ငွေချေးစာချုပ်သည် အရင်းအနှီးဈေးကွက် (Capital Markets) ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး စတော့ရှယ်ယာဈေးကွက်နှင့် အတူဒွန်တွဲပါလာသည့် ဘဏ္ဍာရေးစာချုပ်စာတမ်းများ ဖြစ်သည်။ ကုမ္ပဏီများ၊ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းကြီး များသည် မိမိတို့လိုအပ်နေသည့် ကာလရှည်ငွေကြေးအရင်းအနှီးများအတွက် အရင်းအနှီးဈေးကွက်မှတစ်ဆင့် စတော့ရှယ်ယာများ၊ ငွေချေးစာချုပ်များ ထုတ်ဝေရောင်းချကာ ရှာဖွေကြသည်။ ရရှိလာသည့် ငွေကြေး များဖြင့် လုပ်ငန်း များ ချဲ့ထွင်ကြကာ မြတ်စွန်းလာသည့်အချိန်များတွင် အကျိုးအမြတ်များကို ခွဲဝေခံစားကြသည်။
ထိုသို့ခွဲဝေရာတွင် နည်းလမ်းနှစ်မျိုးရှိသည်။ စတော့များ ထုတ်ဝေရောင်းချထားပါက စတော့ကိုင်ဆောင်ထားသူများထံသို့ အမြတ်ဝေစု (Dividend) ဟူသည့် ငွေတစ်ရပ်ကို ခွဲဝေပေးကြသည်။ စတော့ထုတ်ဝေရောင်းချရာတွင် စတင်ကတည်းက မည်သည့်ကုမ္ပဏီကမှ အမြတ်ငွေမည်မျှကို မည်သည့်ကာလတွင် ခွဲပေးပါမည်ဟူသည့် အာမဘန္တေခံပြီး ထုတ်ဝေလေ့မရှိပါ။ ကမ္ဘာမှာရော မြန်မာမှာပါ မရှိပါ။ ယင်းအစား ကုမ္ပဏီ၏ ခိုင်မာမှု၊ အနာဂတ် အလား အလာနှင့် ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်များ၊ ဒါရိုက်တာအဖွဲ့နှင့် အဆင့်မြင့်အရာရှိများ၏ အရည်အချင်းများ၊ ကုမ္ပဏီ၏ကော်ပိုရိတ် စီမံအုပ်ချုပ်မှုစနစ်များ၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ သတင်း အချက်အလက်မှန်ကန်စွာ ထုတ်ဖော်နိုင်မှု၊ ဆုံးရှုံး နိုင်ခြေ Risk စသည့်အချက်များကို တင်ပြကာ ရှယ်ယာများ ဖိတ်ခေါ်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။
ရှယ်ယာဝယ်ယူမည့်သူများသည် ယင်းကုမ္ပဏီ၏ အနာဂတ်အလားအလာနှင့် ကုမ္ပဏီ၏ စီမံခန့်ခွဲမှုအဖွဲ့ကို ယုံကြည်ပါက ရှယ်ယာထည့်ဝင်ကြသည်။ ကုမ္ပဏီသည် ယင်းထည့်ဝင်ငွေများဖြင့် လုပ်ငန်းများ တိုးချဲ့ဆောင်ရွက်ကာ မြတ်စွန်း လာသည့် တစ်နေ့တွင် အမြတ်ဝေစုကို ရှယ်ယာရှင်များသို့ ခွဲဝေပေးကြသည်။ သို့သော်လည်း မြတ်သလောက် အကုန်ခွဲဝေခြင်းမဟုတ်။ နောင်နှစ်များတွင် သုံးစွဲရန်၊ လုပ်ငန်းချဲ့ထွင်ရန် Reserve Money များ ချန်လှပ်ပြီးမှ ခွဲဝေပေးခြင်းဖြစ်သည်။
ရှယ်ယာရှင်များသည် မိမိကိုင်ဆောင်ထားသည့် ရှယ်ယာများကို ဆက်လက်မကိုင်ဆောင်လိုပါက ယင်းကုမ္ပဏီသို့ ပြန် လည်ရောင်းချနိုင်ခွင့်မရှိပါ။ ယင်းအစား စတော့ရှယ်ယာဈေးကွက်တွင် ပြန်လည်ရောင်းချခြင်း၊ စတော့ဈေးကွက် မရှိပါက အသိအကျွမ်းများကို ပြန်လည်ရောင်းချခြင်းသာ ပြုနိုင်သည်။ စတော့ဈေးကွက်ရှိပါက မိမိရှယ်ယာများကို ပေါက်ဈေးအတိုင်း ရောင်းချနိုင်ပြီး စတော့ဈေးကွက်မရှိပါက ညှိနှိုင်းဈေးဖြင့်သာ ရောင်းချနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
ငွေချေးစာချုပ် (Bond) သည်ကား ထိုသို့မဟုတ်ပါ။ မိမိထုတ်ဝေမည့်ပမာဏ၊ သက်တမ်း၊ ပေးအပ်မည့်အတိုးငွေနှင့် အတိုးပေးကာလများ၊ တစ်စောင်၏ တန်ဖိုး၊ အရင်း ပြန်လည် ပေးမည့်နေ့၊ အရင်းအတိုး ပြန်လည်ပေးဆပ်နိုင်ခြင်း မရှိပါ ကThird Party တစ်ခုမှတာဝန်ခံချက်များ၊ Rating အဆင့်အတန်း များကို ကြိုတင်သတ်မှတ်ပေးရသည်။ ထို့ပြင် ငွေချေးစာချုပ်ထုတ်ဝေခြင်းမှ ရရှိသည့်ငွေများကို မည်သည့်နေရာတွင် သုံးစွဲမည် စသည်တို့ကိုလည်း ထုတ်ပြန် ကြေညာပေးရသည်။ ငွေချေးစာချုပ်သည် စတော့ကဲ့သို့ ကုမ္ပဏီကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရသည်မဟုတ်ဘဲ ကြွေးရှင်နှင့် ငွေချေးယူသူကြား ဆက်ဆံရေးမျိုးသာရှိသည်။ ကုမ္ပဏီ အစည်းအဝေး တက်ရောက်ခြင်းများ၊ မဲပေးခြင်း များ ပြုလုပ်၍မရပါ။
ငွေချေးစာချုပ် ဝယ်ယူထားသူသည် ကုမ္ပဏီမှ ပုံမှန်ပေးဝေသည့် အတိုးငွေကို ရရှိပြီး သက်တမ်းစေ့သည့်နေ့တွင် အရင်းငွေကို ပြန်လည်လက်ခံရရှိသည်။ သို့သော် သက်တမ်းမစေ့သေးသည့် ငွေချေးစာချုပ်များကို ကုမ္ပဏီတွင် သွားရောက်၍ အမ်းခြင်းပြုလုပ်၍မရပါ။ ယင်းအစား စတော့အိပ်ချိန်း သို့မဟုတ် OTC ဈေးကွက်သို့သာ သွားရောက်ရောင်းချ၍ ငွေဖော်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။
သို့အတွက် အများနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ကုမ္ပဏီကြီးများမှ ထုတ်ဝေသည့် စတော့ရှယ်ယာများ၊ ငွေချေး စာချုပ်များကို ယင်းနိုင်ငံရှိ စတော့အိပ်ချိန်းများတွင် စာရင်းတင်သွင်းကာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေနှင့် ပေါက်ဈေးဖြင့် ငွေဖော်နိုင် ရေး၊ ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားနိုင်ရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ကြရသည်။
ငွေချေးစာချုပ်များကို နိုင်ငံတော်အစိုးရနှင့် ကုမ္ပဏီများမှ ထုတ်ဝေနိုင်သည်။ အစိုးရအနေဖြင့် ဘတ်ဂျက်လိုငွေပြသည့်အချိန်မျိုး၊ အခြေခံအဆောက်အအုံများ တည်ဆောက်လိုသည့်အခါမျိုးတွင် ထုတ်ဝေလေ့ရှိသည်။ ကုမ္ပဏီ များသည်လည်း မိမိတို့ရင်းနှီးငွေတိုးမြှင့်လိုသည့် အချိန်တွင် ထုတ်ဝေလေ့ရှိသည်။ သို့သော်လည်း စတော့ထုတ်ဝေမှုနှင့် ချိန်ဆကာ ထုတ်ဝေလေ့ ရှိကြသည်။
ငွေချေးစာချုပ်များကို ခေတ်မီတိုးတက်သည့် ဈေးကွက်၊ ဖွံ့ဖြိုးသည့်နိုင်ငံများတွင်သာ ထုတ်ဝေခဲ့ရာမှ ယခုအခါ အရှေ့တောင်အာရှဒေသအတွင်း ကမ္ဘောဒီးယား၊ လာအို ၊ ဗီယက်နမ်(CLV) နိုင်ငံများတွင်ပါ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ထုတ်ဝေ လာကြသည် ကိုတွေ့ရသည်။ ထင်ရှားသည့် သာဓကများအဖြစ် လာအိုနိုင်ငံ တွင် Nam Ngum 2 ရေအားလျှပ်စစ်စီမံကိန်း တည်ဆောက်ရန် ထိုင်းဘတ်ငွေ အခြေပြုသည့် BBB အဆင့်ရှိ ငွေချေးစာချုပ်များ ကို ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယင်းသည် နိုင်ငံဖြတ်ကျော် အရင်းအနှီးဈေးကွက်၏ ကနဦးခြေလှမ်းဖြစ်ပြီး လာအိုနိုင်ငံ၏ ငွေချေးစာချုပ်များကို ထိုင်းနိုင်ငံရှိရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ ဝယ်ယူနိုင်ရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
ယခုနှစ်ဆန်းတွင်လည်း လာအိုနိုင်ငံသည် ဘတ်ငွေ ၅ ဘီလီယံ (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၄၉ ဒသမ ၃ သန်း) တန်ဖိုးရှိ ထိုင်းဘတ်ငွေအခြေပြု ငွေချေးစာချုပ်များကို ထိုင်းနိုင်ငံရှိ ရင်းနှီး မြှုပ်နှံသူများထံသို့ ထုတ်ဝေရောင်းချခဲ့သည်။ ထုတ်ဝေရာတွင် သက်တမ်းနှင့် အတိုးနှုန်း မတူညီသည့် Dual-Tranche စနစ်ဖြင့် ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး သုံးနှစ်ငွေချေးစာချုပ် အတိုးနှုန်း ၅ ဒသမ ၄ ရာခိုင် နှုန်းနှင့် လေးနှစ် ငွေချေးစာချုပ် အတိုးနှုန်း ၆ ဒသမ ၄ ရာခိုင်နှုန်း တို့ဖြစ်သည်။ ဤထုတ်ဝေရောင်းချသည့်ငွေများဖြင့် လာအို၏ ပေးရန်တာဝန်စီမံခန့်ခွဲမှု အစီအစဉ်များကို ပံ့ပိုးကူညီရန် ရည်ရွယ်ထားပြီး ရရှိငွေအများစုမှာ ပြီးခဲ့သောနှစ်တွင် သက်တမ်းစေ့သွား သည်။ ကြွေးမြီများကို ပြန်လည်ပေးဆပ်ရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။
ဆက်လက်၍ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ၏ ငွေချေးစာချုပ်ထုတ် ဝေပုံကိုတင်ပြလိုပါသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၃၁ ရက် တွင် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ တော်ဝင်မီးရထားလုပ်ငန်းမှ ထုတ်ဝေ သည့် ငွေချေးစာချုပ်များကို ကမ္ဘောဒီးယား စတော့ အိပ်ချိန်းCSX သို့ စာရင်းတင်သွင်း (Listing) ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ထုတ်ဝေသည့် ငွေချေးစာချုပ်၏တန်ဖိုးမှာ ဒေါ်လာ ၁၀ သန်းဖြစ်ပြီး သက်တမ်းမှာ ၁၀ နှစ်ဖြစ်ကာ တစ်နှစ်လျှင် အတိုးနှုန်း ၇ ရာခိုင်နှုန်း ပေးမည်ဖြစ်ပါသည်။ Riel တစ်သိန်းတန် ငွေချေးစာချုပ် ယူနစ် ပေါင်း ၄၁၀ဝ၀ဝ ထုတ်ဝေရောင်းချသွားမည်ဖြစ်ပြီး ၂၀၃၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာတွင် သက်တမ်းစေ့မည်ဖြစ်သည်။
ရထားပို့ဆောင်ရေးသည် နိုင်ငံစီးပွားရေးတိုးတက်မှုအတွက် အဓိကကျသည့်တွန်းအားတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး စရိတ်စက အသက်သာဆုံးနှင့် အထိရောက်ဆုံး ကုန်းလမ်းပို့ဆောင်ရေးစနစ် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် လိုင်းနှစ်လိုင်း ပါဝင်သည့် ရထားလမ်း ကီလိုမီတာ ၆၅၀ ရှိသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားသည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံ၏ မီးရထားစနစ်ကို စတင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်း ရထားဖြင့် ကုန်စည်တင်ပို့ခြင်း၊ အများပြည်သူတို့ ပို့ဆောင်ခြင်းမှ တစ်နှစ်လျှင် ၃၄ ရာခိုင်နှုန်း တိုးတက်မှုရရှိခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ယခု ထုတ်ဝေခြင်းသည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ တော်ဝင်မီးရထား၏ ပထမအသုတ်ထုတ်ဝေ ခြင်းဖြစ်ပြီး ဒုတိယအသုတ် ဒေါ်လာ သန်း ၂၀ ကို ယခုနှစ်ကုန်တွင် ဆက်လက် ထုတ်ဝေသွားမည်ဖြစ်သည်။ ယင်းထုတ်ဝေရောင်းချရသည့် ငွေများဖြင့် ရထားတွဲ ၁၃၀၊ ခေါင်းတွဲ ၄ ခုနှင့် စက်ကိရိယာ အပိုပစ္စည်းများကို ဝယ်ယူသွားမည်ဖြစ်သည်။
ယခုအချိန်အထိ ကမ္ဘောဒီးယားစတော့အိပ်ချိန်း CSX တွင် စာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီ ကိုးခုနှင့် ငွေချေးစာချုပ် ရှစ်ခုတို့ စာရင်းဝင်ထားပြီး တော်ဝင်မီးရထား ငွေချေးစာချုပ်သည် ရှစ်ခုမြောက် စာရင်းဝင်ငွေချေးစာချုပ်ဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ စတော့အိပ်ချိန်း၏ သတင်းအချက်အလက်များအရ လာမည့် ၂၀၂၂ ခုနှစ် နောက်ဆုံးကွာတားတွင် နောက်ထပ် ငွေချေးစာချုပ် သုံးခုထပ်မံ စာရင်းဝင်လာမည်ဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင် ဖနောင်ပင်ကော်မာရှယ်ဘဏ်၊Telco Tech တယ်လီကွန်းကုမ္ပဏီ၊ RMAC Export-Import ကုမ္ပဏီ၊ Prasac Micro Finance ကုမ္ပဏီ၊ Royal Railway အစရှိ သည့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများမှ ထုတ်ဝေထားသည့် ငွေချေးစာချုပ် များ ကမ္ဘောဒီးယား စတော့အိပ်ချိန်း၏ Secondary market အတွင်း ဝင်ရောက်ကာ ရောင်းဝယ်လျက်ရှိပါသည်။
ကမ္ဘောဒီးယားစတော့အိပ်ချိန်းသည် ယခုအခါ သက်တမ်း ၁၀ နှစ်ပြည့်မြောက်မည်ဖြစ်ပြီး ယခုနှစ်အတွင်း သိသာသည့်တိုးတက်မှုများရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း တစ်ရက်ပျမ်းမျှ ရှယ်ယာ အရောင်းအဝယ် ၂၆၀ဝ၀ဝ ကျော်ရှိပြီး အရောင်းပမာ ဏမှာ ဒေါ်လာ ၆၅၀ဝ၀ဝ ကျော်ရှိသည်။ ယမန်နှစ်ကထက်စာလျှင် အရောင်းအဝယ် ပမာဏ ၁၉၇ ရာခိုင်နှုန်း တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ၂၀၂၂ ခုနှစ် တတိယသုံးလပတ်အတွင်း ရှယ်ယာစာရင်း ဖွင့်လှစ်သူ ၃၅၀ဝ၀ ကျော်ရှိခဲ့သည်။
ယင်းသို့ တိုးတက်လာခဲ့ခြင်းမှာ နိုင်ငံတော်အစိုးရ၏ ပံ့ပိုးမှုသည်လည်း တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖောဝါရီလမှစတင်၍ ကမ္ဘောဒီးယားအစိုးရသည် အခွန်ဆိုင်ရာသက်သာခွင့်များကို ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘောဒီးယား စတော့အိပ်ချိန်းသို့ စာရင်းဝင်ထားသည့် ကုမ္ပဏီများသည် နှစ်ပတ်လည်ဝင်ငွေခွန်ကို ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း သက်သာခွင့်ကို လာမည့်သုံးနှစ်အထိ ဆက်တိုက်ရရှိစေမည်ဖြစ်သည်။ထို့ပြင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူ Investor များအနေဖြင့်လည်း ရရှိ မည့် အမြတ်ဝေစုများ၊ အတိုးများပေါ်တွင် ပေးဆောင်ရမည့် withholding tax နှင့် capital gain tax များကို ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း သက်သာခွင့်ပေးသွားမည်ဖြစ်သည်။
ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင်လည်း ငွေချေးသက်သေခံလက်မှတ်များ ထုတ်ဝေရေးဆိုင်ရာနည်းဥပဒေနှင့် စည်းမျဉ်းအသစ်များကို ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီးနောက် ကော်ပိုရိတ်ငွေချေးစာချုပ်များ ထုတ်ဝေမှုများ ပြန်လည် အသက်ဝင်လာခဲ့ပါသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်း ကော်ပိုရိတ်ငွေချေးစာချုပ်များကို အဖွဲ့အစည်း များသို့ သီးသန့်ထုတ်ဝေရောင်းချသည့် (Private Placement) ပမာဏသည် ဒေါင်ငွေ ၁၇၆၈၂၈ ဘီလီယံဖြစ်ပြီး ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အလားတူ ကာလနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ၈ ဒသမ ၁ ရာခိုင်နှုန်း တိုးတက်လာသည်။ အများပြည်သူသို့ တိုက်ရိုက်ကမ်းလှမ်းရောင်းချမှုပမာဏ (public offering) မှာ ဒေါင် ၁၅၃၇၅ ဘီလီယံရှိခဲ့ပြီး ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကမ်းလှမ်းရောင်းချမှု စုစုပေါင်း၏ ၅၀ ဒသမ ၃ ရာခိုင်နှုန်း ရှိခဲ့ပါသည်။
ဤသည်မှာ ကော်ပိုရိတ်ငွေချေးစာချုပ်ဈေးကွက်၏ ကောင်းမွန်သည့် လက္ခဏာတစ်ခုဖြစ်ပြီး ပွင့်လင်းမြင်သာသည့်၊ အများပြည်သူပါဝင်နိုင်သည့်၊ ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေ Risk ကိုလျှော့ချနိုင်သည့် ဈေးကွက်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါသည်။ ကူးသန်း ရောင်းဝယ်ရေး ဘဏ်များသည် ပုဂ္ဂလိကကော်ပိုရိတ် ငွေချေးစာချုပ်များကို အများဆုံး ထုတ်ဝေသူများဖြစ်ကြသည်။ အဆိုပါ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဘဏ်များမှ ထုတ်ပေးသော ငွေချေးစာချုပ်များကို ဗီယက်နမ်ဗဟိုဘဏ်က တင်းကျပ် စွာ စီမံခန့်ခွဲလျက်ရှိပြီး ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဘဏ်များ၏ ရင်းနှီးငွေလုံလောက်မှုအချိုးများ ခိုင်မာတောင့်တင်းစေရေးအတွက် များစွာ အထောက်အကူဖြစ်စေခဲ့ပါသည်။
References: CSX Press release,
https://mof.gov.vn/, www.rfa.org/