Background
ငါးပိမှာကော့ရင်း မျှစ်မှာကော့လုံဆိုသည့်တိုင် ကရင်ပြည်နယ်တွင် ရေချိုငါးပိ အကောင်းဆုံးမှာ ကော့ရင်းဒေသထွက် ငါးပိဖြစ်ကြောင်းနှင့် ငါးပိရည်နှင့် တွဲဖက်စားသုံးသော မျှစ်ချို (ဝါးနွယ်မျှစ်) မှာ ကော့လုံဒေသထွက်မျှစ်များဖြစ်ကြောင်း ဒေသခံများက ဆိုရိုးပြုရသည့်တိုင် မြန်မာလူမျိုးများ နှစ်ခြိုက်စွာ တွဲ၍ စားသုံး ကြသည့် ကရင်ပြည်နယ် ဘားအံခရိုင်ကော့လုံဒေသထွက် မျှစ်များမှာ မကြာမီ မျှစ်ချိုးချိန်၊ မျှစ်ပေါ်ချိန် ရာသီကုန်ဆုံးတော့မည်ဖြစ်သည်။
ခူသည် ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် ရေငန်ပိုင်းနှင့် ပင်လယ်ကျယ်များတွင် ရေပေါ်၌ ပေါ်လေ့ရှိကြောင်း သိရ သည်။ ခူတွင် စားခူ၊ ခူနီ၊ ခူဝက်ခေါက်၊ ခူမီး(ခ)ခူတောင်များ အမျိုးမျိုးရှိပြီး လူတို့စားသုံးရသောခူသည် စားခူဖြစ် ကြောင်း သိရှိရသည်။ ခူနီ၊ ခူဝက် ခေါက်တို့သည် လူတို့အတွက် အသုံး မဝင်ဘဲ ခူမီ(ခ)ခူတောင်များကို လက်ဖြင့် ကိုင်တွယ်မိပါက မီးကဲ့သို့ ပူလောင်ခြင်း၊ ယားယံခြင်းဖြစ်ကြောင်းနှင့် အန္တရာယ် ရှိကြောင်း ခူလုပ်သားတစ်ဦးထံမှ သိရ သည်။ စားခူကို ဖေဖော်ဝါရီ၊ မတ်နှင့် ဧပြီလတို့တွင် အများဆုံးရရှိကြောင်း၊ ၎င်းခူများသည်ရေပေါ်တွင် ပေါလော နေချိန်တွင် သံချိတ်ဖြင့် ချိတ်ယူဖမ်းဆီး ရသည်။ ခူကိ
မကွေးတိုင်းဒေသကြီး စားသုံးသူရေးရာ ဦးစီးဌာန တိုင်းဒေသကြီးဦးစီးမှူး၏ လမ်းညွှန်မှုဖြင့် စားသုံးသူရေးရာဌာနခွဲနှင့် ထုတ်ကုန်လုံခြုံစိတ်ချ ရမှု ဌာနခွဲမှ ဝန်ထမ်းများသည် မကွေးမြို့ အောင် မေတ္တာရပ်ကွက်ရှိ မုန့်ဖတ်ခြောက်နှင့်် အဆင့်မြင့် ခေါက်ဆွဲခြောက်လုပ်ငန်းသို့ သွားရောက်လေ့လာ ခဲ့သည်။ ၎င်းလုပ်ငန်းသည် အလတ်စား စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဈေးကွက်မှာ မကွေးမြို့ပေါ် ရှိ ဈေးများသို့ ဖြန့်ဖြူးလျက်ရှိကြောင်း သိရှိရသည်။ အဓိကကုန်ကြမ်းမှာ ဆန်နှင့် ဆန်ထွက်ပစ္စည်းများ ဖြစ်သည့် ဧရာပဒေသာဆန်မှထွက်ရှိသည့် ဆန်ကွဲ၊ ဆန်လတ် အစရှိသည့် ဆန်ထွက်ပစ္စည်းများကို အခြေခံထုတ်လုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ပထမ
မွန်ပြည်နယ်သည် ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် ြွကယ်ဝသော ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ မုတ္တမကွေ့ဒေသသည် ရှေး အချိန်ကပင် မြေအိုးမြေထည် ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းနှင့်ပတ်သက်၍နာမည်ကျော်ကြားခဲ့သော ဒေသတစ်ခုဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ် ပေါင်း ၃၀ဝ၀ ကျော်ကတည်းကပင် မွန်လူမျိုးတို့ အခြေချနေထိုင်ခဲ့ သောနေရာဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုကို နှစ်ပေါင်း ၂၆၀ဝ ကျော် ကပင် စတင်လက်ခံခဲ့ကြသည်။ မြေထည်လုပ်ငန်းဖွံ့ဖြိုးခဲ့ကြောင်း အထောက်အထားများကို မွန်ဘာသာရေးသားသော ရှေးဟောင်း စာပေများ၊ မွန်(သို့မဟုတ်) မြန်မာဘာသာရေး ဘုရားသမိုင်းများ၊ မွန်ရာဇဝင်၊ သထုံရာဇဝင်၊ မုတ္တမရာဇဝင်နှင့်မော်လမြိုင်ရာဇဝင်တို့ တွင် ဖော်ပြမှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြသည်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမျိုးသားများဝတ်ဆင်သော လုံချည်ကို ပုဆိုး( အသံထွက် ပဆိုး)ဟုခေါ်ပြီး အမျိုးသမီးများဝတ်ဆင်သော လုံချည်ကို ထဘီ(အသံထွက် ထမိန်)ဟုခေါ်သည်။ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီး ဝတ်ဆင်နည်း မတူညီသကဲ့သို့ အဆင်များနှင့်ဖွဲ့စည်း ထားပုံများမှာလည်း ကွဲပြားခြားနားပါသည်။ ရှေးအခါက အမျိုး သားများ၏ ပုဆိုးကို တောင်ရှည်ပုဆိုးဟုခေါ်ပါသည်။ တောင်ရှည် ပုဆိုးသည် အတောင် ၂၀ရှည်သောအစဖြစ်ပြီး ယခုခေတ်ဝတ်ဆင် ကြသကဲ့သို့ ကွင်းလုံးပုံ ချုပ်မထားပါ။ ယခုခေတ်ပုဆိုးဝတ်ဆင်ပုံမှာ အရှေ့ပိုင်း အစွန်းနှစ်ဖက်ကို ရှေ့လက်၌အတူတကွ ထပ်ခေါက်၍ လိပ်ပြီး ချက်အောက်နား ခါးနေရာတွင် လျှိုသွင်းထားပါသည်။ အမျိုးသမီးများသည် သုံးတေ
စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၌ ၂၀၂၂-၂၀၂၃ခုနှစ် ကုလားပဲ စိုက် ဧက (ဆောင်း) ၄၂၁၄၄၉ဧကရှိသည့်အနက် ယင်းမာပင်ခရိုင်တွင် ကုလားပဲစိုက်ဧက(ဆောင်း) တစ်သိန်းလေးသောင်းခန့်ရှိကြောင်း စိုက်ပျိုးရေးဦးစီးဌာန၏စာရင်းများအရ သိရှိရသည်။ စိုက်ပျိုးသည့် ကုလားပဲမျိုးများမှာ ဠ၂ ၊ ဠ၃ ၊ ၉၂၉ နှင့် ထိုင်ဝမ်မျိုးများဖြစ်ပြီး ကုလား ပဲခွဲခြမ်းနှင့် ကုလားပဲမှုန့်များ ပြုလုပ်ရာတွင် ၉၂၉ ကုလားပဲကိုသာ အများဆုံးအသုံးပြုကြောင်း သိရှိရသည်။
တရုတ်ဆီးသီးများသည် စစ်ကိုင်းမြို့နယ်၌ ဇန်နဝါရီလ နှင့် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အဖူးအပွင့်များ စတင်ဖူးကြပြီး မတ်လ တွင် အသီးကင်းလေးများ ဖြစ်ပေါ်ကာ ဧပြီလနှင့် မေလတွင် တဖြည်းဖြည်း ကြီးထွားလာသည်။ ဇွန်၊ ဇူလိုင်နှင့် သြဂုတ်လ များတွင် လှိုင်လှိုင်ထွက်ရှိပြီး ခူးဆွတ်ရောင်းချကြောင်း သိရ သည်။ တရုတ်ဆီးသီးစိုက်ပျိုးရန် အကောင်းဆုံးမြေမှာ သဲနုန်း ဆန်သော မြေအမျိုးအစားဖြစ်ပြီး ပိုမိုအောင်မြင်ဖြစ်ထွန်း ကြောင်း သိရသည်။ အပင်စိုက်ပျိုးချိန်မှာ သုံးနှစ်မှငါးနှစ် အကြား အသီးများကို ခူးဆွတ်ရောင်းချနိုင်ကြောင်း သိရ သည်။ ယခုအချိန်မှာ စစ်ကိုင်း ဒေသထွက်တရုတ်ဆီးသီးများ သည် ရာသီဥတုကောင်းမွန်သောကြောင့် ဈေးကွက်
ရှမ်းပြည်နယ်(မြောက်ပိုင်း) ပလောင်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ နမ့်ဆန်မြို့နယ်အတွင်းတွင် ပလောင်လူမျိုးအများစုနေထိုင်ကြပြီး လက်ဖက်ကို အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း လုပ်ငန်းအဖြစ် အဓိကစိုက်ပျိုး လုပ်ကိုင်ကြကြောင်းနှင့်
သကြားသည်လူတို့၏ အရေးကြီးသော အစားအစာတစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ဓာတ်ဆီသည် မော်တော်ယာဉ်စက်ကို အပူငွေ့နှင့်စွမ်းအင် ပေးရန်အတွက် မရှိမဖြစ်သကဲ့သို့ သကြားဓာတ်သည်လည်း လူ့ခန္ဓာ ကိုယ်စက်ကြီးအတွက် မရှိမဖြစ်သော အာဟာရဓာတ်ဖြစ်သည်။ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားကစား၍ဖြစ်စေ၊ အပင်ပန်းခံ အလုပ်လုပ်၍ဖြစ်စေ အင်အားကုန်ခန်းမောပန်းသောအခါ သကြားကို စားကြရသည်။ ဂလူးကို့စ် ဆေးသကြားကို အင်အားကုန်ခန်းမောပန်းနေသည့် လူနာ များကို တိုက်ရသည်။ သာမန်အားဖြင့် လူတို့သည်တစ်နှစ်လျှင် မိမိ ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်နှင့်အမျှ သကြား စားကြသည်ဟုဆိုသည်။ သကြားတစ်ပေါင်လျှင် အပူ၏ပမာဏဖြစ်သော ကယ်လိုရီ ၁၈၀ဝ ပါရှိသည်။ လူတို့၏အသက်ရှင် ကျန်းမာရေး
မွန်ပြည်နယ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏အရှေ့တောင်ဒေသ မုတ္တမ ပင်လယ်ကွေ့ပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ မွန်ပြည်နယ်၏အကျယ်အဝန်း မှာ ၄၇၄၇ဒသမ၇၆ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းပြီး မြို့နယ် ၁၀မြို့နယ်၊ မြို့၁၃မြို့၊ မြို့နယ်ခွဲနှစ်ခု၊ ရပ်ကွက်ပေါင်း ၈၀၊ ကျေးရွာအုပ်စု ၃၈၃ အုပ်စု၊ ကျေးရွာပေါင်း ၁၂၀ဝ ရှိသည်။ မွန်၊ ဗမာ၊ ချင်း၊ ကချင်၊ ကရင်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်းလူမျိုးတို့ နေထိုင်ကြပြီး စာရင်းရှိလူဦးရေ ၂၂၄၃၇၉၃ ဦး ရှိသော ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။
မွန်ရိုးရာဝတ်စုံ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ