြတ်စေရန်လည်း ကြိုးပမ်းကြရမည်ဖြစ်ပေသည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရလျှင် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှု နယ်ပယ်တစ်ခုလုံး ခိုင်မာအားကောင်းလာသည်နှင့်အမျှ ခေတ်သစ်ကုန်သွယ်မှု၌ ဈေးကွက်အသစ်နှင့် ဝယ်လိုအားများသောဈေးကွက်များ ဖန်တီးဖော်ဆောင်နိုင်မည်သာမက စားသုံးသူယုံကြည်မှုလည်း ပိုမိုရရှိလာမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံ၏တည်နေရာ အနေအထားအရလည်း ဈေးကွက်ကြီးများနှင့် နီးစပ်နေသောကြောင့် အရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲမှုနယ်ပယ်ကို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာစေရန် ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ခြင်းဖြင့် ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များ၏ အခွင့်အလမ်းသစ်များနှင့် ပို့ကုန်ချဲ့ထွင်နိုင်စွမ်းများကို ပိုမိုဖြစ်ပေါ်စေနိုင်မည်ဖြစ်ပါကြောင်း ရေးသားတင်ပြလိုက်ရပါသည်။

 အိအိချော(CTQM)