Background
ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအင်အား အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည့် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၁၉ ခုနှစ် တစ်နှစ်တာအတွင်းတွင် ကုန်သွယ်မှု အကျပ်အတည်းဖြင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ခဲ့ရကြောင်း စီအင်န်ဘီသတင်းဌာန၏ ရေးသားဖော်ပြထား ချက်အရ သိရသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ထိုကဲ့သို့ ကုန် သွယ်မှု အကျပ်အတည်းဖြင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရခြင်းမှာ ခြောက်နှစ်အတွင်း ပထမဦးဆုံးအကြိမ် ကြုံတွေ့ခဲ့ ရခြင်းဖြစ်ကြောင်းသိရသည်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့် တက်လာချိန်တွင် အမေရိကန် နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးမှာ ပြန်လည်ဦးမော့လာခဲ့သော် လည်းနောက်ပိုင်းတွင် အထူးသဖြင့် ၂၀၁၈-၂၀၁၉ ကာလများတွင် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ဒုတိယအင်အား အကြီးမားဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်
၂၀၁၉ ခုနှစ် စတုတ္ထ သုံးလပတ်တွင် ဖို့ဒ်မော်တော်ကား ကုမ္ပဏီအနေဖြင့် အရှုံးပေါ်ခဲ့ကြောင်း စစ်တမ်းတစ်ခု၏ ဖော်ပြထားချက်ကို ကိုးကား၍ စီအင်န်ဘီစီ သတင်းဌာနက သတင်းရေးသားဖော်ပြထားသည်။ စီးပွားရေး စီမံခန့်ခွဲမှုနှင့် စက်မှုလုပ်ငန်းရှင်တစ်ဦး ဖြစ်သည့် အမေရိကန်နိုင်ငံသား ဟင်နရီဖို့ဒ် စတင်တည် ထောင်ခဲ့သည့် ဖို့ဒ်မော်တော်ကားကုမ္ပဏီအနေဖြင့် ကမ္ဘာ တစ်ဝန်း ဈေးကွက်ဖြန့်ကြက်လျက်ရှိရာ မော်တော်ကား လောကတွင် အောင်မြင်မှုများ ရရှိနေသည်။ မြောက်အမေရိက ဈေးကွက်မှ အစပြုခဲ့သည့် ဖို့ဒ်မော် တော်ကားကုမ္ပဏီအနေဖြင့် တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် ဈေးကွက် ချဲ့ထွင်နိုင်ခဲ့သလို အလုပ်အကိုင် ဖန်တီးပေးမှုများလည်း ပြု လုပ်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။
၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ငရုတ်ကောင်းထွက်ရှိမှုများပြားသောကြောင့် ပြင်းထန် သောဈေးနှုန်းကျဆင်းမှုတစ်ရပ် ဖြစ် ပေါ်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်း ယခုနှစ်တွင်လည်း ငရုတ်ကောင်းဈေးနှုန်းများသည် ပြန် လည်ကောင်းမွန်သည့် အခြေအနေ ရောက်ရှိရန် အလား အလာ မရှိသေး ကြောင်းနှင့် ငရုတ်ကောင်း သုံးစွဲသော နိုင်ငံများ၏ ဝယ်လိုအားများသည် ယခု တိုင်အားကောင်းသော တိုးတက်မှုကို မမြင်ရသေးကြောင်း သိရှိရသည်။ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသည် ယခုနှစ် တွင် ၂၀၁၇ ခုနှစ်က စတင်စိုက်ပျိုးခဲ့ သော များစွာသော ငရုတ်ကောင်းစိုက်ခင်း များမှ အားရလောက်သော သီးနှံများစွာ ထွက်ရှိဖို့ မျှော်မှန်းခဲ့ကြောင်းနှင့် ပို၍ မြင့်မားသော ဈေးနှုန်းများရရှိဖို့ကို မျှော်လင့်၍ အိမ်သု
၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘာ့ ရောင်းအားအကောင်းဆုံး မော်တော် ကား ကုမ္ပဏီ ၂၅ ခုကို motoringresearch.com က စစ်တမ်းကောက်ယူ ဖော်ပြခဲ့ရာ ရောင်းအားအကောင်းဆုံး မော်တော်ကားကုမ္ပဏီမှာ ဗောက်ဆွာ ဂွန်ပင်ဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။ motoringresearch.com ၏ ဖော်ပြထားချက်အရ ဂျာမနီနိုင်ငံအခြေ စိုက် ဗောက်ဆွာဂွန် မော်တော်ကား ကုမ္ပဏီမှထုတ်လုပ်သည့် ဇိမ်ခံကားများ မှာ လူကြိုက်များလာခဲ့ပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ် တစ်နှစ်တာတွင် ကမ္ဘာ့ရောင်းအား အကောင်းဆုံး မော်တော်ကားကုမ္ပဏီ အဖြစ် ရပ်တည်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ် မေ ၂၈ ရက်က ဂျာမနီနိုင်ငံ ဘာလင်မြို့တွင် အခြေစိုက် ထုတ်လုပ်ခဲ့သည့် ဗောက်ဆွာဂွန် မော်တော်ကားများမှာ ယခုအချိန်တွင် ကမ္ဘာ့န
လက်ရှိအချိန်တွင်တရုတ်နိုင်ငံက ထုတ်လုပ် သည့် အထည်အလိပ်များကို ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ အများ အပြားတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တင်ပို့ရောင်းချနေ ပြီဖြစ်သလို နောက်ထပ် နိုင်ငံပေါင်း ၁၇ နိုင်ငံတွင် လည်း ဈေးကွက်ချဲ့ထွင်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက် ရှိနေကြောင်း သိရသည်။ တရုတ်နိုင်ငံကထုတ်လုပ်သည့် အထည်အလိပ် နှင့် အဝတ်အထည်များမှာ ဈေးသက်သာမှုရှိခြင်း ကြောင့် ဝယ်ယူသုံးစွဲသူများပြားနိုင်ကြောင်း၊ အမေ ရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့မှာ စီးပွားရေးကဏ္ဍတွင် အချင်းချင်း အားပြိုင်မှုများရှိနေသလို ကမ္ဘာ့ဈေး ကွက်ကို ထိုးဖောက်ရာတွင်လည်း အဓိကပြိုင် ဘက်များဖြစ်နေသည်။ ထို့ကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အမေရိကန်ဈေးကွက်သို့ ဈေးကွက်ချဲ့ထွင် ထိုး
တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်မှစတင်၍ အချို့သော ကုန်ပစ္စည်းများ တင်သွင်းမှု အပေါ် ကောက်ခံလျက်ရှိသည့် အကောက်ခွန်နှုန်းများအား ပြင်ဆင် မည်ဖြစ်သည်ဟု နိုင်ငံတော် ကောင်စီ၏ အကောက်ခွန်ဆိုင် ရာကော်မရှင်မှ ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၂၃ ရက်၌ ထုတ်ပြန် ကြေညာခဲ့ သည်။ ထိုကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် နိုင်ငံအတွင်းသို့ ကုန် ပစ္စည်းများတင်သွင်းမှု ပိုမိုတိုးတက်လာစေရန်နှင့် တင်သွင်း မှုပုံစံ ပိုမို ကောင်းမွန်လာစေရန် ဖြစ်ကြောင်း၊ နိုင်ငံအတွင်းသို့ တင်သွင်းလျက်ရှိသည့် ကုန်ပစ္စည်းများအနက် ကုန်ပစ္စည်း အမျိုးအမည် ၈၅၀ ကျော်အား ပုံမှန်ကောက်ခံလျက်ရှိသည့် ပုံမှန်အကောက်ခွန်နှုန်းထက် နိမ့်ကျသည့် အကော
နှစ်သစ်ကူး အားလပ်ရက်များတိုင်မီ အမေ ရိကန်ဒေါ်လာနှင့်ဖလှယ်ရာတွင် တစ်ဒေါ်လာကို ဘတ် ၃၀ နှုန်းဖြင့် ဘတ်ငွေတန်ဖိုးမြင့်တက်လာပြီးနောက်ပိုင်း ဘတ်ငွေတန်ဖိုးမြင့်တက်လာသည်ကို အနီးကပ် စောင့်ကြည့်နေကြောင်း ထိုင်းဗဟို ဘဏ်ကပြောသည်။ သို့ရာတွင် ဘတ်ငွေတန်ဖိုး သည် ဇန်နဝါရီ ၂ ရက်တွင် တန်ဖိုးကျဆင်းပြီး ငွေဖြစ်လွယ်မှုအခြေအနေမှာ ပုံမှန်အနေအထား သို့ ပြန်လည် ရောက်ရှိ သည်ဟု ဗဟိုဘဏ်ကပြော ကြောင်း ရိုက်တာသတင်းတွင်ဖော်ပြသည်။ ဈေးကွက်က အခြေအနေကိုထိန်းညှိနေချိန်မှာ ဘတ်ငွေတန်ဖိုးက အတက်အကျရှိနေဦးမှာပါ။ ဗဟို ဘဏ်က ဘတ်ငွေကိုအနီးကပ်စောင့် ကြည့်နေမှာပါဟု ဗဟိုဘဏ်ဒုတိယအုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဗာချီရာ အရွမ်ဒီး၏ ကြေညာချက်တွင်ဖော်ပြ
ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်မှာ ဝယ်လိုအား မြင့်တက်လာပြီး ပြည်တွင်းဈေးကွက် များတွင် စပါးဈေးများ မြင့်တက်လာ သဖြင့်ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း အိန္ဒိယ ဆန်ပို့ကုန်ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာ ကြောင်း ရိုက်တာသတင်းတွင် ဖော်ပြ သည်။ သို့သော်လည်း ဈေးနှုန်းသက်သာသော ပြိုင်ဘက်များရှိလာသည့်အတွက် ထိုင်းဆန်၏ ဝယ်လိုအားမှာ ကျဆင်းခဲ့သည်။ ထိပ်တန်း ပို့ကုန်ဖြစ်သည့် အိန္ဒိယပြုတ်ဆန် ၅ မှတ် ဆန်ကွဲ၏ ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း ဆိုဈေးမှာ တစ် တန်ကိုအမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၆၀- ၃၆၅ ဒေါ်လာအတွင်း ရှိခဲ့သည်။ ယခင်သီတင်းပတ်ကရှိခဲ့သော တစ်တန် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၅၈- ၃၆၃ ဒေါ်လာမှမြင့် တက်လာခြင်းဖြစ်သည်။
လာမည့်သီတင်းပတ်တွင် တောင်ကိုရီးယားသမ္မတ မွန်ဂျေအင်းသည် ဂျပန်ဝန်ကြီးချုပ် ရှင်ဇိုအာဘေးနှင့် တစ်ဦးချင်း တွေ့ဆုံမည်ဖြစ်ကြောင်း ဒီဇင်ဘာ ၂၀ ရက်က သမ္မတအိမ်တော်မှ ကြေညာချက်ကို ကိုးကားပြီး ယွန်းဟပ် သတင်း တွင်ဖော်ပြသည်။ ဆွေးနွေးပွဲ သည် အလွန်ထူးခြားလိမ့်မည်ဖြစ်ကြောင်း လည်း ဖော်ပြသည်။ ဇီချွမ်ပြည်နယ်၊ ချန်ဒူးတွင်ပြုလုပ် မည့် ခရစ္စမတ်အကြိုတွေ့ဆုံပွဲသည် ၁၅ လအတွင်း ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးထိပ်သီး ဆွေးနွေးပွဲအဖြစ် ပထမအကြိမ် တွေ့ ဆုံခြင်းဖြစ်ပြီး သမိုင်းနှင့်သက်ဆိုင်သော ပြဿနာမှ ယှက်နွှယ်ပြီး ဆိုးလ်နှင့် တိုကျို တို့ ကုန်သွယ်ရေးတိုက်ပွဲကို ဆင်နွှဲနေ စဉ်ကာလအတွင်း ယခုကဲ့သို့ တွေ့ဆုံခဲ့ ခြင်းဖြစ်သည်။ နှစ်နိုင်ငံ
ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရိုဘတ်စတာ (robusta) ကော်ဖီအများဆုံးထုတ်လုပ်သော နိုင်ငံဖြစ်သော်လည်း ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် နိုင်ငံအတွင်း၌ စိန်ခေါ်မှုများ နှင့် ရင်ဆိုင်နေရကြောင်း လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီး ဌာန၏ ထုတ်ပြန်ချက်ကိုကိုးကား၍ ဗီယက်နမ်နယူးအေဂျင်စီ၏သတင်းတွင် ဖော်ပြသည်။ ဗီယက်နမ်တောင်သူအများစုက ခေတ်မီနည်းပညာ ထက်ရိုးရာနည်းပညာများကို အသုံးပြုနေသည့်အတွက် ဗီယက်နမ်ကော်ဖီ၏ အရည်အသွေးသည် သာမန်အဆင့်မှ မတက်သေးဘဲရှိနေကြောင်း ဝန်ကြီးဌာနအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဒေါက်တာ ငုယင်ဒူးအင်တွမ်းက ပြောသည်။