Background
ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂလက်အောက်ရှိ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ အစိုးရအဆင့် ပူးပေါင်းဆောင် ရွက်ရေးအဖွဲ့(IPCC) ဟာ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှု ကို အစဉ်စောင့်ကြည့် လေ့လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ အဖွဲ့ကြီးရဲ့ တင်ပြချက်အရ ၂၀ ရာစုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘာ့ကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အပူ ချိန်ဟာ 0.6 C(1.0.F) မြင့်တက်လာတယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဒီလို ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာခဲ့ရခြင်း အဓိက အကြောင်းရင်းကြီးဟာ စက်မှုတော် လှန်ရေးနောက်ပိုင်း ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှု အဆမတန် များပြားလာ တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း အခိုင်အမာ ထောက်ပြထားပါတယ်။ ကမ္ဘာ့အပူချိန် တိုးမြင့် လာတာကြောင့် ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် ဟာ ၉ စင်တီမီတာကနေ ၈၈ စင်တီမီတာအထိ တိုးမြင့်လာနိုင်တယ်လို့လည်း ခန့်မှန်းထားပါ တယ်။တချို့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့ ခန့်မှန်းချက်တွေ အရ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ဝင်ရိုးစွန်းဒေသ ရှိ ရေခဲတောင်တွေဟာ မူလခန့်မှန်းထားတာထက် အနှစ် ၃၀ ခန့်စောကာ အရည်ပျော်ပြီး ပင်လယ် သမုဒ္ဒရာတွေအတွင်း စီးဆင်းလာနိုင်တယ်လို့ ဆို ပါတယ်။ ဝင်ရိုးစွန်းဒေသရှိ ရေခဲပြင်တွေ အရည် ပျော်ကျမှုဟာ အတိုင်းအတာ ပမာဏအားဖြင့် ကြီးမားတဲ့အတွက် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ ရေမျက်နှာ ပြင်တွေ မြင့်တက်လာပြီး ကမ္ဘာ့ကမ်းရိုးတန်းဒေသ တစ်လျှောက်မြေမျက်နှာပြင် နိမ့်ကျတဲ့ဒေသတွေ မှာနေထိုင်နေကြတဲ့ လူသန်းပေါင်းများစွာကို ဘေး အန္တရာယ်အမျိုးမျိုး ပြုလာနိုင်ဖွယ်ရာ ရှိပါတယ်။ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုရဲ့ ဒုတိယလက္ခဏာ တစ်ခုကတော့ အပူလှိုင်းတွေ ကျရောက်လာမှုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ်အတွင်း ချီကာဂိုနဲ့ အီလီနွိုက်ပြည်နယ်တွေမှာ ၅ ရက်ဆက်တိုက် အပူချိန် 50.C အထိ တိုးမြင့်ခဲ့ပြီး အပူလှိုင်းကျ ရောက်တဲ့အတွက် လူပေါင်း ၇၀၀ ခန့် အသက်ဆုံး ရှုံးခဲ့ရပါတယ်။၂၀၀၃ ခုနှစ်တုန်းကလည်း ဥရောပ မှာ အပူလှိုင်း ကျရောက်ခဲ့တာကြောင့် လူပေါင်း ၃၅၀၀၀ ခန့် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရဖူးပါတယ်။ အာရှ တိုက်ရှိ တရုတ်နဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွေ မှာလည်း အပူ လှိုင်းတွေ ကျရောက်ခဲ့ပြီး သက်ကြီးရွယ်အိုနဲ့ ကလေးသူငယ်တွေသေဆုံးခဲ့တာ တွေ့ရှိရပါတယ်။ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုရဲ့ တတိယ လက္ခ ဏာ တစ်ခုကတော့ ကမ္ဘာမှာ ပိုမိုပြင်းထန်လာ တဲ့ မုန်တိုင်းတွေ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။အလွန်ပြင်းထန်တဲ့ အဆင့် ၄နဲ့ ၅ ရှိ ဟာရီကိန်း မုန်တိုင်းတွေဟာ ယခင်အချိန်ကာလတွေနဲ့ နှိုင်း ယှဉ်ရင် လွန်ခဲ့တဲ့ ၃၅ နှစ်အတွင်း ၂ ဆကျော် ခန့် များပြားလာတာ တွေ့ရပါတယ်။အထူး သဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း ဒေသတွေမှာ အဖြစ်များခဲ့ပါတယ်။ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုရဲ့ စတုတ္ထ လက္ခဏာ တစ်ခုကတော့ မိုးခေါင်ရေရှားဒေသတွေ များပြား လာခြင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။ ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်လွန်တွေ ကနေ ၂၀ ရာစုကုန်ဆုံးချိန်အထိ ၂ ဆခန့် များပြား လာတာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ တစ် နိုင်ငံတည်းမှာပဲ မိုးခေါင်ရေရှား ဒေသတွေ ဖြစ် ထွန်းလာတဲ့အတွက်ကြောင့် တောင်သူလယ်သမား တွေရဲ့ဆုံးရှုံးမှုဟာ တစ်နှစ် ကို ပျမ်းမျှ ဒေါ်လာ ၈ ဘီလျံခန့်ရှိလာပါတယ်။ အချို့ဒေသတွေမှာ မိုး ခေါင်ရေရှားလာပြီး အပူချိန်တိုးမြင့်လာတဲ့အတွက် သဲကန္တာရတွေ ဖြစ်ပေါ်လာကာ စိုက်ပျိုးမြေတွေ တဖြည်းဖြည်း လျော့နည်းလာရပါတယ်။မကြာမီ နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း ကမ္ဘာ့ အပူချိန် တိုးမြင့်လာတာကြောင့် ကမ္ဘာ့ဒေသ အချို့မှာ တောမီးလောင်ကျွမ်းမှုတွေ မကြာ ခဏ ဖြစ်ပေါ်လာတာတွေ့ရပါတယ်။ အထူး သဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံနဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ တွေမှာ တောမီးလောင်ကျွမ်းမှုတွေ အကြီး အကျယ် ဖြစ်ပွားခဲ့တာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှာ အပူချိန် သိသိ သာသာ တိုးမြင့်လာမှုကြောင့် တောမီးလောင် မှုဟာ ၁၄၃ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြင့်လာတယ် လို့ သိရပါ တယ်။ ဒါ့အပြင် ကမ္ဘာ့အပူချိန် တိုး မြင့်လာမှုနဲ့ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်လာမှုတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့ အချို့ဒေသတွေမှာ ပြင်းထန်တဲ့ မြေငလျင် လှုပ်ခတ်မှုတွေဖြစ်ပွား လာတာတွေ့ ရကြောင်းပါ ခင်ဗျား။Ref:IPCCမောင်ပုဆိုးကြမ်း
ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂလက်အောက်ရှိ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ အစိုးရအဆင့် ပူးပေါင်းဆောင် ရွက်ရေးအဖွဲ့(IPCC) ဟာ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှု ကို အစဉ်စောင့်ကြည့် လေ့လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ အဖွဲ့ကြီးရဲ့ တင်ပြချက်အရ ၂၀ ရာစုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘာ့ကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အပူ ချိန်ဟာ 0.6 C(1.0.F) မြင့်တက်လာတယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဒီလို ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာခဲ့ရခြင်း အဓိက အကြောင်းရင်းကြီးဟာ စက်မှုတော် လှန်ရေးနောက်ပိုင်း ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှု အဆမတန် များပြားလာ တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း အခိုင်အမာ ထောက်ပြထားပါတယ်။ ကမ္ဘာ့အပူချိန် တိုးမြင့် လာတာကြောင့် ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် ဟာ ၉ စင်တီမီတာကနေ ၈၈ စင်တီမီတာအထိ တိုးမြင့်လာနိုင်တယ်လို့လည်း ခန့်မှန်းထားပါ တယ်။တချို့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့ ခန့်မှန်းချက်တွေ အရ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ဝင်ရိုးစွန်းဒေသ ရှိ ရေခဲတောင်တွေဟာ မူလခန့်မှန်းထားတာထက် အနှစ် ၃၀ ခန့်စောကာ အရည်ပျော်ပြီး ပင်လယ် သမုဒ္ဒရာတွေအတွင်း စီးဆင်းလာနိုင်တယ်လို့ ဆို ပါတယ်။ ဝင်ရိုးစွန်းဒေသရှိ ရေခဲပြင်တွေ အရည် ပျော်ကျမှုဟာ အတိုင်းအတာ ပမာဏအားဖြင့် ကြီးမားတဲ့အတွက် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ ရေမျက်နှာ ပြင်တွေ မြင့်တက်လာပြီး ကမ္ဘာ့ကမ်းရိုးတန်းဒေသ တစ်လျှောက်မြေမျက်နှာပြင် နိမ့်ကျတဲ့ဒေသတွေ မှာနေထိုင်နေကြတဲ့ လူသန်းပေါင်းများစွာကို ဘေး အန္တရာယ်အမျိုးမျိုး ပြုလာနိုင်ဖွယ်ရာ ရှိပါတယ်။ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုရဲ့ ဒုတိယလက္ခဏာ တစ်ခုကတော့ အပူလှိုင်းတွေ ကျရောက်လာမှုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ်အတွင်း ချီကာဂိုနဲ့ အီလီနွိုက်ပြည်နယ်တွေမှာ ၅ ရက်ဆက်တိုက် အပူချိန် 50.C အထိ တိုးမြင့်ခဲ့ပြီး အပူလှိုင်းကျ ရောက်တဲ့အတွက် လူပေါင်း ၇၀၀ ခန့် အသက်ဆုံး ရှုံးခဲ့ရပါတယ်။၂၀၀၃ ခုနှစ်တုန်းကလည်း ဥရောပ မှာ အပူလှိုင်း ကျရောက်ခဲ့တာကြောင့် လူပေါင်း ၃၅၀၀၀ ခန့် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရဖူးပါတယ်။ အာရှ တိုက်ရှိ တရုတ်နဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွေ မှာလည်း အပူ လှိုင်းတွေ ကျရောက်ခဲ့ပြီး သက်ကြီးရွယ်အိုနဲ့ ကလေးသူငယ်တွေသေဆုံးခဲ့တာ တွေ့ရှိရပါတယ်။ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုရဲ့ တတိယ လက္ခ ဏာ တစ်ခုကတော့ ကမ္ဘာမှာ ပိုမိုပြင်းထန်လာ တဲ့ မုန်တိုင်းတွေ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။အလွန်ပြင်းထန်တဲ့ အဆင့် ၄နဲ့ ၅ ရှိ ဟာရီကိန်း မုန်တိုင်းတွေဟာ ယခင်အချိန်ကာလတွေနဲ့ နှိုင်း ယှဉ်ရင် လွန်ခဲ့တဲ့ ၃၅ နှစ်အတွင်း ၂ ဆကျော် ခန့် များပြားလာတာ တွေ့ရပါတယ်။အထူး သဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း ဒေသတွေမှာ အဖြစ်များခဲ့ပါတယ်။ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုရဲ့ စတုတ္ထ လက္ခဏာ တစ်ခုကတော့ မိုးခေါင်ရေရှားဒေသတွေ များပြား လာခြင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။ ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်လွန်တွေ ကနေ ၂၀ ရာစုကုန်ဆုံးချိန်အထိ ၂ ဆခန့် များပြား လာတာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ တစ် နိုင်ငံတည်းမှာပဲ မိုးခေါင်ရေရှား ဒေသတွေ ဖြစ် ထွန်းလာတဲ့အတွက်ကြောင့် တောင်သူလယ်သမား တွေရဲ့ဆုံးရှုံးမှုဟာ တစ်နှစ် ကို ပျမ်းမျှ ဒေါ်လာ ၈ ဘီလျံခန့်ရှိလာပါတယ်။ အချို့ဒေသတွေမှာ မိုး ခေါင်ရေရှားလာပြီး အပူချိန်တိုးမြင့်လာတဲ့အတွက် သဲကန္တာရတွေ ဖြစ်ပေါ်လာကာ စိုက်ပျိုးမြေတွေ တဖြည်းဖြည်း လျော့နည်းလာရပါတယ်။မကြာမီ နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း ကမ္ဘာ့ အပူချိန် တိုးမြင့်လာတာကြောင့် ကမ္ဘာ့ဒေသ အချို့မှာ တောမီးလောင်ကျွမ်းမှုတွေ မကြာ ခဏ ဖြစ်ပေါ်လာတာတွေ့ရပါတယ်။ အထူး သဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံနဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ တွေမှာ တောမီးလောင်ကျွမ်းမှုတွေ အကြီး အကျယ် ဖြစ်ပွားခဲ့တာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှာ အပူချိန် သိသိ သာသာ တိုးမြင့်လာမှုကြောင့် တောမီးလောင် မှုဟာ ၁၄၃ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြင့်လာတယ် လို့ သိရပါ တယ်။ ဒါ့အပြင် ကမ္ဘာ့အပူချိန် တိုး မြင့်လာမှုနဲ့ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်လာမှုတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့ အချို့ဒေသတွေမှာ ပြင်းထန်တဲ့ မြေငလျင် လှုပ်ခတ်မှုတွေဖြစ်ပွား လာတာတွေ့ ရကြောင်းပါ ခင်ဗျား။Ref:IPCCမောင်ပုဆိုးကြမ်း
ဖိလစ်ပိုင် ဆန်စပါးလုပ်ငန်း ဘယ်လိုရှိလဲ ဆိုတာကို ကုန်သွယ်/လယ်ယာ ခေတ်ကတည်းက မြန်မာတွေ အကျွမ်းတဝင် မရှိကြပါ။ တကယ် တော့ ဖိလစ်ပိုင်ဟာ ပြည်တွင်းမှာ ဆန်မလုံ လောက်တဲ့အတွက် ပြည်ပက ဆန်အမြဲတင်သွင်း နေရတဲ့ နိုင်ငံပါ။ ကုန်သွယ်/လယ်ယာခေတ် နှောင်း ပိုင်းကာလလောက်က ဖိလစ်ပိုင် National Food Authority NFA မှာ မြန်မာနိုင်ငံက MAPT ကို ဆန်ပေးသွင်းသည့် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် အသိ အမှတ်ပြု မှတ်ပုံတင်ခွင့်ရဖို့ ကြိုးစားခဲ့ဖူးပါတယ်။ ထိုင်းကုမ္ပဏီတစ်ခုကတစ်ဆင့် ဖိလစ်ပိုင် NFA ကို ဗီယက်နမ်နဲ့အပြိုင် ဆန်တင်ဒါယှဉ်ပြိုင်ဖို့ လုပ်ခဲ့ သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပါ။ ဖိလစ်ပိုင် ဆန်ဈေး ကွက်ကို ထိုင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ အမေရိကန် ပြည် ထောင်စုတို့ကပဲ လွှမ်းမိုးထားဆဲဖြစ်ပါတယ်။ အမေ ရိကန်ကတော့ PL 480 အရ ဆန်ထောက်ပံ့မှုတွေ လည်း အခါအားလျော်စွာ ပေးခဲ့ဖူးပါတယ်။ဖိလစ်ပိုင်ဆန်ဈေးကွက်ကို အစိုးရပိုင် NFA ကပဲ ချုပ်ကိုင်ထားတာပါ။ NFA ဟာ သမ္မတ အမိန့်နဲ့ အထူးဖွဲ့စည်းထားတဲ့(Institution) အဖွဲ့ အစည်းဖြစ်ပါတယ်။ NFA က ပြောရေးဆိုခွင့် ရှိသူ Mr. Rex Estoperez က ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှာ ပုဂ္ဂလိက လုပ်ငန်းရှင်များအတွက် တင်သွင်းခွင့်ပြု ထားတဲ့ ခွဲတမ်းကို တိုးမြှင့်ဖို့ စဉ်းစားနေကြောင်း၊ သို့မှသာ ဖိလစ်ပိုင်အနေဖြင့် ဆန်ဖူလုံမှုရှိနိုင်လိမ့် မည်ဟု ယူဆကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ဒါ ကြောင့် NFAကိုယ်တိုင် တင်သွင်းမယ့် ပမာဏနဲ့ ပေါင်းလိုက်မယ်ဆိုရင် ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှာ ဆန်တန် ချိန် ၂ဒသမ ၆ သန်းလောက် တင်သွင်းရဖွယ်ရှိ ကြောင်းလေ့လာတွေ့ရှိရပါတယ်။ NFA ဟာ မနှစ် က ဆန်တန်ချိန် ၂ ဒသမ ၂၅ သန်း တင်သွင်းဖို့ ကန်ထရိုက်စာချုပ်များ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး အများစုကတော့ ဗီယက်နမ်က တင်သွင်းဖို့ ဖြစ်ပါ တယ်။ ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းရှင်တွေအတွက် ဆန်တင် သွင်းခွင့် ခွဲတမ်း တန်ချိန် ၂ သိန်း သတ်မှတ်ပေး ထားပေမဲ့ ယခုနှစ်မှာ တန်ချိန် ၁ သိန်းခွဲလောက် တော့ တင်သွင်းရဖွယ်ရှိကြောင်း၊ ဖိလစ်ပိုင်အနေနဲ့ ၂၀၀၈ ခုနှစ်က ဆန်တန်ချိန် ၂ဒသမ ၃သန်း တင် သွင်းခဲ့ပါတယ်။IRRI က သုတေသနပညာရှင် Mr. Piedad Moya က "ဖိလစ်ပိုင်အနေနဲ့ နှစ်စဉ် ဆန်တန်ချိန်ပေါင်းများစွာ တင်သွင်းရတဲ့ အကြောင်းအချက်က ၃ ချက် ရှိပါတယ်။ စပါး စိုက်ပျိုးနိုင်တဲ့ ဧရိယာဟာ အကန့်အသတ်နဲ့ ရှိနေ ပါတယ်။ နောက်တစ်ချက်က မြေသြဇာ ဖွံ့ဖြိုး ကောင်းမွန်တဲ့ မြစ်ကြီးတွေရဲ့ မြစ်ဝှမ်းဒေသ (deta)များ မရှိပါဘူး။ နောက်ဆုံးအချက်က တော့ ဆန်စပါးလိုအပ်ချက်ဟာ နှစ်စဉ် တိုးတက် လျက်ရှိပါတယ်။ လူဦးရေကလည်း နှစ်စဉ် တိုး တက်လာတာနဲ့အမျှ ဝယ်လိုအားလည်း တက်လာ တဲ့သဘောရှိတယ်" လို့ ဆိုပါတယ်။လွန်ခဲ့သောနှစ်များက ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံဟာ ဆန်နှင့်ပတ်သက်ပြီး ၈၅-၉၀%လောက်ပဲ ဖူလုံမှု ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဆန်တင်သွင်းမှုလုပ်ငန်းကို NFA ကပဲ ဦးဆောင်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ပြည်တွင်းဆန် ဖြန့် ဖြူးရေး Supply Chain က အလွန်ရှုပ်ထွေးပါ တယ်။ အစိုးရက NFA က တစ်ဆင့် ဝင်ရောက် စွက်ဖက်ခဲ့တာကြောင့် ပိုမိုပြီးရှုပ်ထွေးစေခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။လယ်သမားများကိုယ်တိုင် စပါး စိုက်ပါ တယ်၊ ရိတ်ပါတယ်၊ လိုအပ်ရင် လယ်ယာလုပ်သား ငှားရမ်းသုံးပါတယ်။ ေ>ခလှေ့တာကိုတော့ ေ>ခလှေ့ စက်တွေအများဆုံး သုံးပါတယ်။ သို့သော် စပါး အခြောက်ခံတာကတော့ လမ်းတွေ ပလက်ဖောင်း တွေပေါ်မှာ စပါးကိုဖြန့်ပြီး နေလှန်းအခြောက်ခံပါ တယ်။ Supply Chainတစ်လျှောက်ရဲ့ အစ ပိုင်းမှာ အရည်အသွေး ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်း စဉ်တွေဟာ လွန်စွာအားနည်းပါတယ်။ အထူး သဖြင့် မိုးရာသီမှာ နေလှန်းအခြောက်ခံဖို့ မဖြစ် နိုင်တဲ့အတွက် စပါးဟာ အစိုဓာတ်များများနဲ့ပဲ ဆန်စက်တွေဆီ ရောက်သွားကြတာ များပါတယ်။စူပါမားကက်တွေကတစ်ဆင့် အဆင့်မြင့် ဆန်များ ဖြန့်ဖြူးရောင်းချပေးပေမဲ့ ဖိလစ်ပိုင် ဆန် ဈေးကွက်ဟာ ဆန်ဈေးနှုန်း အနိမ့်အမြင့်ပေါ် အများကြီးမူတည်ပါတယ်။ ဒီအချက်ဟာ ဖိလစ်ပိုင် ဆန်စပါးလုပ်ငန်းရဲ့ ရိတ်သိမ်းချိန်လွန် ကဏ္ဍမှာ စနစ်တကျ စီမံလုပ်ကိုင်သွားဖို့ အခွင့်အလမ်း လွန်စွာနည်းပါးနေပြီး အရည်အသွေး ညံ့ဖျင်းတဲ့ ဆန်တွေပဲ ဖိလစ်ပိုင် စားသုံးသူတွေလက်ထဲ ရောက်ရှိသွားကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ဖိလစ်ပိုင်မှာရောင်းချတဲ့ ဆန်တွေမှာ ဆန်ကွဲ ပါဝင်မှုဟာ ၃၅-၄၀%လောက် ပါဝင်ပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှား၊ ထိုင်းဆန်တွေထက် ဆန်ကွဲပါဝင်မှုက ပိုမိုပါတယ်။ ဆန်ကွဲတွေများရခြင်းဟာ ဈေးကွက် လမ်းကြောင်းမှာ အဆင့်တွေများပြီး အကြိမ်ကြိမ် ကိုင်တွယ်ခဲ့ကြလို့ပဲ ဖြစ်တယ်လို့ လေ့လာသူများက သုံးသပ်ကြပါတယ်။ (ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။)မောင်တိုင်ပင်
တစ်ကမ္ဘာလုံးရဲ့ ဒုက္ခပူပြင်းတဲ့ရာသီဒဏ်ကို သက်သာဖို့ ပင်းတယ၊ တောင်ကြီး၊ အင်းလေး၊ ကလောနဲ့ ပြင်ဦးလွင်ကို ခရီးထွက်သွား ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အထင်နဲ့အမြင် တက် တက်စင်အောင် လွဲတော့တာပါပဲ။ ဘယ်နေရာမှ မအေး။ နေလို့တော့ရပါ တယ် အရင်ကနဲ့တော့ တခြားစီ ပိုဆိုး တာက အင်းထဲရောက်သွားချိန်မှာ အင်းရေတွေလျော့နည်းပြီး ကုန်းတွေ ဖြစ်တဲ့နေရာဖြစ်နေတယ်။ မြေတူးစက်၊ သောင်တူးစက်တွေနဲ့ တူးဖော်ထားလို့ သာညောင်ရွှေအထွက်နဲ့ ဖောင်တော်ဦး ဘုရားအဝင်မှာ သွားရနေခြင်းပင်။ ဒါ တောင် ရေက အနက်တစ်ပေလောက် သာရှိတာကြောင့် စက်လှေသွားတဲ့အခါ ရေတွေက ရွှွံ့ရောင်ဖြစ်နေကြပြီး ယခင် နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကျော်က အင်းလေးနှင့် ယခု အင်းလေး တခြားစီပင် ဟုတ်ရဲ့ လားဟု ထင်စရာ မေးစရာ ဖြစ်နေပါ တယ်။ ဒါက အင်းလေးမှာတင်လား၊ မဟုတ်ဘူး ကမ္ဘာတစ်ခုလုံးမှာ ဖြစ်လာ နေတာပါ။ ဖြစ်တည်နေတာပါ။ ကမ္ဘာ့ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကြောင့် ကမ္ဘာ ကြီး ပူနွေးလာတာရယ်၊ ဂေဟစနစ်ပျက် ယွင်းလာတဲ့ ...စတဲ့...စတဲ့... အကြောင်းတွေကြောင့်ပါ။သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ပျက်စီးနေကမ္ဘာကြီးတစ်ခုလုံး စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ ပြောင်းလဲလာ တာပါ။ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် မှုဟာ စက်မှုလက်မှု၊ နည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုနဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်နွှယ်နေပါ တယ်။ နည်းပညာတွေ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် လာနဲ့အမျှ သဘာဝအရင်းအမြစ် သယံ ဇာတပစ္စည်းတွေ သုံးစွဲမှု များလာတာ ကလည်းအမှန်ပါပဲ။ ဒီလိုသဘာဝသယံ ဇာတပစ္စည်း ထုတ်ယူသုံးစွဲမှု များလာ တာနဲ့အမျှ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ ပင်ကိုယ် အရည်အသွေးဟာလည်း ထိ ခိုက်ကျဆင်းလာရပါတယ်။အဟန့်အတားဖြစ်လာသဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ အရည် အသွေး ကျဆင်းလာတာနဲ့အမျှ ဆက် နွယ် ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေက ကမ္ဘာအနှံ့အပြားဒေသတွေဟာ ရာသီ ဥတုဖောက်ပြန်မှု၊ သစ်တောပြုန်းတီးမှု၊ အဆိပ်သင့်ပစ္စည်းတွေ စွန့်ပစ်မှုနဲ့ အန္တရာယ်ဖြစ်စေတဲ့ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေ စွန့်ပစ်မှုကြောင့် ပတ်ဝန်းကျင်ညစ်ညမ်း မှုဆိုတာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရပြန်ပါတယ်။ ဒီလို အကျိုးတရား အကြောင်းတရား တွေကြောင့်မို့လို့ စီးပွားရေးနဲ့ နည်း ပညာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို အဟန့် အတား အနှောင့်အယှက် ဖြစ်လာရပါ တယ်။သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်စောင့်ရှောက်ဖို့လူသားတွေရဲ့ ကြားပတ်ဝန်းကျင် မှာ ဆက်စပ်တည်ရှိနေတာက ကမ္ဘာ့ မြေထုမြေဆီလွှာ လေထု၊ ရေထု၊ ရာသီ ဥတု၊ တိရစ္ဆာန်၊ သစ်ပင်၊ သစ်တောနဲ့ သမိုင်းယဉ်ကျေးမှု၊ လူမှုရေး စတာတွေ အားလုံး ပါဝင်နေတာပါ။ ဒီ သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင်ကြီးပေါ်မှာဘဲ မျှတစွာ အမှီသဟဲ ပြုပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ လူသားတွေအသက်ရှင် နေထိုင်လာခဲ့ ကြတာ ယခုအချိန်ထိပါပဲ။ နောင်လဲ ဆက်လက်အမှီသဟဲပြု နေထိုင်နေကြ ရဦးမှာ မလွဲပါဘူး။ ဒီလို နေကြရဦး မှာဆိုတော့ ကမ္ဘာကြီး ရေရှည်တည်တံ့ ရေး၊ လူသားတို့အဆင့်အတန်း မြင့်မား စွာ နေထိုင်နိုင်ရေးအတွက် သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက် ရေးဟာ အလွန်အရေးကြီးလာပြီဆို တာ မလွဲမသွေ လက်ခံရမှာပါ။ပြောင်းလဲရခြင်းအကြောင်းအရင်းဟိုးယခင်က သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ဖြစ်တည်ပြောင်းလဲမှုဟာ ဘူမိဗေဒဖြစ် ရပ်တွေ၊ လေထု၊ မြေထု၊ ရေထု၊ ဇီ၀ ထု အပြောင်းအလဲ စတဲ့ သဘာ၀ အလျောက် ဖြစ်တည်လည်ပတ်နေတဲ့ အခြေအနေပေါ်မှာသာ တည်မှီ နေ လာခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့ ယခုအချိန်အခါ မှာတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကြီးဟာ လူသားတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ ပေါ်မှာမူတည်လာပါတယ်။ လူ့လောက ကြီးရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနဲ့အတူ သိပ္ပံ ပညာ၊ နည်းပညာတွေ တိုးတက်လာခဲ့ ပါတယ်။ ဒီလို တိုးတက်ဖြစ်ပေါ်မှုတွေ ကြောင့်ပဲ သက်ရှိသက်မဲ့ သယံဇာတ တွေ၊ မြေပေါ်မြေအောက် ရေပေါ် ရေ အောက် သယံဇာတတွေကို လွန်ကဲစွာ ထုတ်ယူသုံးစွဲခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် မို့လည်း သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ယိုယွင်း ပျက်စီးမှု သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ညစ် ညမ်းမှု (Pollution)စတာတွေ တွေ့ ကြုံရတာပါ။ယနေ့ကမ္ဘာကြီးကိုစိန်ခေါ်မှုဒီနေ့ကမ္ဘာရဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေထဲမှာ လူသားအားလုံးအတွက် စိန်ခေါ်မှု ကတော့ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင် အခြေ အနေ ယိုယွင်းနေတာကို ထိန်းသိမ်းကြ ဖို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေဟာ တစ်နေ့ထက်တစ်နေ့ တစ်ရက်ထက်တစ်ရက် သိသာစွာဆုတ် ယုတ်နေတာတွေ့ရပါတယ်။ ဒီသဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေဟာ စတင်ဖြစ်ပေါ်တဲ့နေရာကိုသာ ထိခိုက် တာမျိုး မဟုတ်ဘဲ အခြားနေရာဒေသ တွေကိုပါ အလျင်အမြန် ပျံ့နှံ့နေတာ ပါ။ အထူးသဖြင့်တော့ အိုဇုန်းလွှာ ပျက်စီးတာ၊ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာတာ၊ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်တာ၊ မြေဆီလွှာ ခန်းခြောက်တာ သဲကန္တာရဖြစ်လာတာ၊ သစ်တောပြုန်းတီးတာ၊ သက်ရှိဇီဝတွေ မျိုးသုဉ်းပျောက်ကွယ်တာ၊ လေထုညစ် ညမ်းတာ၊ ပင်လယ်ပြင်ကြီး ညစ်ညမ်း တာ၊ လူတွေအတွက် အဆိပ်သင့်စေတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ စွန့်ပစ်တာကြောင့် အန္တရာယ်ဖြစ်တာ အက်ဆစ်မိုးရွာတာ စသည် စသည်ဖြင့် သဘာဝပတ်ဝန်း ကျင် ပြဿနာတွေဟာ တစ်နေ့တခြား တိုးပွားလို့သာ လာနေပါတယ်။ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ဖို့လိုတစ်စထက်တစ ပျက်စီးယိုယွင်း သွာတဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ဇီဝမျိုး များဟာ တချို့ ပြန်လည် အစားထိုးမရ နိုင်တာတွေရှိသလို လူသားတို့ မှီခိုအား ထားရာ လေ၊ ရေ၊ မြေတို့မှာ ညစ်ညမ်း တဲ့ အခြေအနေတွေကို တွေ့ရှိရတာ ကြောင့် ပျက်စီးယိုယွင်းမှုတွေကို ထိန်း သိမ်းစောင့်ရှောက်ရမှာ လူသား အားလုံးရဲ့ တာဝန်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ (ကမ္ဘာ ကြီးတစ်ခုလုံးက ပုံစံမျိုးစုံနဲ့ ဆောင်ရွက် သလို မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာလဲ နိုင်ငံတော် အစိုးရ မဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်းတွေ ကလည်း ပုံစံမျိုးစုံနဲ့ ဆောင်ရွက်နေတာ တွေ့ရမှာပါ။သင်ကော ဘာလုပ်သလဲ-လုပ်မလဲဒီလို သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်း သိမ်းရေး မဖြစ်မနေ ဆောင်ရွက်ရမယ် ဆိုတာ အားလုံးက လက်ခံပြီး အင်တိုက် အားတိုက် ဆောင်ရွက်နေချိန်မှာ သင် ကော ဘာတွေ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ပြီး ပြီ လဲ၊ သင်လည်းတတ်နိုင်တာ လွယ်လွယ် ကူကူ လုပ်လို့ရတာကတော့ သစ်ပင် စိုက်တာပါပဲ။ လေထဲကို ကာဗွန်ဒိုင် အောက်ဆိုက်ထုတ်လွှတ်တာ လျှော့ချဖို့ ဖလူအိုကာဗွန်ထုတ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေဖြစ် တဲ့ လေအေးပေးစက်၊ ရေခဲသေတ္တာ၊ ဓာတ်ဆီ၊ ဒီဇယ်သုံးကား မီးစက်သုံးစွဲမှု လျှော့ချတာတွေက အလှမ်းဝေးနေ ပါသေးတယ်။ သင့်အိမ်ဘေးမှာ လူ တစ်ယောက်ကိုအရိပ်ရ နှစ်ရှည်စားပင် ၃ ပင်ကနေ ၁၀ ပင်ထိ စိုက်မယ်ဆိုရင် ပဲ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းမှု အတွက် အကျိုးရှိနေပါပြီ။ ကမ္ဘာ့အပူဓာတ်နဲ့ လေထု ညစ် ညမ်းစေမှုကနေ တော်တော်ကာကွယ် သွားမှာပါ။ သင်စိုက်တဲ့ နှစ်ရှည်စားပင် သီးလာတဲ့အခါကျတော့လည်း မိသားစု ပတ်ဝန်းကျင် စားရတဲ့အပြင် အပိုဝင်ငွေ လေးတွေလည်းရအုန်းမှာပါ။ ဒါကြောင့် လူသားအားလုံး ထိန်းသိမ်းစောင့် ရှောက်ဖို့ တာဝန်ရှိနေတဲ့ သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် အရိပ်ရ လေကာ နှစ်ရှည်စားပင်တွေကို တစ်အိမ် တစ်ရပ်ကွက် ဒေသတစ်ခုမှာ တစ်မျိုးထဲစိုက်ပြီး တစ်ချက်ခုတ် နှစ် ချက်ပြတ် လုပ်သင့်ပါကြောင်း။ဗိုလ်ဇော်
အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် သကြားအများဆုံး စား သုံးသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်နှင့်အညီ ပြည်ပမှ သကြား အများဆုံးဝယ်ယူတင်သွင်းသည့် နိုင်ငံလည်း ဖြစ်ပါ သည်။ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများတွင်လည်း အင် ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်နှင့် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံတို့သည် သကြားစားသုံးမှု(အသုံးပြုမှု) များ ပြားသည်နှင့်အမျှ ပြည်ပမှသကြား အများအပြား ဝယ်ယူတင်သွင်းရသည့် နိုင်ငံများ ဖြစ်ပါသည်။ယင်းနိုင်ငံများသည်သကြားကို ပြည်တွင်း လုံလောက်အောင် မထုတ်လုပ်နိုင်ကြပါ။လူဦးရေ တိုးတက်သည်နှင့်အမျှ လည်းကောင်း၊ စားသောက် ကုန်လုပ်ငန်းများ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးလာသည်နှင့်အမျှ လည်းကောင်း၊ ယင်းနိုင်ငံများသည် နှစ်စဉ်ပြည်ပမှ သကြားတန်ချိန် မြောက်မြားစွာ တိုးတက်ဝယ်ယူ တင်သွင်းရလျက်ရှိရာ သကြားကို အလွန်အရေး ကြီး ကုန်ပစ္စည်း/အရေးကြီး ကုန်ပစ္စည်း (Highly Sensitive Product/ Sensitive Product) အ ဖြစ် သတ်မှတ်ကြပါသည်။အာဆီယံ-အိန္ဒိယ FTAတွင် သကြားပါဝင်မှုအခြေအနေအာဆီယံ-အိန္ဒိယ FTA တွင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အလိုက် သကြားပါဝင်မှု အခြေအနေကို အောက် တွင် ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။ဘရူနိုင်းနိုင်ငံဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၄ သိန်း ဝန်း ကျင်ရှိပြီး သကြားကို တစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၀ သန်းခန့် ဝယ်ယူတင်သွင်းပါသည်။သကြားကို FTA တွင် ထည့်ထားပါသည်။သကြား ၏ အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်းမှာ သုညရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သဖြင့် FTA စာချုပ်အသက်ဝင်သည့် အချိန်မှ စ၍ အကောက်ခွန်မရှိ လွတ်လပ်စွာ တင်သွင်း ခွင့်ပြုထားပါသည်။ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၁၅သန်း ဝန်းကျင်ရှိပြီး သကြားကို တစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၄ သန်းခန့် ဝယ်ယူတင်သွင်းပါသည်။သကြားကို FTA တွင် ထည့်သွင်းထားပြီး ယင်း၏ အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်းမှာ ၇ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါ သည်။ အဆိုပါ အကောက်ခွန်နှုန်း ၇ ရာခိုင်နှုန်း ကို စည်းမျဉ်းအတိုင်း လျှော့ချသွားမည်ဖြစ်ရာ ၃၁-၁၂-၂၀၁၈ နေ့တွင် သုညရာခိုင်နှုန်းသို့ လျှော့ ချမည်ဖြစ်ပါသည်။အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် လူဦးရေ သန်း ၂၃၀ ခန့်ရှိပြီး သကြားကို တစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ သန်း ၁၀၀၀ ကျော်အထိ ဝယ်ယူတင် သွင်းရသည့် နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ သကြားကို FTA တွင် ထည့်မထားဘဲ ဖယ်ထုတ်ထားပါသည်။လာအိုနိုင်ငံလာအိုနိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၆ သန်းခန့်ရှိပြီး သကြားကိုတစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၅ သန်းခန့်ဝယ် ယူတင်သွင်းပါသည်။ သကြားကို FTA တွင် ထည့်သွင်းထားပြီး ယင်း၏ အခြေခံ အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါသည်။အဆိုပါ အကောက်ခွန်နှုန်း ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းကို စည်းမျဉ်းအတိုင်း လျှော့ချမည်ဖြစ်ရာ ၃၁-၁၂-၂၀၁၈ နေ့တွင် သုညရာခိုင်နှုန်းသို့ လျှော့ချမည် ဖြစ်ပါသည်။မလေးရှားနိုင်ငံမလေးရှားနိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၂၈ သန်းဝန်း ကျင်ရှိပြီး သကြားကို တစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ သန်း ၅၀၀ ကျော် ဝယ်ယူတင်သွင်းပါ သည်။ သကြားကို FTA တွင် ထည့်သွင်းထား ပြီး ယင်း၏ အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်းမှာ သုည ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပါသည်။ FTA စာချုပ် အသက်ဝင် သည့်အချိန်မှစ၍ သကြားကို အကောက်ခွန်မရှိ လွတ်လွတ်လပ်လပ် ဝယ်ယူတင်သွင်းခွင့်ပြုထားပါ သည်။မြန်မာနိုင်ငံမြန်မာနိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၅၉သန်းဝန်းကျင် ရှိပြီး တစ်နှစ်လျှင် သကြားအနည်းငယ်သာ ဝယ်ယူ တင်သွင်းပါသည်။ သကြား၏ အခြေခံအကောက် ခွန်နှုန်းမှာ ၀ ဒသမ ၅၆ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိပါသည်။ သကြားကို FTA တွင် မထည့်ဘဲ ဖယ်ထုတ်ထား ပါသည်။ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် လူဦးရေ သန်း ၉၀ ကျော်ရှိပြီး သကြားကို တစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ သန်း ၈၀ ခန့် ဝယ်ယူတင်သွင်းပါသည်။သကြား၏ အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်းမှာ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းရှိပြီး FTA တွင် မထည့်ဘဲ ဖယ်ထုတ် ထားပါသည်။စင်ကာပူနိုင်ငံစင်ကာပူနိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၅ သန်းခန့် ရှိပြီး သကြားကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၂၀၀ ကျော် ဝယ်ယူတင်သွင်းပြီး သန်း ၁၀၀ကျော် ပြန် လည်တင်ပို့ရောင်းချသည့် နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ ကုန် ပစ္စည်းများအပေါ် အကောက်ခွန် စည်းကြပ်ခြင်း မရှိသည့် နိုင်ငံလည်းဖြစ်ပါသည်။ထိုင်းနိုင်ငံထိုင်းနိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၆၆ သန်းကျော် ရှိပြီး သကြားသည် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အဓိကပို့ကုန် တစ်ရပ်ဖြစ်ပါသည်။ တစ်နှစ်လျှင် သကြားကို ပြည်ပသို့ အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၁၆၀၀ကျော် တင်ပို့ပါသည်။ သကြားအတွက် အခြေခံ အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ ၆၅ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါသည်။သို့ရာတွင် သကြားကို FTA တွင် မထည့်ဘဲ ဖယ် ထုတ်ထားပါသည်။ဗီယက်နမ်နိုင်ငံဗီယက်နမ်နိုင်ငံသည် လူဦးရေ ၈၆ သန်း ကျော်ရှိပြီး သကြားကိုတစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ သန်း ၁၀၀ ကျော် ဝယ်ယူတင်သွင်းပါ သည်။ သကြားကို FTA တွင် မထည့်ဘဲ ဖယ် ထုတ်ထားပါသည်။အိန္ဒိယနိုင်ငံအိန္ဒိယနိုင်ငံသည် လူဦးရေ သန်း ၁၀၀၀ ကျော်ရှိပြီး သကြားကိုအများဆုံး ဝယ်ယူတင်သွင်း သည့် နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ သကြား၏ အခြေခံ အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပြီး FTA တွင် မထည့်ဘဲ ဖယ်ထုတ်ထားပါသည်။သုံးသပ်ချက်အာဆီယံဒေသအတွင်း သကြားရောင်းဝယ် မှုသည် တန်ဖိုးအားဖြင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း ၂၀၀၀ ကျော်ရှိပါသည်။ အာဆီယံဒေသသို့ ပြင်ပ နိုင်ငံများမှ သကြားများ ဝင်ရောက်လာသကဲ့သို့ ဒေသမှ သကြားများလည်းဒေသအပြင်သို့ တင်ပို့ လျက်ရှိကြောင်း တွေ့ရပါသည်။သို့ရာတွင် အာဆီယံဒေသ၏ သကြားလို အပ်ချက်ကို အများဆုံးဖြည့်ဆည်းပေးသော နိုင်ငံ မှာ ထိုင်းနိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ AFTA အစီအစဉ်အရ သကြားသည် အရေးကြီး ကုန်ပစ္စည်းဖြစ်သော် လည်း အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံအများစုသည် သကြားလိုအပ်ချက်ကို ထိုင်းနိုင်ငံမှသာ ဝယ်ယူ ဖြည့်ဆည်းကြပါသည်။ထို့ကြောင့် အာဆီယံ-အိန္ဒိယ FTA တွင် သကြားကိုမထည့်ဘဲ ဖယ်ထုတ်ထားသော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံ၏ သကြားပို့ကုန်သည် ထိခိုက်နစ်နာမှု မရှိကြောင်းတွေ့ ရပါသည်။ ထို့ပြင် နှစ်နိုင်ငံ၏ ရှည်လျားသော ဆက်ဆံရေးအရ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ကြီးမားသော သကြားဈေးကွက်ကို ကမ္ဘာ့ကုန် သွယ်ရေးအဖွဲ့(WTO)၏ ဘောင်အတွင်းမှ လွယ် ကူ ချောမွေ့စွာဝင်ရောက်နိုင်သဖြင့် အိန္ဒိယ၏ လိုအင်ဆန္ဒနှင့်အညီ ထိုင်းနိုင်ငံက သကြားကို ယခု ၤွှဗ တွင် မထည့်ဘဲ ဖယ်ထုတ်ထားခြင်းဖြစ် ကြောင်း သုံးသပ်ရရှိပါသည်။ အကျိုးထိခိုက်မှု မရှိသဖြင့် ဆွေးနွေးဖက်နိုင်ငံအတွက် အမြင် ကောင်းအောင် ဆောင်ရွက်ပေးခြင်းသည် မှတ် သားသင့်သော စေ့စပ်ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းခြင်းဆိုင်ရာ မဟာဗျူဟာ(Negotiating Strategy) တစ်ရပ် ဖြစ်ပါသည်။သကြားသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာ ကုန်စည် (Strategic Commodity )ဖြစ်ပါသည်။ထို့ကြောင့် သကြားကို FTA တွင် မထည့်သွင်းခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ပြည်တွင်းဈေးကွက်ကို ထိန်းထိန်း သိမ်းသိမ်း ဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်သဖြင့် ယခုလို လွတ်လပ်ခွင့် ရှိသော FTA တွင် မထည့်သွင်း ခြင်းဖြစ်ကြောင်း သုံးသပ်ရရှိပါသည်။မောင်မောင်ရီ (ဘောဂဗေဒ)
ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး ကို ဦးတည်၍နိုင်ငံအလိုက်၊ ဒေသအလိုက်၊ အသင်း အဖွဲ့အစည်း အလိုက် ခရီးစဉ်ဒေသ မြှင့်တင်ရေး လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိရာ ဒေသတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ ခရီးသွားပြပွဲများတွင် တက်ရောက်ပါဝင်၍ မိမိခရီးစဉ် ဒေသ အကြောင်း မိတ်ဆက်ပြသမြှင့်တင်မှု ပြုလုပ် ခြင်းသည် ခရီးစဉ် မြှင့်တင်ရေး မဟာဗျူဟာကျ လုပ်ငန်းရပ်တစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံတကာ ခရီးသွားပြပွဲများ တွင် ဂျာမဏီနိုင်ငံ၊ ဘာလင်မြို့၌ ဘာလင် အပြည်ပြည် ဆိုင်ရာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းပြပွဲ (Internationale Tourismus Bourse-ITB) ကိုနှစ်စဉ် မတ်လ လယ်ခန့်တွင် ခင်းကျင်းပြသလေ့ရှိပါသည်။ ဥရောပတွင် ကျင်းပသော အခမ်းနားဆုံး ခရီး သွားပြပွဲတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ နှစ်စဉ်နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ ကျော်ခန့်မှ ကုမ္ပဏီပေါင်း ၁ သောင်းကျော်က ပြခန်းများ ဖွင့်လှစ်ကြပြီး တက်ရောက်သူ ၁ သိန်း ကျော်ခန့် ရှိပါသည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးသည် မိမိတို့နိုင်ငံများသို့ ဥရောပနှင့် ဂျာမဏီဈေးကွက်မှ ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသည်များ ပိုမိုလာရောက်ရေးကို ဦးတည်၍ ပါဝင်တက်ရောက် ပြခန်းဖွင့်လှစ်ပြသကြပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံဟိုတယ်နှင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းရှင် များသည်လည်း နှစ်စဉ်မပျက်ပါဝင်တက်ရောက်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၏ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု၊ ကမ္ဘာ လှည့်ခရီးသည်များ ယုံကြည်စိတ်ချစွာ လာရောက် လည်ပတ်နိုင်မှုနှင့် ထူးခြားထင်ရှားသော ခရီးစဉ် ဒေသများကို မိတ်ဆက်ပြသ၍ ခရီးစဉ် မြှင့်တင် မှုများကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွားလုပ်ငန်း မြှင့်တင်ရေး ဘုတ် အဖွဲ့အနေဖြင့် ဂျာမဏီနိုင်ငံ ဘာလင်မြို့တွင် ၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၁၀ ရက်နေ့မှ ၁၄ ရက်နေ့ အထိ ကျင်းပပြုလုပ်သည့် (၄၄) ကြိမ်မြောက် Internationale Tourismus Bourse (အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းပြပွဲ) ITB ၂၀၁၀ တွင် မြန်မာနိုင်ငံခရီးသွား မြှင့်တင်ရေး ပြခန်းဖွင့်လှစ်၍ အောင်မြင်စွာ တက်ရောက်ပြသ ခဲ့ပါသည်။ ITB Berlin ငည တွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၇ နိုင်ငံမှ ခရီးသွားလုပ်ငန်း ကုမ္ပဏီပေါင်း ၁၁၁၂၇ ခုမှ ပြခန်းများ ဖွင့်လှစ်ပြခဲ့ပြီး ၊ နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ မှ ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ လေ့လာသူ ပေါင်း ၁၁၀၉၅၃ ဦး တက်ရောက်ခဲ့ကြပါသည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံပေါင်း ၈၉ နိုင်ငံမှ တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုခရီးသွား သတင်းဆောင်းပါးရှင် ပေါင်း ၇၂၀၀ ခန့် တက်ရောက်ခဲ့ခြင်း ကြောင့် မီဒီ ယာများဧ။် အာရုံစိုက် ဂရုပြုခြင်းနှင့် ဆွဲဆောင်မှု များကို အများအပြားရရှိခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ပြခန်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေး ကော်မတီနှင့် လေကြောင်းလိုင်း ၁ လိုင်း ၊ ဟိုတယ် နှင့် ရီဆော့ခ် လုပ်ငန်း ၄ ခု ၊ ခရီးသွား လုပ်ငန်း ကုမ္ပဏီပေါင်း ၁၁ ခု တို့ ပူးတွဲပါဝင် ပြသခဲ့ကြ ပါသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်အတွက် ITB ၂၀၁၀ မှ ဒေသ တွင်း ခရီးသွားလုပ်ငန်းဈေးကွက် ဖြစ်ပေါ်လာမှု ခန့်မှန်းချက်အရ ဂျပန် ၊ တရုတ်၊ တောင်ကိုရီးယား၊ တရုတ်(တိုင်ပေ)၊ အိန္ဒိယ၊ စင်္ကာပူ ၊ မလေးရှား နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံများမှ ခရီးသည်များအနေဖြင့် အာရှ ဒေသ များအတွင်းရှိ ခရီးစဉ်ဒေသများသို့ သွား ရောက်လည်ပတ်မှုသည် တစ်နှစ်ပတ်လုံး ဆက် လက် တိုးတက်ဖြစ်ထွန်း နေမည် ဖြစ်ပါသည်။ မလေးရှား နိုင်ငံအနေဖြင့် ကွာလာလမ်ပူမြို့ကို ဆန်းသစ်သည့် ခရီးသွားလာမှုပုံစံသစ်တစ်ခု ဖေါ်ဆောင်ကာ ခရီးသည် ၂၄ သန်းခန့် လာ ရောက် လည်ပတ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသလို ၊ ထိုင်းနိုင်ငံအနေဖြင့် “Amazing Thailand, Amazing Value" ဟု ဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေး ဆိုင်ရာ ဆောင်ပုဒ်များဖြင့် ခရီးသည် ၁၅ သန်းခန့် လာရောက်လည်ပတ်အောင် ရည်မှန်းချက် ချလုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက်လျက် ရှိပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂရုဒါ လေကြောင်း လိုင်းကို ဥရောပနှင့် ပြန်လည်ဆက်သွယ်ပြေးဆွဲ လျက်ရှိပြီး၊ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ဥရောပမှ ခရီးသည် ပေါင်းတစ်သန်းခန့် လာရောက်လည်ပတ်နိုင် အောင် စီမံလုပ်ကိုင်လျက် ရှိပါသည်။ မလေးရှား နှင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတို့သည် နှစ်နိုင်ငံ ပူးပေါင်းကာ ယူနက်စကိုမှ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် ဆိုင်ရာ ထိန်းသိမ်းထားသည့် ဒေသများ ဖြစ်သည့် ဘော ရောဘူဒလ်၊ မလက်ကာနှင့် ပီနန်တို့ကို ပေါင်း စပ်ကာ အဆိုပါ နိုင်ငံများတွင် အခြေစိုက်သည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းအဖ့ွဲအစည်းများမှ ခရီးစဉ်များ ရေးဆွဲလျက် တရုတ် ၊ ဂျပန် ၊ ဟောင်ကောင် ၊ ဂျာမဏီ၊ ပြင်သစ် ၊ နယ်သာလန် ၊ အီတလီ နှင့် အင်္ဂလန်နိုင်ငံတို့အားဈေးကွက် အဖြစ် သတ်မှတ် ကာ ဆွဲဆောင် ရောင်းချလျက်ရှိပါသည်။ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံအနေဖြင့် နှစ်ပေါင်းကြာမြင့်စွာ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ပြည်တွင်းစစ် အဆုံးသတ်သွား သည့် အတွက် ခရီးသွားလုပ်ငန်းဈေးကွက် အတွင်း သ့ို သစ်လွင်သည့် ပုံစံတစ်ခုအနေဖြင့် ခရီးသည် များအား ယုံကြည် စိတ်ချမှု တိုးတက်လာအောင် တိကျပြတ်သားသည့် လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ရည်မှန်း ချက်များဖြင့် ဝင်ရောက်လာခဲ့ပါသည်။ ခရီးသွား လုပ်ငန်းသမိုင်းတွင် အကြီးဆုံးသော လုပ်ငန်းဆိုင် ရာ ဖေါ်ဆောင်မှုအဖြစ်၂၀၁၁ ခုနှစ်ကို "သီရိ လင်္ကာ ခရီးသွားနှစ်" အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ရန်ပြင်ဆင်ထားရှိပြီးဖြစ်ပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံအနေဖြင့် Rajasthan, Madhya Pradesh, Maharashtra, Karnatakaစသည့်ဒေသများကို အခြေခံကာ ခရီးစဉ်အသစ် များ ရေးဆွဲလုပ်ကိုင်လျက်ရှိသလို ခေတ်မီအသုံး အဆောင်များနှင့် ထည့်သွင်း တည်ဆောက်ထား သည့် မော်တော်ယာဉ်များဖြင့် (Caravan) ခရီး လှည့်လည်နားနေရန် ပန်းခြံများကို တည်ဆောက် Delhi-Jaipor-Agraမြို့များကိုဆက်စပ်ကာ ခရီးစဉ်ဒေသအဖြစ် လုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက်လျက် ရှိပါသည်။ စင်္ကာပူနိုင်ငံအနေဖြင့် Uniquely Singaporeဆောင်ပုဒ်ဖြင့် (၆)နှစ်ခန့် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက် လျက် ရှိနေရာမှ ဒစ်ဂျစ်တယ်ခေတ်အတွက် ဆန်းသစ် သည့် ဒေသတစ်ခုအဖြစ် ITN၂၀၁၀ တွင် ဖေါ်ထုတ်ကာ YourSingapore.com အင်တာ နက်စာမျက်နှာတည်ထောင်ပြီး ဈေးကွက် မြှင့်တင် ခဲ့ပါသည်။ TTG Asia မှ ITB ၂၀၁၀ တွင် နေ့စဉ်ထုတ်ပြန်ထားရှိသည့် ဂျာမန် ခရီးသွား ဈေးကွက်ခန့်မှန်းချက်၊ အာရှနိုင်ငံများသို့ ခရီးသည် ရောက်ရှိမှုသုတေသနပြု ထုတ်ပြန်ထား ရှိချက်များ ၊ ခရီးစဉ်ဒေသများအပေါ် လေ့လာ သုံးသပ်ချက်များ ၊ ဟိုတယ် လုပ်ငန်းများ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှု ၊ ဟိုတယ် အဆင့်အတန်း သတ်မှတ် ချက် များ ၊ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုဆိုင်ရာ သတင်း အချက် အလက်များ၊ သင်္ဘောဖြင့်ခရီးလှည့်လည်မှုပုံစံများ စသည်ဖြင့် အသေးစိတ် ထုတ်ပြန်ထား ရှိချက် များကို ရန်ကုန်မြို့၊ ကုန်သည်ကြီးများဟိုတယ်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံ ဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေး ကော်မတီ ရုံးခန်းတွင်ရယူနိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေး ကော်မတီ အနေဖြင့် အဆိုပါ ခရီးသွားလုပ်ငန်းပြပွဲတွင် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များ ဖေါ်ပြထားရှိသည့် စာအုပ်ငယ်များ လှပ ဆန်း ကျယ် မြန်မာပြည်ဝယ် ခေါင်းစဉ်ပါ စီဒီများ၊ တက်ရောက်လာကြသူများဧ။် ခရီးသွားလမ်းညွန် စာအုပ်များ၊ ခရီးစဉ်ဒေသ ဒီဗွီဒီမှတ်တမ်းများ၊ အဖွဲ့ဝင်ကုမ္ပဏီများဧ။် လက်ကမ်းကြော်ငြာများ၊ ဒေသမိတ်ဆက်ခရီးစဉ်ကြော်ငြာများနှင့် အခြား သော ခရီးသွား လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ရည်ညွှန်းချက် သတင်း အချက်အလက်များကို ဖြန့်ဝေပေးခဲ့ပါ သည်။ ၎င်းင်းအပြင် နိုင်ငံတကာခရီး သွားလုပ်ငန်းရှင် များ အတွက် ဒေသမိတ်ဆက်လေ့လာရေးခရီးစဉ် Familiarization Trip များကိုလည်း ကြော်ငြာ ဖြန့်ဝေဖိတ်ခေါ်ခဲ့ပါသည်။ ယခုနှစ် ITB ၂၀၁၀တွင် မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွား လုပ်ငန်းပြခန်း တည်ရှိရာနေရာသည် အကောင်း ဆုံး နေရာတစ်ခု ဖြစ်သော်ငြားလည်း အကျယ် အဝန်း (၅၁) မီတာပတ်လည်ရှိသည့် ပြခန်းတွင် ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကုမ္ပဏီပေါင်း ၁၆ ခု ပြသခြင်းအတွက် နေရာအခက်အခဲများ ရှိခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဟိုတယ်နှင့် ခရီးသွား လုပ်ငန်းရှင်များအနေဖြင့် အကြီးမားဆုံးနှင့် အရေး အကြီးဆုံးဖြစ်သော နိုင်ငံတကာ ခရီးသွားပြပွဲများ ဖြစ်သည့် ဂျာမနီနိုင်ငံ ဘာလင်မြို့ရှိ ဘာလင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာခရီးသွားပြပွဲ (ITB) ၊ အင်္ဂလန် နိုင်ငံ လန်ဒန်မြို့ တွင် ကျင်းပပြုလုပ်သော ကမ္ဘာ့ ခရီးသွား ပြပွဲ (WTM) များတွင် နိုင်ငံကိုယ်စားပြု ပြခန်းဖွင့်လှစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးစဉ် ဒေသကို ပြသ လျှက်ရှိပါသည်။ ထိုသို့ပြသရာတွင် ပိုမိုထိရောက် အကျိုးရှိစေရန် အောက်ဖေါ်ပြပါ အချက် အလက်များကို ပြင်ဆင်လုပ်ဆောင်သွားရန် လိုအပ်ပါသည်။ - လက်ကမ်းကြော်ငြာများနှင့် အခြားသော ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ မီဒီယာများ တွင် အသုံးပြု နိုင်ရန်အတွက်ခရီးစဉ် ဒေသ များ၏ အဆင့်မြင့် အရည်အသွေးမီ ဓါတ်ပုံများ ဖြန့်ဝေခြင်း - ခရီးစဉ်ဒေသများရှိ မြန်မာ့ ရိုးရာ အစဉ် အလာများ၊ အားလပ်ရက်ပွဲတော်များနှင့် လူနေ မှု ဓလေ့စရိုက် များကိုအခြေခံကာ ခရီးသွား လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ စာအုပ်ထုတ်ဝေထားရှိခြင်း - ခရီးသွားလုပ်ငန်းသတင်းစာဆရာများနှင့် ဆောင်းပါးရေးသားသူများကို ဖိတ်ခေါ်ကာ Press Conference များပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသ မိတ်ဆက်ခရီးစဉ်များ ပြုလုပ်ခြင်း - မြန်မာ့ခရီးစဉ်ဒေသများနှင့် စပ်လျဉ်းကာ ကမ္ဘာ့အဆင့်မီ ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့် သတင်း မှတ်တမ်း ရုပ်ရှင်များရိုက်ကူးကာ ဖြန့်ေ၀ မိတ်ဆက်ခြင်း - မြန်မာနိုင်ငံခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး ဘုတ်အဖွဲ့၏ကိုယ်စားလှယ် ရုံးများကို ဥရောပနှင့် အခြားသော အရေးပါ သည့် ဒေသများတွင်ထားရှိခြင်း - အရည်အသွေး အဆင့်အတန်းမီ ပိုစတာ များထုတ်ဝေခြင်း ကမ္ဘာနှင့်အဝန်းတွင် အစဉ်အလာကြီးမားသည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာပြပွဲများ၌ ပါဝင်ပြသရာ တွင် နိုင်ငံတော်နှင့် ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းများ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ကာ ဟန်ချက်ညီညီ အကျိုးပြုလုပ်ကိုင် ခြင်းသည် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍတစ်ခု အဖြစ်တည်ရှိနေပါသည်။ သို့ဖြစ်ပါ၍ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွား လုပ်ငန်းဆိုင် ရာ ပြခန်း အပြင်အဆင်နှင့် နေရာချထားမှုကို လာမည့် ခရီးသွားနှစ် အတွက် ပြုပြင်ပြင်ဆင်ကာ အကောင်းဆုံးနှင့် ပိုမိုကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြသနိုင်ရေး၊ နိုင်ငံကိုယ်စား ပြုပြခန်းကြီးကို ဂုဏ် ယူဖွယ်ရာ ပြသနိုင်ရေးအတွက် နိုင်ငံတော်နှင့် ခရီးသွား လုပ်ငန်းရှင်များ၊ ဟိုတယ်လုပ်ငန်း ရှင်များ၏ ပူးပေါင်း အားပေးကူညီမှုများသည် အလွန် အရေးကြီးပါကြောင်း ဖော်ပြလိုက်ရပေ သည်။မြန်မာနိုင်ငံခရီးသွားလုပ်ငန်းဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေးကော်မတီ
ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာခြင်းဟာ ကမ္ဘာ သူ၊ ကမ္ဘာသားတွေရဲ့ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှု၊ ကျန်း မာရေး၊ စီးပွားရေး၊ စွမ်းအင်လိုအပ်ချက် ပြည့် မီရေး၊ ရေကောင်းရေသန့် ရရှိရေးတို့ကို စိန်ခေါ် လျက်ရှိနေပါတယ်။ယခုဆိုရင် အယ်နီညိုဖြစ်စဉ်ကြောင့် ပစိ ဖိတ်သမုဒ္ဒရာရဲ့ အရှေ့ဘက်မှာ မိုးတွေရွာ၊ မုန် တိုင်းတွေဖြစ်စွတ်စို ရာသီဥတုတွေ ဖြစ်နေပေမဲ့ အနောက်ဘက်မှာတော့ ပူပြင်းခြောက်သွေ့တဲ့ ရာသီဥတုကို ခံစားနေရပါတယ်။ကယ်လီဖိုးနီးယား၊ ပီရူး၊ အီကွေဒို၊ မက်ဆီကို၊ ဘရာဇီးဒေသတွေမှာ မိုးတွေရွာ၊ မုန်တိုင်းတွေဝင်နေခဲ့ပြီး သြစတြေးလျမှာတော့ အဆိုးဝါးဆုံး တောမီးလောင်ခဲ့ပါတယ်။အင်ဒို နီးရှားမှာ မိုးခေါင်နေသလို ဖိလစ်ပိုင်မှာလဲ ရေ ကန်တွေ ရေခန်းပြီး၊ မိုးမရွာတာ သုံးလလောက် ရှိနေပြီလို့ သိရပါတယ်။ စင်ကာပူမှာဆိုရင်လဲ ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလဟာ မိုးအနည်းဆုံးနဲ့ အပူချိန်အမြင့်ဆုံး ဖြစ်ခဲ့တာကြောင့် သောက် သုံးရေပြဿနာ ရှိခဲ့ပါတယ်။ အလားတူပဲ မလေးရှားမှာ သောက်သုံးရေပြဿနာ ကြုံတွေ့ နေရပါတယ်။ တရုတ်ပြည် အနောက်ပိုင်းဟာ လည်း နှစ် ၆၀ အတွင်းမှာ မိုးအနည်းဆုံးနဲ့ အပူချိန်အမြင့်ဆုံး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံ မှာလဲမိုးနည်းပြီး အပူချိန်မြင့်တက်လာလို့ စိုက် ပျိုးမှုမှာ အထွက်နှုန်းကို လျော့ကျစေခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။မြန်မာနိုင်ငံဟာလည်း အယ်နီညို ရာသီ ဥတုဖြစ်စဉ်ကို အခြားနိုင်ငံများနည်းတူ ခံစားခဲ့ရ ပါတယ်။ မိုးလေဝသ ပညာရှင် ဦးထွန်းလွင်က "မနှစ်က မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမှာ အလွန်မိုး ခေါင်ခဲ့ပါတယ်။ မြောက်ပိုင်းတွေမှာလည်း ရွာ သွန်းမြဲကို မမီခဲ့ပါဘူး။ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေ ဖြစ်တဲ့ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်း၊ ထိုင်း နိုင်ငံမြောက်ပိုင်းတွေမှာလဲ မိုးခေါင်ခဲ့တယ်။"အာရှ မုတ်သုံကလဲ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၀၉ မှာ Moonson Failureဖြစ်ခဲ့တယ်။ မုတ်သုံကျဆုံး တယ်ပေါ့။ မုတ်သုံက ဝင်တာလဲ မမှန်ဘူး။ ထွက် တာလဲ မမှန်ဘူး။ အားလဲ မမှန်ဘူးပေါ့။ မနှစ်က အယ်နီညိုဖြစ်လို့ မိုးနည်းတဲ့အတွက် အထူး သဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း ဒေသတွေမှာ စိုက်ပျိုးရေး ထိခိုက်ကြတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းဒေသက အကြမ်းအားဖြင့် မိုးခေါင် ရေရှားလို့ ဆည်ရေ သောက်တဲ့လယ်တွေ များ တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းရဲ့ သဘော သဘာဝကိုက သဘာဝမိုးရေဟာ အပူကြောင့် မြေကြီးက အငွေ့ပျံတာကိုမနိုင်ဘူး။ မိုးရေချိန် ကလဲ ၄၀ လက်မအောက်မှာပဲ ရှိတယ်။မြေကြီး ရဲ့ အငွေ့ပျံတဲ့ပမာဏက ၄၀ လက်မ အထက်မှာ ရှိတယ်။ သဘာဝအရ ဘဲစားဘဲချေ မဖြစ်ဘူး။ဒါကြောင့် အလယ်ပိုင်းဒေသလို နေရာမျိုးမှာ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ရင် ဆည်ရေသောက်နိုင်မှ အကျိုးရှိမယ်။ ဆည်ရေမသောက်နိုင်တဲ့ လယ် မျိုးဆိုရင် အပေါ်ရေလည်းမရ၊ အောက်ရေလည်း မရဆို မလွယ်ဘူး။ ရေသိပ်လိုတဲ့ စပါးလိုဟာ မျိုးစိုက်လို့ မရဘူး။ဒါကြောင့် အခြားပဲလို နှံသီး မျိုးပြောင်းစိုက်ကြတယ်။ ပဲစိုက်လို့ကောင်းတယ်လို့ ပြောလို့မဆုံးသေးဘူး။ နိုဝင်ဘာလ မိုးလွန်ကာလ မှာ မိုးတွေရွာချလိုက်ပြန်ရော၊ အယ်နီညိုရဲ့ သဘောသဘာဝအရ ရာသီဥတုက ဖောက်ပြန်နေ တာလေ၊ ဒီလို မိုးတွေရွာချလိုက်တော့ ပဲပင်တွေ မသေတောင် အထွက်နှုန်း လျော့နိုင်တာဘဲ၊ တစ်ခါ ပူတဲ့အရှိန်ကလည်း မပြီးဘူး။ နိုဝင်ဘာဆောင်းဝင် ပေမဲ့ မအေးခဲ့ဘူး။ နှင်းကလဲ မကျဘူး။ ဒီတော့ ဆောင်းသီနှံအထွက်ကို ထိခိုက်စေပြန်ရော၊ ဒါကို စိုက်ပျိုးရေးပညာရှင်တွေ၊ စိုက်ပျိုးရေး လုပ်နေ သူတွေ ပိုသိမှာပါ"လို့ ရှင်းပြပါတယ်။အယ်နီညိုရဲ့ ဖောက်ပြန်တတ်တဲ့ သဘော အရ ပူတဲ့နေရာမှာ ပူခြင်း၊ မိုးနည်းတဲ့နေရာမှာ နည်းခြင်းဖြစ်နေသော်လည်း အချို့နေရာများမှာ မိုးသည်းထန်စွာရွာခြင်း၊ မိုးရွာရမည့် အချိန်တွင် မိုးမရွာခြင်း၊ မိုးမရွာရမည့်အချိန်တွင် မိုးရွာခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်တတ်ကြောင်း သိရပါတယ်။ကမ္ဘာ့မိုးလေဝသရက်ရှည်ခန့်မှန်းချက် ထုတ် ပြန်ကြတဲ့ မိုးလေဝသခန့်မှန်းရေး ဗဟိုဌာနများရဲ့ သြဂုတ်လအထိ ထုတ်ပြန်ချက် များအရ မြန်မာ နိုင်ငံ အပါအဝင် အရှေ့တောင်အာရှ တစ်ခုလုံးမှာ အပူချိန် ပုံမှန်ထက်ပိုနေပြီး မိုးရွာသွန်းမှုဟာ ဖြစ်မြဲ ထက်လျော့နည်းကာ ပူပြင်းခြောက်သွေ့တဲ့ ရာသီ ဥတုရှိနေမယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မုတ်သုံ အဝင်မှာလည်း ယခင်နှစ်ကလိုပဲ နောက်ကျနိုင် ကြောင်း မိုးလေဝသပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်းထား ကြပါတယ်။ဦးထွန်းလွင်က "မုတ်သုံဆိုတာ အင်ဒိုနီးရှား ဘက်ကနေ ကျွန်တော်တို့ဘက်ကို လာရမှာ၊ အဲဒီ ဒေသတစ်ခုလုံးခြောက်သွေ့ ပူပြင်း နေတော့ မုတ်သုံ အားရှိမှာ မဟုတ်ဘူး။ ဝင်လာတောင် ချိနဲ့ချိနဲ့ ဖြစ်နေနိုင်တယ်။ အခုချိန်အထိ အိန္ဒိယမှာ အအေးဓာတ်က မကုန်သေးဘူး။ ဒါကြောင့် မုတ်သုံ အပေါ် တက်ဖို့မလွယ်သေးဘူး" လို့ ဆိုပါတယ်။မိုးလေဝသပညာရှင်များရဲ့ လေ့လာချက် အရ ဖေဖော်ဝါရီလမှာ ဥရောပအလယ်ပိုင်း တိုင်း ပြည်များတွင် ရေကြီးပါက အိန္ဒိယ၊ မြန်မာနိုင်ငံ စသော နိုင်ငံများတွင် အများအားဖြင့် မုတ်သုံ အားမကောင်းကြောင်း သိရပါတယ်။"ပေါ်တူဂီ၊ ပိုလန်နိုင်ငံတွေမှာ ဖေဖော်ဝါရီ လက ရေကြီးခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ ဘက်မှာ မုတ်သုံအား မကောင်း နိုင်ဘူး။ဝင်လာတာ လဲနောက်ကျမယ်။ ဒါကိုတောင်သူတွေ သတိပြုဖို့ လိုအပ်တယ်။ နောက်အရေးပါတာတစ်ခုက မုတ်သုံက မဝင်လို့မရဘူး။ ဒီတော့သူ့အား သူ့အင် နဲ့မလာနိုင်ရင်၊ များသောအားဖြင့် အကူအညီနဲ့ လာတတ်တယ်။ အဲဒါက မုန်တိုင်း ဖစ်တတ်တယ်။မြောက်ဘက်ကို မုန်တိုင်းက မုတ်သုံကို ဆွဲတင် လာတတ်တယ်။ မနှစ်ကလဲ မုန်တိုင်းအိုင်လာက မုတ်သုံကို ဆွဲယူလာခဲ့တာဘဲ။ အဲဒီ မုန်တိုင်းက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကို ဝင်သွားခဲ့တယ်။ ဒီနှစ်လဲ ဒီလိုပဲ သွားမယ်ထင်တယ်။ ဒီလိုပြောလို့ မုန်တိုင်းလာ မယ်ဆိုပြီးကြောက်နေစရာမလိုဘူး။ ဘင်္ဂလားပင် လယ်အော်မှာဖြစ်တဲ့ မုန်တိုင်းတွေရဲ့ ၆ ရာခိုင် နှုန်းလောက်သာ မြန်မာနိုင်ငံကိုလာမှာ" ဟု ဦးထွန်းလွင်က ရှင်းပြပါတယ်။မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ၂၀၀၉ ခုနှစ် မိုးကာလကို ပြန်ကြည့်ပါက နှစ်ကုန်မှာ မိုးရေချိန်ရွာသွန်းမြဲ ကို မှီသွားကြောင်းတွေ့ရသော်လည်း မုတ်သုံ အဝင်နောက်ကျကာ အထွက်စောသော ကြောင့် မုတ်သုံကာလ တိုတောင်းသွားပါ တယ်။ မိုးရေချိန်ပြည့်သော်လည်း မိုးရွာသွန်းမှု ပျံ့ပျံ့နှံ့နှံ့မရှိဘဲ ကျစ်ကျစ်လစ်လစ်နှင့် စုစည်း ပြီး သည်းထန်စွာ ရွာသွန်းခြင်းကြောင့် အပင် နာခြင်း၊ မြေဆီလွှာ ပျက်စီးစေခြင်း၊ ရေကြီး ပါက မျောပါစေခြင်းတို့ကြောင့် စိုက်ပျိုးရေးကို ထိခိုက်စေကြောင်း သိရပါတယ်။ရာသီဥတု ပူပြင်းလာခြင်းကြောင့် ပင် လယ်ရေမျက်နှာပြင်မြင့်တက်လာကာ ဆားငန် ရေများစိမ့်ဝင်လာခြင်း၊ ဆားငန်ရေများ ကြောင့် လယ်မြေများ ပျက်စီးနိုင်ခြင်း၊ ကမ်းပါးပြိုခြင်း များ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုအပေါ် ခုခံကာ ကွယ်ရန် အရေးကြီးတဲ့ လက်နက်နှစ်ခုမှာ (၁) reduce လျော့နည်းအောင် လုပ်ခြင်း၊ (၂) adaption အဆင်ပြေအောင်နေခြင်းတို့ပဲ ဖြစ် တယ်လို့ ဦးထွန်းလွင်က ပြောပါတယ်။"ကျွန်တော် လေ့လာသိထားရတဲ့ အချက်ကတော့ ဘယ်လို ရာသီဥတုမျိုးမဆို စိုက်ပျိုးရေးလုပ်လို့ ရနိုင်တယ်ဆိုတာပဲ။ စပါး စိုက်ပျိုးတဲ့ဒေသတစ်ခုဟာ စပါးစိုက်လို့ရတဲ့ ရာသီဥတု ရှိနေသမျှ စိုက်လို့ရတယ်။ မရတဲ့ အခါအခြားလိုက်လျောညီထွေအောင် ပြောင်း စိုက်လိုက်ပေါ့။ စိုက်ပျိုးရေးသုတေသန လုပ် ငန်းတွေက မြန်မာပြည်မှာ အလွန်ဖွံ့ဖြိုးတယ်။ လယ်သမားတွေကို စီမံကိန်းတွေချမှတ်ပြီး လုပ် ပေး၊ နည်းပညာတွေပေးရင် ရာသီဥတုကြောင့် ပျက်စီးဆုံးရှုံးရမှာကို နည်းပါးအောင် လုပ်လို့ရ တယ်။"ဥပမာ-သက်ကြီးစပါး မစိုက်ဘဲ သက် လတ်၊ သက်လျင်တို့ စိုက်တယ်။ ဒါလဲ အလုပ် ဖြစ်တာပဲ။ အထွက်တိုးအောင် အရင်ကအပင် ၁၀၀၀ စိုက်ရင် အခု ၁၅၀၀ လောက် ကြိုးစား စိုက်မယ်။ ဒီလိုနဲ့ပြန်ထိန်းရတာပဲ။ တစ်ခုပဲရှိ တယ်။ အားလုံးပြီးပြီ၊ ရိတ်သိမ်းဖို့အချိန် ရွှေ ရောင်ဝင်းတဲ့လယ်ကွင်းပြင်ဖြစ်မှ မိုးရွာချတာ မျိုးလည်း ရှိတတ်တယ်။ မိုးလေဝသနဲ့ စိုက် ပျိုးရေး ညီရင်းအစ်ကိုတွေပဲ ပူးပေါင်းပြီး ဒီလို ရှိတယ်ဆိုရင် အမိုးအကာအောက် မြန်မြန် ရောက်အောင်၊ မိုးမစိုအောင် ကြိုတင်ပြင်ဆင် တဲ့နည်းတွေ၊ မြန်မြန်ရိတ်တာတွေ လုပ်မယ် ဆိုရင် ရာသီဥတုကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ ပျက်စီးမှုကို လုံးဝမကာကွယ်နိုင်တောင် လျော့ပါးအောင် လုပ်လို့ရတယ်။ လုပ်လို့ရနိုင်တယ်ဆိုတာ သိဖို့ လိုတယ်"လို့ဦးထွန်းလွင်က ထပ်မံရှင်းပြပါ တယ်။ တိုးတက်လာမယ့် လူဦးရေ အတွက် လည်း စားနပ်ရိက္ခာ သောက်သုံးရေတွေ လို အပ်ပါတယ်။ ဒီလိုအပ်ချက်တွေကို အားလုံးပူး ပေါင်းညှိနှိုင်းပြီး ရာသီဥတုဒဏ်ကနေ လျော့ နည်းအောင်နဲ့ ရာသီဥတုနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ တဲ့ နည်းစနစ်တွေနဲ့ စားနပ်ရိက္ခာတွေ ထုတ် လုပ်နိုင်ဖို့ပဲ လိုအပ်ပါတယ်။ လွင်လွင်မိုး
စစ်အေးခေတ်ကာလက အမေရိကန် နှင့် ဆိုဗီယက်တို့ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ အပေါ် သြဇာလွှမ်းမိုးရန် ကြံစည်ခဲ့ကြ ဖူးသည်။ ယခု ထိုပြိုင်ပွဲအတွင်းသို့ ဘရာဇီးလ်၊ ရုရှ၊ အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်တို့ ဝင်လာကြသည်။ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်အောင်လည်း လုပ်နေကြသည်။ မတ်လတွင် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံမှ လေဆိပ်သစ် ဆောက် လုပ်ရေးအတွက် ဒေါ်လာသန်း ၂၉၀၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ ရထားလမ်း အဆင့်မြှင့် ရေး အတွက် ဒေါ်လာ ၆၇ သန်းတို့ကို ရရှိခဲ့သည်။ ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများ စီးပွားရေးနှေးကွေးမှုမှ နာလန်ထလာပြီး ချမ်းသာသောနိုင်ငံများက ဆက်လက် ယိမ်းယိုင် နေဆဲကာလတွင် ဝင်ငွေ အလယ်အလတ်တန်း အဆင့်ရှိ နိုင်ငံ ကြီးများက မိတ်ဆွေတိုးပွားရေး၊ သြဇာ လွှမ်းမိုးရေးအတွက် တစ်သက်မှာ တစ်ခါရသော အခွင့်အရေးကို အသုံးချ နေကြသည်။ ဤသို့လုပ်ဆောင်ရာ၌ တစ်ခါတစ်ရံ အကူအညီပေးခြင်း၊ ကုန်သွယ်ခြင်း၊ ငွေ ပြန်လည်လွှဲပို့ပေးခြင်း၊ ရင်းနှီး မြှုပ်နှံ ခြင်းဟူသော တိုက်ရိုက်နည်းများကို အသုံးပြုသကဲ့သို့ တစ်ခါတစ်ရံ၌လည်း ကုန်စည် ဈေးနှုန်းများမှ တစ်ဆင့်သော် လည်းကောင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ဈေးကွက်တွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် သည့် နည်းဖြင့်သော်လည်းကောင်း သွယ်ဝိုက်နည်းကို အသုံးပြုကြသည်။ သို့သော်တိုက်ရိုက်နည်း၊ သွယ်ဝိုက်နည်း တွေကို ခွဲရန်ခက်သည်။ သူကိုယ်တိုင် ကလည်းအကူအညီရယူနေဆဲဖြစ်သော ရုရှမှအပ အလှူရှင်သစ်တွေက ၎င်းင်းတို့ ၏ အလှူငွေတွေ၊ အကူအညီတွေ စာရင်းကို ထုတ်ပြန်လေ့ရှိကြသည်။ နိုင်ငံခြားဖွံ့ဖြိုးမှုသိပ္ပံ (Oversea Development Institute) ၏ လေ့ လာချက်တစ်ရပ်အရ ထွန်းသစ်စနိုင်ငံ များသည် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများ၏ တိုးတက်မှုအလားအလာကောင်းမွန်ရေး အတွက် သိသိသာသာ ပိုမိုအကျိုးပြု လာကြောင်း တွေ့ရသည်။ ယခုဆိုလျှင် တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် လာအိုနိုင်ငံများသို့ အများဆုံးလှူဒါန်းသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ အာဖရိကကိုလည်း အလှူငွေတွေ အများကြီးပေးမည်ဟု ကတိပြုထား သည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် တရုတ် ဝန်ကြီးချုပ်ဝမ်ကြားပေါင်က ၃ နှစ်အတွင်း အတိုးနှုန်းနိမ့်ချေးငွေ ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယံပေးမည်ဟု ကတိ ပြုထားသည်။ ထို့ပြင် ကြွေးမြီတွေကို ပယ်ဖျက်ပေးခြင်း၊ ဆေးရုံအသစ်များ ဆောက်လုပ်ပေးခြင်း၊ အာဖရိက တိုက် သား ၁၅၀၀၀တို့ကို လေ့ကျင့်ပျိုးထောင် ပေးခြင်း၊ ၂၀၀၆ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၉ ခုနှစ် အတွင်း အကူအညီ ၂ ဆ တိုးပေးခြင်း တို့ ပြုလုပ်မည်ဟု ကြေညာထားသည်။ ဆူဒန်နိုင်ငံက နိုင်ငံခြားကြွေးမြီ ဒေါ် လာ ၃၄ ဘီလီယံကို ပြန်မဆပ်နိုင် သောအခါ တရုတ်၊ အိန္ဒိယနှင့် ပင်လယ်ကွေ့ အတွင်းရှိ ဒေသဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးရေး ရန်ပုံငွေအဖွဲ့များကို အားကိုး အားထားပြုရသည်။ အိန္ဒိယသည် တရုတ်ထက် ခြေလှမ်း နှေးနေသော် လည်း တန်ဇန်နီးယား၏ ဘဏ္ဍာရေး အဖွဲ့ အစည်းများကို အထူးလယ်ယာ ချေးငွေထုတ်ပေးကာ အာမခံ ကယ် တင်ခဲ့သည်။ ထိုအကူအညီ ပေးမှုမျိုး တွေသည် မကြာမီကာလများ၌ ပို၍ပင် အရေးပါလာစရာအကြောင်းရှိ သည်။ သမိုင်းကြောင်းကို ပြန်ကြည့်လျှင်လည်း ထိုအချက်ကို အထောက်အကူ ဖြစ်နေ ကြောင်း တွေ့ရသည်။ အနောက် တိုင်း နိုင်ငံများက ပေးသော အထောက်အပံ့ များသည် စီးပွားရေးနှေးကွေးမှုဖြစ်တိုင်း ဖြစ်တိုင်း၊ နှစ်နှစ်သုံးနှစ်လောက် မှေးမှိန် နေတတ်သည်။ အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်မှု၊ ၎င်းင်းတို့ကပေးသော နိုင်ငံခြားတိုက်ရိုက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများသည် ယခုအခါ ကျဆင်းလျက် ရှိပြီး ၎င်းင်းတို့၏နေရာကို ဝင်ငွေအလယ်အလတ်တန်းရ နိုင်ငံ များက အစားထိုးဝင်ရောက်လျက်ရှိ သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်နှင့်၂၀၀၉ ခုနှစ် ကြား အာဖရိက နိုင်ငံများတွင် တိုက်ရိုက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု သုံးပုံတစ်ပုံ ကျဆင်းသော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ မြှုပ်နှံမှု ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းတိုးလာခဲ့သည်။ ဘရာဇီးလ်က ၂၀၀၃ ခုနှစ်မှစ၍ ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယံ မြှုပ်နှံ သည်ဟု ဆိုသည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်မှစ၍ ထွန်းသစ်စ နိုင်ငံများက အာဖရိကတွင် မြှုပ်နှံမှုတွေ သိသိသာသာ တိုးပွားလာ ခဲ့သည်။ အလားတူပင် ကုန်သွယ်မှုနယ်ပယ်၌ ဆင်းရဲသော နိုင်ငံများက ချမ်းသာ သော နိုင်ငံများသို့ တင်ပို့မှု သည် ထွန်း သစ်စ နိုင်ငံများသို့ တင်ပို့မှု ထက် လျင် မြန်စွာ ကျဆင်းနေသည်ကို တွေ့ရ သည်။ ၂၀၀၈-၂၀၀၉ တွင် ချမ်းသာ သော နိုင်ငံများသို့ တင်ပို့မှု ၁၇ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်းရာ ထွန်းသစ်စနိုင်ငံ များသို့ တင်ပို့မှုမှာ ၇ ရာခိုင်နှုန်းသာ ကျဆင်းမည်။သုတေသနပြုလုပ်နေ သော ကာလအတွင်းဝင်ငွေအလယ်အ လတ်ရနိုင်ငံများ၏ ကုန်သွယ်မှုအချိုးအ စားတိုးပွား၍ပင်လာကြောင်းတွေ့ရသည်။ ထိုအပြောင်းအလဲတွေကြောင့် ဖြစ်လာမည့် ရလာဒ်တွေကလည်း ရောထွေး နေသည်။ တရုတ်နှင့် အခြား နိုင်ငံ များက အနောက်နိုင်ငံများနှင့် အဆင် မပြေလှသော အစိုးရတွေကို အကူအညီ ပေးနေခြင်းအတွက် သိပ် သဘောမကျကြ။ တစ်ဖန် တရုတ် နိုင်ငံက ပေးသော အကူအညီများသည် တရုတ် ကုမ္ပဏီများ ရောင်းချသော၊ တည်ဆောက်သော ဆေးရုံတွေ၊ လမ်း တွေ၊ အသုံးအဆောင်မျိုးတွေ ဖြစ်နေ တတ်သည်။ အချို့အကူအညီဆိုသည် မှာ ကူးသန်း ရောင်းဝယ်ရေးဘဏ် များ၏ အတိုးနှုန်းထက် နည်းနည်းသာ သက်သာသော ချေးငွေတွေ ဖြစ်နေ တတ်သည်။ အာဖရိက အစိုးရများက အနောက်နိုင်ငံများသို့ ပေးစရာရှိသော ေ<ကးမြီ အတော်များများကို စာရင်းမှ ပယ်ဖျက်ပြီးသလောက် ရှိနေကာ ယခု အခါ အခြားနိုင်ငံများသို့ ပေးစရာ ရှိသော ကြွေးမြီတွေတစ်ပုံတစ်ပင် ဖြစ်နေပြီ။ ထိုအကူအညီမျိုးတွေက ထောင်ချောက်လို ဖြစ်နေမည်ကို စိုးရိမ်ကြသည်။ ထွန်းသစ်စ နိုင်ငံများသည် ဆင်းရဲ သော နိုင်ငံများမှ ကြေးနီနှင့် ဝါဂွမ်း တို့ကဲ့သို့သော ကုန်ကြမ်းတွေကို တင် သွင်း နေရသည်။ ချမ်းသာသောနိုင်ငံ တွေက အဝတ်အထည်လို ကုန်ချော တွေကို ဝယ်ယူကြသည်။ ထို့ကြောင့် ထွန်းသစ်စ နိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်မှု တိုးပွားပြီး ချမ်းသာသောနိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်မှု လျော့ကျခြင်းသည် ကုန်သွယ်မှု နယ်ပယ်တွင် တန်ဖိုး မြင့်ကုန်ရောင်းရာမှ တန်ဖိုးနိမ့်ကုန် ရောင်းသည့်အဆင့်သို့ ကျဆင်းသွား ခြင်းဖြစ်သည်။ တရုတ်ချမ်းသာ <ကယ်၀ လာအောင်လုပ်သည့်နည်းနှင့် ပြောင်း ပြန် ဖြစ်နေသည်။ တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယ တို့က ကုန်ကြမ်းတွေ ဆာလောင် မွတ် သိပ် နေကြခြင်းသည် ဆင်းရဲသော နိုင်ငံများ၏ ပို့ကုန်ဈေးကွက်တွေ ဖြန့်ကျက်စေနိုင်သော်လည်း ၎င်းင်းတို့၏ စက်မှုလုပ်ငန်းတွေကို ဖြန့်ကျက်စေရန် လုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းမရှိသဖြင့် ဈေးနှုန်း အတက်အကျ ပြောင်းလဲ လွယ်သော ကုန်စည်ဈေးကွက်ကို ပိုမိုအားကိုးရာ ရောက်အောင် လုပ်ပေးလိုက်သလို ဖြစ်နေသည်။ ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံက ၎င်းင်း၏ ငွေဖလှယ်နှုန်း နိမ့်ကျနေအောင် ပြုလုပ်ထားသော ဒဏ်ကိုလည်း ခံစား ကြရသည်။ ထို့ကြောင့် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်း ကို ထိခိုက်ကာ ၎င်းင်းတို့၏ငွေကြေး တန်ဖိုးများကိုလည်း ကျဆင်းအောင် ဖိအားပေးရာရောက်သည်။ ထိုသို့ဆိုသဖြင့် ထွန်းသစ်စ နိုင်ငံ များသည် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံများ၏ စီးပွားရေးအတွက် မကောင်းဟု မဆို လိုပါ။ ထွန်းသစ်စနိုင်ငံတွေသာ မရှိလျှင် ဆင်းရဲသော နိုင်ငံများသည် ကမ္ဘာ့ စီးပွားရေးနှေးကွေးမှု၏ ဂုဏ်ကိုပိုမို၍ပင် ခံစားစရာအကြောင်းရှိသည်။ အရှေ့ ဥရောပတွင် ဘာလင် တံတိုင်း ကြီးပြိုကျမှု အရေးပါသကဲ့သို့ ထွန်းသစ် စ နိုင်ငံများအလှူရှင် အဖြစ် ပေါ်ထွက် လာ ခြင်းသည်လည်း ဆင်းရဲသော နိုင်ငံများအတွက် အရေးပါသည်။ သို့သော်ထိုအကြောင်း တစ်ခု တည်း ဖြင့် ဒေသတစ်ခုလုံး၏ ပြဿနာများကို တစ်ချက်တည်းအပြီး ဖြေရှင်းနိုင် မည် မဟုတ်ပေ။ အာဖရိကတွင်လည်း အလားတူပင်ဖြစ်ရာ အုပ်ချုပ်ပုံ အုပ်ချုပ်နည်း ကောင်းမွန်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများ ဆက်လက် လိုအပ်နေမည်သာ ဖြစ်သည်။မောင်ရန်အေး
ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့် စားနပ်ရိက္ခာ အတွက် ငါးကိုသာ အဓိကမှီခိုစားသုံးနေကြရတဲ့ နိုင်ငံတွေအတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်ရာ ခြိမ်းခြောက်မှု နှစ် ခုနဲ့ ကြုံတွေ့လာနေရပါတယ်။ အဲဒါတွေကတော့ ငါးဖမ်းတဲ့အခါ ပင်လယ်ကမ်းခြေတွေမှာမှာ ကျ ရောက် လေ့ရှိတဲ့ မုန်တိုင်းတွေနဲ့ သန္တာကျောက် တန်းတွေ ပျက်စီးလာခြင်းတို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ သန္တာ ကျောက်တန်းတွေမှာ လူတွေရဲ့ အစားအစာဖြစ် တဲ့ အပင်နဲ့ ငါးမျိုးစိတ် သန်းပေါင်းများစွာတည်ရှိ နေကြပြီး မိုးသစ်တောတွေလိုပဲ ဇီဝမျိုးစိတ်အလွန် <ကယ်ဝတဲ့ ဂေဟစနစ်တစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။သန္တာကျောက်တန်းတွေရဲ့ ပမာဏဟာ ကမ္ဘာ့ရေထုရဲ့ ၀ ဒသမ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိ ပေမယ့်လည်း ငါးမျိုးစိတ် (၄)ပုံ (၁)ပုံတို့ မှီခို ရှင်သန်ရာ နေရာဖြစ်ပါတယ်။ အချို့ပင်လယ် ကမ်းခြေတွေမှာ သန္တာကျောက်တန်းတွေဟာ ရေလှိုင်းလုံးကြီးတွေရဲ့ ဒဏ်ကြောင့် ကမ်းခြေ ပျက်စီးခြင်းမရှိစေရန် အကာအကွယ်ပေးထား ကြပါတယ်။ ဇီဝမျိုးစိတ်<ကယ်ဝတဲ့နေရာတွေဖြစ် တဲ့အတွက် သန္တာကျောက်တန်းတွေ ပျက်စီးမှု ဟာ ကမ္ဘာ့သက်ရှိလောကတစ်ခုလုံးရဲ့ အရေး လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ပူနွေးလာတဲ့ ပင်လယ်ရေ၊ ငါးအလွန်အကျွံ ဖမ်းဆီးမှု၊ ပိုးသတ်ဆေး၊ ဓာတ် မြေသြဇာ၊ လူတွေစွန့်ပစ်တဲ့ အညစ်အကြေးတွေ ပင်လယ်ရေတွင်း စီးဆင်းနေမှုနဲ့ မုန်တိုင်းတွေ ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်တဲ့ ဒီရေလှိုင်းကြီးတွေက သန္တာ ကျောက်တန်းတွေကို ဖျက်ဆီးနေကြပါတယ်။မော်လဒိုက်ကျွန်းကိုကြည့်ရင် ပင်လယ်ရေ လှိုင်းလုံးကြီးတွေဟာ ပင်လယ်ကွေ့လေးတစ်ခုရဲ့ ကမ်းခြေတစ်ဖက်မှာရှိတဲ့ သန္တာ ကျောက်တန်းတွေနဲ့ ကျောက်ဆောင်တွေကို ရိုက်ခွဲဝါးမြိုပြီး အခြား ကမ်းခြေတစ်ဖက်ကို ရောက်ရှိသွားအောင် တိုက် ခတ်လေ့ ရှိပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ယခုအခါ ပင်လယ် ဒီရေတွေကို ကာကွယ်ပေးတဲ့ သန္တာကျောက်တန်း တွေ ပျက်စီးကုန်တဲ့ပြဿနာနဲ့ ကြုံတွေ့နေရပါ တယ်။ မော်လဒိုက်သမ္မတ နာရှစ်က မိမိကျွန်းစုကို သန္တာကျောက်တန်းတွေလို ရေလှိုင်းဒဏ်ခံနိုင်တဲ့ သဘာ၀ အတားအဆီးတွေနဲ့ ပင်လယ်ရေမျက်နှာ ပြင်မြင့်တက်လာတဲ့ အန္တရာယ်ကို ကာကွယ်ဖို့ ကြိုး စားမယ်လို့ ပြောပါတယ်။ သန္တာကျောက်တန်းကြီး တွေဟာ ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဆူနာမီတုန်းက ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ ပင်လယ်ဒီရေလှိုင်းတွေကို စုပ်ယူခဲ့တဲ့အတွက် မော်လဒိုက်ကျွန်းစုဟာ အဲဒီရေလှိုင်းကြီးတွေရဲ့ အန္တရာယ်ကနေ သက်သာခဲ့ရတယ်လို့ သိရပါ တယ်။ ဒါကြောင့် ယခုအခါ Milan တက္ကသိုလ်ရဲ့ အကူအညီနဲ့ မော်လဒိုက်ကျွန်းမှာ ပင်လယ်ရေ ကြောင်းဆိုင်ရာ သုတေသနဌာနတစ်ခုကို တည် ထောင်ပြီး ကာကွယ်ဆောင်ရွက်သွားဖို့ စီစဉ်နေ တယ်လို့ သိရပါတယ်။ သမ္မတနာရှစ်က "အရင်ဆုံး သန္တာကျောက်တန်း တွေကို ကာကွယ်ခြင်းအားဖြင့် လူတွေနဲ့ သစ်ပင်တွေ ကမ်းခြေတွေကို ပင်လယ် ဒီလှိုင်း အန္တရာယ်တွေက ကာကွယ်နိုင်တယ်ဆို တာ ကမ္ဘာကို ပြသဖို့ဖြစ်ပါတယ်" လို့ ပြောပါတယ်။ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာမှုမှာ သစ်တော တွေပြုန်းတီးလာမှုနဲ့ ဒီရေတောတွေခုတ်ယူမှုတို့ အဓိက အကြောင်းအရင်းကြီးတစ်ခု ဖြစ်ပါ တယ်။ ဒီရေတောတွေရဲ့ ဂေဟာစနစ်ပျက်စီးမှု မရှိရင် ပေါက်ရောက်မှုလျင်မြန်ပြီး စိုက်ပျိုးရေး ဆိုင်ရာ ဂေဟစနစ် သတ္တဝါတွေရဲ့ ဇီဝဗေဒနဲ့ လူမှုစီးပွားရေးတိုးတက်မှုတွေအပေါ် အကျိုး သက်ရောက်မှုများစွာ ရှိစေပါတယ်။ ဒီရေတော တစ်ဟက်တာမှာ ငါးပုစွန် ၄၀၀ ကီလိုဂရမ် က နေ ၆၀၀ ကီလိုဂရမ်အထိ ခိုအောင်းနေထိုင်နိုင် ပြီး ဒီရေတောပင်တွေကို ကြည့်ခြင်းအား ဖြင့် ပင်လယ်ရေ အတက်အကျ အဝင်အထွက်တွေကို ခန့်မှန်းတွက် ချက်နိုင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ဖျာပုံခရိုင်၊ ဘိုကလေးမြို့ နယ်၊ စက်စင်းကြီး ကျေးရွာနဲ့ မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ် လှိုင်းဘုန်း ကျေးရွာအပါအဝင် ကျေးရွာတွေမှာ ဒီရေတော တွေ အမြောက်အမြားရှိခဲ့တဲ့အတွက် ကျွန်းပတ် လည်မှာ နာဂစ်မုန်တိုင်း တိုက်ခတ်ခဲ့စဉ်က ပြင်းထန် စွာ ခံစားခဲ့ရခြင်းမရှိဘူးလို့ သိရပါတယ်။ယခုအခါ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက် လာပြီး ရေလွှမ်းမိုးမှုဒဏ်ကို ကာကွယ်ရေး အစီ အမံတွေတည်ဆောက်ဖို့ ဓနအင်အားချို့တဲ့တဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံလို ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေကသာ ပိုပြီး ခံနေကြရပါတယ်။ အဲဒီ ဘေးအန္တရာယ်တွေ ကနေ လျော့နည်းလာစေဖို့ ကမ်းရိုးတန်းဒေသတွေ မှာရှိတဲ့ သန္တာကျောက်တန်းတွေနဲ့ သဘာ၀ အလျောက် ပေါက်ရောက်နေတဲ့ ဒီရေ တောတွေ မပျက်စီးစေရန် ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ အချိန်အခါကို ရောက်ရှိလာကြောင်းပါခင်ဗျား။Ref: Heroes of The Enviroment(Time)မောင်ပုဆိုးကြမ်း
အမေရိကန်သမ္မတဖြစ်လာမည့် အိုဘားမား ကလေးဘဝက အင်ဒိုနီးရှားတွင် နေထိုင်ခဲ့သည့် ၁၉၆၀ ပြည့်လွန်နှောင်းပိုင်းနှစ်များ၌ တရုတ်ပြည်မှ ကွန်မြူနစ်ကေဒါများသည် သူတို့၏ တော်လှန်ရေး ကို ကျန်အာရှဒေသများသို့တင်ပို့ရန် ကြံစည်အား ထုတ်ခဲ့ကြသည်။ ယခုလကုန်ပိုင်းမှာ သမ္မတ အို ဘားမား အလည်သွားရောက်မည့်အချိန်၌ အင်ဒို နီးရှား၏ တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် သဘောထားမှာ လုံးဝဥဿုံ ပြောင်းလဲနေပါလိမ့်မည်။ ဒေသခံ အင်ဒိုနီးရှားကုမ္ပဏီများ၏ ကုန်သွယ်မှုတွင် ဒေါ်လာငွေထက် ယွမ်ငွေကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် သုံးစွဲနေကြသည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်က ကြုံခဲ့ရဖူးသည့် ဘဏ္ဍာရေးအကျပ်အတည်းမျိုး နောက်ထပ်ဖြစ် ပေါ်လာပါလျှင် ယခုလအတွင်း စတင်ထူထောင် တော့မည့် အာရှငွေကြေး ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ထံမှသာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက အကူအညီ ယူပါလိမ့်မည်။သီးသန့်ငွေပမာဏများပြားသည့် တရုတ် ပြည်၏ ထည့်ဝင်ငွေအချို့အဝက်ဖြင့် တည်ထောင် သည့် ထိုရန်ပုံငွေအဖွဲ့တွင် သီးသန့်ရန်ပုံငွေ ဒေါ်လာ ၁၂၀ ဘီလျံရှိနေသည်။ အာရှ၏ အရေး ပါသော စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေး ပြဿနာများကို အမေရိကန်သမ္မတတစ်ဦး အလည်ရောက်လာ ခြင်းဖြင့် ဖြေရှင်းကြမှာမဟုတ်ဘဲ တရုတ်၊ ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယားနှင့် အာဆီယံနိုင်ငံများ ပါဝင်မည့် ဒေသတွင်း ထိပ်သီးအစည်းအဝေးများဖြင့်သာ ညှိနှိုင်းဖြေရှင်းကြပေလိမ့်မည်။ နိုင်ငံတကာငွေကြေး ရန်ပုံငွေအဖွဲ့နှင့် ကမ္ဘာ့ ဘဏ်တို့ကဲ့သို့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းကြီးများကို အမေရိကန် ဦးဆောင်သည့် နိုင်ငံအနည်းငယ်က ဖန်တီးတည်ထောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ကို သတိမေ့နေ လို့ မဖြစ်ပေ။ ထိုစီးပွားရေး အဖွဲ့အစည်းများ၏ သြဇာသည် ကမ္ဘာနေရာအနှံ့သို့ ဖြန့်ကြက် ရောက် ရှိခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ကမ္ဘာသည်လည်း အမေရိကန် ၏ စူပါပါဝါနှင့် အမေရိကန်တို့၏တန်ဖိုးထားမှုများ ပါဝင်နေသည့် ပေါ်လစီများဖြင့်သာ လွှမ်းမိုးနေ ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က တရုတ်ပြည်၏ အခန်း ကဏ္ဍဟူ၍ ပြောပလောက်ဖွယ်မရှိသေးချေ။ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်မှုအဖွဲ့(WTO)သို့ ဝင်ခွင့်ရရှိရန် အတွက်မှာပင် သဲကြီးမဲကြီး ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်ခံခဲ့ ရသဖြင့် တရုတ်ခေါင်းဆောင်များမှာ သည်းခံ အောက်ကျို့ခဲ့ရသည်။ယခုတော့ တရုတ်ပြည်သည် ကမ္ဘာအင် အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်လာသည်။ ပြည်တွင်းမှ ပြည်သူ့ သဘောထားများသည်လည်း မာမာထန်ထန် ဖြစ် လာသည်။ တရုတ်အစိုးရအနေဖြင့် အမျိုးသား အကျိုးစီးပွားကို ကြည့်ရမည်ဖြစ်သည့်ပြင်၊ အနောက် နိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် အလျှော့ ပေးလွန်းသည်ဟူသော ပြည်တွင်းမှ ဝေဖန်သံများ ကိုလည်း သတိမူနေရသည်။ သို့နှင့်ပင် နိုင်ငံ တကာစနစ်ကို တရုတ်ပြည်နှင့် မိတ်ဖက်ကျမည့် (china-friendly)စနစ်သို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန် တရုတ်ခေါင်းဆောင်များက ကြိုးပမ်းလာကြသည်။အာဖဂန်လုံခြုံရေးပြဿနာတွင် တရုတ်က အကူအညီပေးရန် ငြင်းဆန်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ကမ္ဘာ့ အရေးကိစ္စများတွင် ခေါင်းရှောင် နေသည်ဟု ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း အာရှအလယ် ပိုင်းဒေသအတွက် နေတိုးအဖွဲ့နှင့် အလားတူသော ရှန်ဟိုင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့ကို တရုတ် နိုင်ငံက ဦးဆောင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ဒေသလုံခြုံရေး အတွက် ရပ်တည်သွားမည့် လက္ခဏာဖြစ်သည်။ မကြာသေးမီကပင် တန်ဖိုးဒေါ်လာ ၁၀၀ ဘီလျံနှင့် ညီမျှသော အာဂျင်တီးနား၊ အင်ဒိုနီးရှားနှင့် တောင် ကိုရီးယားတို့အပါအဝင် ခြောက်နိုင်ငံ ငွေကြေး ဖလှယ်ရေး သဘောတူစာချုပ်ကို ချုပ်ဆိုခဲ့ပြီးဖြစ် သည်။ ထို့ပြင် ယွမ်ငွေသည် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများနှင့် တရားဝင်ကုန်သွယ်နိုင်သော ငွေကြေး ဖြစ်လာသည်။ နောင်တွင် အိန္ဒိယ၊ ပါကစ္စတန်၊ ရုရှား၊ ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယားတို့နှင့်လည်း ကုန် သွယ်မှုငွေကြေးအဖြစ် သုံးစွဲနိုင်လိမ့်မည်ဟု ဆိုပါ သည်။ ယွမ်ငွေကို လွတ်လပ်စွာလဲလှယ်နိုင်သော နိုင်ငံတကာသုံး ငွေကြေးဖြစ်လာစေရန် အရေး ပါသည့် ခြေလှမ်းအဖြစ် တရုတ်အစိုးရကထုတ်ေ၀ သည့် နိုင်ငံတကာငွေချေး ဘွန်းစာချုပ်ကို ဟောင် ကောင်ဈေးကွက်၌ ခပ်လျှိုလျှို အစီအစဉ်ဖြင့်ပင် စတင်ရောင်းချခဲ့သည်။အင်တာနက်မျိုးဆက်သစ် ပုံစံဖြစ်သည့် IPv6(Internet Protocol version 6) ကို လာမည့်နှစ်တွင် ပြောင်းလဲသုံးစွဲနိုင်ရန်လည်း တိတ်ဆိတ်စွာပင် ကြိုးပမ်းနေသည်။ IPv6 သည် သတ်မှတ်ထားသည့် ကွန်ပျူတာများ၊ မိုဘိုင်းလ်ဖုန်း ကဲ့သို့ ရွေ့လျားနိုင်သော ဆက်သွယ်ရေး ပစ္စည်း များအား ချိတ်ဆက်ထားနိုင်သဖြင့် သတင်းနည်း ပညာ ထောက်လှမ်းရေးအလုပ် (Cyber spying) ကိုပါ ဆောင်ရွက်ပေးမည်ဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင် တရုတ်အစိုးရအား သတင်းနည်းပညာဖြင့် တိုက် ခိုက်မှုများ (Cyberattacks)မှ ကာကွယ်ရန် အစိုးရကွန်ပျူတာများတွင် အမေရိကန်မှ မိုက္ကရို ဆော့ဖ်ကုမ္ပဏီထုတ် ဆော့ဖ်ဝဲများ သုံးစွဲနေခြင်း အား ပိတ်ပစ်တော့မည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် လပေါ်သို့ခြေချ၍ ဟေလီယမ်-၃ ကဲ့သို့ စွမ်းအင်သစ်များ ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရေး အာကာသ သိပ္ပံစီမံကိန်းမှအစ သန့်ရှင်းစွမ်းအင်သုံး မော်တော် ယာဉ်များ ထုတ်လုပ်သုံးစွဲခြင်းအပါအဝင် အစိမ်း ရောင်နည်းပညာကဏ္ဍတွင် ဦးဆောင်နိုင်ရေး စီမံကိန်းအထိ တရုတ်အစိုးရက အသံတိတ် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသည်။လာမည့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ကွန်မြူနစ် ပါတီသို့ လူငယ်ခေါင်းဆောင်သစ်များ ဝင်ရောက် လာကြမည်ဖြစ်သည်။ လက်ရှိ အနေအထားအရ ဆိုလျှင် လုံခြုံရေး၊ ကုန်သွယ်ရေး၊ နည်းပညာနှင့် နိုင်ငံခြားရေးရာတို့တွင် လူငယ်ခေါင်းဆောင်သစ် များ၏ သဘောထားမှာလည်း ပိုမိုပြတ်သား တင်း မာလာဖို့သာရှိသည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ Ref: Newsweekဦးဟန်ထွန်း(အခွန်)