နိုင်ငံတစ်ခု၏ စတော့ဈေးကွက်တွင် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ ပါဝင်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံနိုင်ရေး၊ ဆွဲဆောင်မှုရှိသည့် ဈေးကွက်တစ်ခုဖြစ်စေရေးနှင့် အရောင်းအဝယ်သွက်လက်မှုရှိစေရေးအတွက် ဆောင်ရွက်သင့်သည့်အချက် ငါးချက်ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ ဈေးကွက်၏ Supply Side တွင်ရှိနေသည့် အများနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ကုမ္ပဏီများ စတော့ဈေးကွက်သို့ ပိုမိုပါဝင်လာစေရေး၊ ဈေးကွက်ဝင်စတော့များ၏ အရည်အသွေးမြင့်မားရေး၊ Demand Side တွင်ရှိနေသည့် ပြည်တွင်းရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူ အရေအတွက် မြှင့်တင်ရေး၊ ဈေးကွက်အခြေခံ အဆောက်အအုံများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် သတင်းအချက်အလက် ထုတ်ပြန်မှုများ အရည်အသွေး မြင့်မားရေးတို့ဖြစ်သည်။
(က) Supply Side တွင်ရှိနေသည့် အများနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ကုမ္ပဏီများ စတော့ဈေးကွက်သို့ ပိုမိုပါဝင်လာစေရေး
လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံ၏ စတော့ဈေးကွက်အတွင်းတွင် စာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီ ခုနစ်ခုသာရှိသေးရာ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအတွက် ရွေးချယ်စရာ အခွင့်အလမ်းနည်းပါးသေးသည်။ လက်ရှိ မြန်မာကုမ္ပဏီဥပဒေအသစ်အရ မှတ်ပုံတင်ထားသည့် အများနှင့်သက်ဆိုင်သောကုမ္ပဏီ ၂၇၀ ကျော်ရှိရာ ယင်းတို့အထဲမှ အရည်အသွေးပြည့်မီသည့် ကုမ္ပဏီများကို ဈေးကွက်အတွင်း ပါဝင်လာစေရန် ဆွဲဆောင်မှုများပြုလုပ်ရန် လိုအပ်သည်။ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုရည်မှန်းချက် ပြည့်ဝစေရေးအတွက် ပြန်လည်ရရှိမည့်နှုန်း၊ ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေများ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမည့်ကာလ၊ ထည့်ဝင်မည့်ပမာဏ၊ တွဲဖက်ဝယ်ယူမည့် စတော့များ(portfolio) စသည်တို့ကိုလည်း ထည့်သွင်းတွက်ချက်ရသည်ဖြစ်ရာ စတော့ဈေးကွက်အတွင်း သင့်တင့်သည့် စာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီအရေအတွက်ရှိရန် လိုအပ်သည်။ သို့အတွက်ကြောင့် အများနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ကုမ္ပဏီများ ဈေးကွက်အတွင်း ပိုမိုရောက်ရှိနိုင်ရေးအတွက် မူဝါဒချမှတ်သူများအနေဖြင့် လိုအပ်သည့် မူဝါဒအထောက်အပံ့များပေးရန် လိုအပ်သည်။
စတော့ဈေးကွက်တွင် စာရင်းဝင်(Listed)သည့်ကုမ္ပဏီများကို အခွန်သက်သာခွင့်ပေးခြင်းသည် နိုင်ငံတကာ စတော့အိပ်ချိန်းများ၏ အစောပိုင်းကာလများတွင် ကျင့်သုံးသည့် နည်းလမ်းဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာ-ထိုင်းစတော့ဈေးကွက်၏ အစောပိုင်း ကာလတွင် စတော့အိပ်ချိန်းစာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီများကို ရာနှုန်းပြည့် အခွန်သက်သာခွင့် သုံးနှစ်ပေးခဲ့ခြင်း၊ လေးနှစ်ပြည့်သည့်ကာလမှ စတင်ပြီး အခြားကုမ္ပဏီများနည်းတူ တစ်ပြေးညီ ပြန်လည်ကောက်ခံခြင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ ကမ္ဘောဒီးယား စတော့အိပ်ချိန်းတို့တွင် စာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီများကို အခွန် ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း သက်သာခွင့်ပေးခြင်း စသည်တို့ဖြစ်သည်။
မြန်မာကုမ္ပဏီ ဥပဒေအသစ်အရ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများကို ရှယ်ယာ ၃၅ ရာခိုင်နှုန်းအထိ (မြန်မာကုမ္ပဏီ Status ပြောင်းလဲခြင်းမရှိဘဲ) ဝယ်ယူခွင့်ပြုထားရာ ယင်းကန့်သတ်ချက်ကိုလည်း ဈေးကွက်ဖွံ့ဖြိုးလာသည်နှင့်အညီ တဖြည်းဖြည်းချင်း ဖြေလျှော့သွားရန်လိုအပ်သည်။ ဥပမာ-ဗီယက်နမ် စတော့ဈေးကွက် စတင်စဉ်က နိုင်ငံခြားသားကို ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ဝယ်ယူခွင့်ပြုခဲ့ပြီး ၂၀ဝ၃ ခုနှစ်တွင် ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ဆက်လက်၍ ၂၀ဝ၅ ခုနှစ်တွင် ၄၉ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြှင့်ခွင့် ပြုခဲ့ပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ၁၀ဝ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ဖြေလျှော့ပေးခဲ့ကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။
(ခ) ဈေးကွက်ဝင် စတော့များ၏ အရည်အသွေးမြင့်မားရေး
ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ၊ အထူးသဖြင့် အဖွဲ့အစည်းလိုက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ (Institutional Investors) အနေနှင့် ဈေးကွက်မှ ဝယ်ယူမည့် ကုန်စည်(စတော့)များ၏ အရည်အသွေး မည်မျှမြင့်မားမှုရှိသည်၊ ခိုင်မာမှုရှိသည်၊ အနာဂတ် အလားအလာ မည်မျှကောင်းသည်ကို ဦးစားပေး စဉ်းစားလေ့ရှိသည်။ ကုန်စည်အရည်အသွေးဟုဆိုရာတွင် ကုမ္ပဏီ၏ အရွယ်အစားကြီးမားမှု၊ ကုမ္ပဏီ၏ ကော်ပိုရိတ်စီမံခန့်ခွဲမှုစနစ်များ ကောင်းမွန်မှု၊ အနာဂတ်အလားအလာများ ကောင်းမွန်မှု၊ သတင်းအချက်အလက် ထုတ်ပြန်ကြေညာသည့်စနစ် ကောင်းမွန်မှု၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ ဈေးကွက်အတွင်း အရောင်းအဝယ်ပြုလုပ်၍ရသည့် စတော့အရေအတွက် (Floatable Share) လုံလောက်စွာ ရှိမှုနှင့် ရှယ်ယာများရောင်းဝယ်ရာတွင် ငွေဖြစ်လွယ်မှု(Liquidity) စသည်တို့ကို ဆိုလိုသည်။
(ဂ) Demand Side တွင်ရှိနေသည့် ပြည်တွင်းရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူ အရေအတွက် မြှင့်တင်ရေး
ပြည်တွင်းစတော့ဈေးကွက်အတွင်း လုံလောက်သည့် (တစ်ဦးချင်းနှင့် အဖွဲ့အစည်းအလိုက်) ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူ အရေအတွက် ရှိရန်လိုအပ်သည်။ ဥပမာ- ဗီယက်နမ်စတော့ဈေးကွက်တွင် နိုင်ငံခြားသားပါဝင်မှုကို ၁၀ဝ ရာခိုင်နှုန်း ခွင့်ပြုထားသော်လည်း နိုင်ငံခြားသား အမှန်တကယ်ပါဝင်မှုမှာ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းသာရှိသည်။ သို့သော်လည်း ဈေးကွက်ကို လှုပ်ရှားသက်ဝင်စေရန် ဆောင်ရွက်နေကြသူများမှာ ပြည်တွင်းရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများသာ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေနှင့် ကာလတိုအတွင်း ကြိမ်ဖန်များစွာ ရောင်းဝယ်မှု (Short-term speculation) ကို ကြိုက်နှစ်သက်မှု မရှိသော်လည်း ပြည်တွင်းဈေးကွက်တွင် အရောင်းအဝယ်သွက်လက်မှုကို ပိုမိုသဘောကျလေ့ရှိသည်။ သို့အတွက် ပြည်တွင်း၌ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူအရေအတွက် တိုးပွားလာစေရေးအတွက် အများပြည်သူပညာပေးရေးလုပ်ငန်းများ၊ လူငယ်လေ့လာရေး အစီအစဉ်များ၊ အိပ်စ်ပိုများ၊ တက္ကသိုလ်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အစီအစဉ်များကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆောင်ရွက်သင့်သည်။
(ဃ) ဈေးကွက် အခြေခံအဆောက်အအုံများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး
MSCI Global Market Framework Review အရ စတော့ဈေးကွက်များအတွင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ လွယ်ကူချောမွေ့စွာ ရောင်းဝယ်နိုင်ရေးအတွက် စတော့ဈေးကွက် အခြေခံအဆောက်အအုံ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများကို တိုးချဲ့ ဆောင်ရွက်ရန် အကြံပြုခဲ့သည်။ အဆိုပါအကြံပြုချက်များတွင် စာရင်းရှင်းလင်းရေးစနစ် (Clearing and Settlement) များ တိုးတက်ကောင်းမွန်ရေး၊ ဖောက်သည်များ၏ စတော့များလက်ခံထိန်းသိမ်းခြင်း၊ အမြတ်ဝေစုများ ကောက်ခံပေးခြင်း၊ မဲဆန္ဒပေးခြင်း အစရှိသည်တို့ကို ဆောင်ရွက်ပေးသည့် Custodian လုပ်ငန်းများတိုးတက်ကောင်းမွန်ရေး၊ စတော့ရောင်းဝယ်ချိန် ပြင်ပတွင် ရှယ်ယာများ လွှဲပြောင်းရောင်းချခွင့်ပြုရေး (off-exchange trading)၊ ငွေချေးသက်သေခံ လက်မှတ်ကုမ္ပဏီများက ဖောက်သည်များသို့ ယာယီငွေချေးကာ စတော့ရောင်းဝယ်ခွင့်ပြုသည့် (Margin Trading) စနစ်၊ စတော့များ လက်ဝယ်မရှိသော်လည်း ငွေချေးသက်သေခံလက်မှတ်ကုမ္ပဏီက ယာယီချေးငှားကာ ရောင်းချသည့် Short selling စနစ် စသည်တို့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန် အကြံပြုခဲ့သည်။
(င) သတင်းအချက်အလက် ထုတ်ပြန်မှုများ အရည်အသွေး မြင့်မားရေး
ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ မှန်ကန်သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်နိုင်ရေးအတွက် စတော့ဈေးကွက်စာရင်းဝင် ကုမ္ပဏီများ၏ သတင်းအချက်အလက် ထုတ်ပြန်ချက်များ အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ရောက်ရှိရေးသည်လည်း အရေးကြီးသည့် အချက်ဖြစ်သည်။ ပထမဦးစွာ ကုမ္ပဏီများ၏ ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းများ အရည်အသွေး မြှင့်တင်ရေးဖြစ်သည်။ ယခုအခါ မြန်မာကုမ္ပဏီများသည် နိုင်ငံတကာဘဏ္ဍာရေး အစီရင်ခံခြင်းဆိုင်ရာစံများ IFRS ၏ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဗားရှင်းနှင့် တူညီသည့် MFRS အဆင့်ကိုသာ လိုက်နာကျင့်သုံးနိုင်သေးရာ ယင်းကိုလည်း အဆင့်မြှင့်တင်သွားရန် လိုအပ်သည်။ မကြာမီအချိန်အတွင်း မြန်မာကုမ္ပဏီများသည် နိုင်ငံတကာဘဏ္ဍာရေး အစီရင်ခံခြင်းဆိုင်ရာစံများ IFRS ပြဋ္ဌာန်းချက်များကို အပြည့်အဝ လိုက်နာရတော့မည်ဖြစ်ရာ ယခုအချိန်ကတည်းက မိမိတို့၏ စာရင်းကိုင်တွယ်ထိန်းသိမ်းမှုစနစ်များကို အဆင့်မြှင့်တင်ထားရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။
ထို့ပြင်စာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် SEC က ချမှတ်ထားသည့် ဥပဒေအရ မဖြစ်မနေထုတ်ပြန်ရမည့် သတင်းအချက်အလက်များနှင့် မိမိသဘောအရ ထုတ်ပြန်သင့်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကိုလည်း အများပြည်သူသိရှိစေရန် ထုတ်ပြန်ကြေညာသွားရမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ငွေချေးသက်သေခံလက်မှတ်ကုမ္ပဏီများ၊ ပြင်ပသုတေသနအဖွဲ့များသည်လည်း ဈေးကွက်နှင့်သက်ဆိုင်သည့် သုတေသနအချက်အလက်များကို တွက်ချက်ထုတ်ပြန်ရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။
ထွန်းသက်ထွန်း