Background
တိုယိုတာမော်တော်ကားများတွင်အန္တရာယ် ကင်းရှင်းမှုနှင့် ပတ်သက်သော ချို့ယွင်းချက်များ တွေ့လာရသဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးသို့ ရောင်းချ ခဲ့ပြီးဖြစ်သည့် မော်တော်ကားမိုဒယ်အချို့မှ စီးရေ အများအပြားကို ကုမ္ပဏီက ပြန်လည်သိမ်းဆည်း နေရသည်။ ဤပြဿနာသည် တိုယိုတာကုမ္ပဏီ ကိုယ်တိုင် ကိုယ့်ကြမ္မာကိုယ်ဖန်တီးခဲ့ခြင်း ဖြစ် သည်ဟု မော်တော်ကား ထုတ်လုပ်ရေး ကုမ္ပဏီ များက သဘောပေါက်ထားကြသည်။တကယ်တော့ တိုယိုတာကုမ္ပဏီ၏ လေ လွင့်ဆုံးရှုံးမှု အနည်းဆုံးနှင့် အကျိုးအဖြစ်ဆုံး ကုန်ထုတ်လုပ်မှု(Lean production) စနစ်ကို မိမိ တို့၏ ထုတ်လုပ်ရေးနှင့် ပစ္စည်းအစိတ်အပိုင်း ပေး သွင်းခြင်း ကွင်းဆက်စီမံခန့်ခွဲမှု (Supply-chain management)အဖြစ် နမူနာမယူဘဲ ထုတ်လုပ် နေသည့် မော်တော်ကားကုမ္ပဏီဆို၍ ကမ္ဘာပေါ် တွင် တစ်ခုမျှမရှိပေ။ သို့ဖြစ်ရာ တိုယိုတာ၏ အမှားများကို အခြားကုမ္ပဏီအားလုံးက သင်ခန်း စာယူနေကြရသည်။ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၄ ရက်နေ့ က အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အောက်လွှတ်တော် ကြီးကြပ်ရေးကော်မီတီရှေ့တွင် အစစ်ဆေးခံခဲ့ရာ၌ တိုယိုတာကုမ္ပဏီ အကြီးအကဲ မစ္စတာတိုယိုဒါက မိမိတို့ကုမ္ပဏီ တိုးတက်ရေး အတွက် လေလွင့်မှု အနည်းဆုံး၊ အကျိုးအဖြစ်ဆုံး လမ်းညွှန်သဘော တရားကို ဂိတ်ဆုံးလုနီးပါး ဖြန့်ကြက်ကျင့်သုံးမိခဲ့ ကြောင်း၊ သို့အတွက် ကနဦး အောင်မြင်မှုများ ရရှိစေခဲ့သည့် အခြေခံမူ အချို့မှ သွေဖည်လာသည် အထိ ရှုပ်ထွေးသွားရသည်ဟု ဖွင့်ဟဝန်ခံခဲ့သည်။တိုယိုတာ၏ အခြေခံမူများမှာ "ဝယ်သူ ဖောက်သည် ပြေလည်ကျေနပ်စေရေးကို အခြား အရေးအရာ အားလုံးထက် အလေးထားခြင်းနှင့် ရပ်တန့် စဉ်းစားပြီး ပိုမိုတိုးတက် ကောင်းမွန် အောင် လုပ် (o stop, think and make improvements) နိုင်စွမ်းရှိခြင်း" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ တိုယိုတာ ကုမ္ပဏီသည် ကမ္ဘာ့မော်တော်ကားဈေးကွက် ဝေစု ကို ၁၁ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း သို့ တိုးမြှင့်ရ ရှိအောင် ရည်မှန်းချက်ချခဲ့ကြောင်း၊ တကယ်တော့ ဈေးကွက်ဝေစု ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း ဆိုသည်မှာ မည် သည့် ဝယ်သူဖောက်သည်အတွက်မဆို လုံးဝမဆီ လျော်သည့်အပြင် ယင်းရည်မှန်းချက်ကို ပြည့်မီစေ ရန် " မိမိအတ္တဖြင့်သာ" မောင်းနှင်ခဲ့သည်ဟု "ကမ္ဘာ ကို ပြောင်းလဲ စေခဲ့သော စက်ယန္တရား" (The Machine that Changed the World ) ဟူသော စာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့သူများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည့် ဂျိမ်းစ်ဝူမက်ကသုံးသပ်သည်။ ထိုစာအုပ်မှာ တိုယိုတာ ကုမ္ပဏီ၏ ထုတ်လုပ်ရေး တီထွင်ဆန်းသစ်မှု များအကြောင်း ထုတ်ဖော်ရေးသား ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ထုတ်လုပ်မှုတိုးမြှင့်ရန်အတွက် ပစ္စည်း ပေးသွင်းရေးကွင်းဆက်ကို မြန်မြန် ဆန်ဆန် တိုးချဲ့ လိုက်ခြင်းသည် တိုယိုတာယဉ်ကျေးမှုကို နက်နက် နဲနဲ နားမလည်သည့် မျက်နှာသစ်ပစ္စည်းပေးသွင်း သူများနှင့်တွဲဖက်ပြီး အလုပ်လုပ်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဂျိမ်းစ်ဝူမက်က ဖွင့်ဆိုရှင်းပြသည်။တိုယိုတာ၏ မကြေညာသော အခြားရည် မှန်းချက်မှာ အမေရိကန်မှ ဂျင်နရယ်မော်တာ (GM) ကို ကျော်တက်ကာ ကမ္ဘာ့အကြီးမားဆုံး မော်တော်ကားထုတ်လုပ်သူနေရာကို ရယူနိုင်ရေး ဖြစ်သည်။ GM ကို ကျော်တက်ခဲ့သည့် ၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာပင် မော်တော်ကားအရည်အသွေး ပြဿ နာများ၊ ရောင်းထားပြီးမော်တော်ကားများ ပြန် လည်ရုပ်သိမ်းရသည့် ဖြစ်ရပ်များ အများအပြား တိုးပွားလာခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ တကယ်တော့ တိုယိုတာ၏ ပြဿနာအများစုမှာ မိမိတို့ကိုယ်ပိုင် စက်ရုံများ မှ စတင်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ခြင်းမဟုတ်ဘဲ ယင်းကုမ္ပဏီသို့ ပစ္စည်းအစိတ်အပိုင်း ပေးသွင်းသူ များ (Suppliers) ကြောင့် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ရခြင်းဖြစ်သည်။ မော် တော်ကားထုတ်လုပ်သည့် လုပ်ငန်းတွင် မူရင်း စက်ကိရိယာထုတ်လုပ်သူများ (Original equipment manufacturer,OEMs) ကို ဗဟိုပြု၍ ပထမအဆင့် ပစ္စည်းပေးသွင်းသူ (Tier-one suppliers) ကုမ္ပဏီများဝန်းရံကာ ကွန်ရက်ဖွဲ့ ထုတ်လုပ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ ထုတ်လုပ်မှုတိုးမြှင့် လိုက်သည့် အခါ ပထမအဆင့် ပစ္စည်းပေးသွင်းသူ များက နောက်ထပ်ဒုတိယအဆင့်၊ ဒုတိယအဆင့် မှ တဖန်တတိယအဆင့်ပစ္စည်းပေးသွင်းသူ (Tier-three supplier)အထိ အဆင့်ဆင့် တိုးချဲ့လာရ သည်။ဒုတိယဆင့်နှင့် တတိယဆင့်ပစ္စည်းပေးသွင်း သူတို့မှာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ထောင်သောင်းမက ပြန့်ကျဲနေပြီး ကားပစ္စည်း အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု အတွက်ပင် ဒုတိယအဆင့်ပေးသွင်းသူအား ဝန်းရံ ထုတ်လုပ်ပေးနေသည့် တတိယဆင့် ပေးသွင်းသူ အများအပြား ဖြစ်လာရသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံ ပြင်ပမှ ပစ္စည်းပေးသွင်းသူ အများအပြားမှာ လုပ်ငန်း အတွေ့အကြုံ နည်းပါးကြသည့်ပြင်၊ ပစ္စည်းတစ်ခု ချင်း၏ အရည်အသွေးကို စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးရန် တိုယိုတာကုမ္ပဏီတွင်လည်း ဝါရင့်အင်ဂျင်နီယာ များ လုံလောက်အောင်မရှိခဲ့ပေ။ ပြင်ပ ပစ္စည်း ပေးသွင်းသူများအပေါ် အမှီပြုလာရသည်နှင့်အမျှ ချို့ယွင်းချက်များ ပိုမိုများပြားလာရခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုတော့ တိုယိုတာ၏ အလှမ်းကျယ် အလယ်လတ်ဗျူဟာ၏ နစ်နာဆုံးရှုံးမှုများက မော် တော်ကားထုတ်လုပ်ရေး ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် ပစ္စည်းအစိတ်အပိုင်း အပ်နှံထုတ်လုပ်ရေးကို ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ ချဲ့ထွင်သင့်သလဲဟု မေးခွန်းထုတ်နေပေသည်။ တိုယိုတာဖြစ်ရပ်သည် သင်ခန်းစာယူရုံသာ မဟုတ်ဘဲ၊ မော်တော်ကား ထုတ်လုပ်သူများအား တုန်လှုပ်ချောက်ချားဖွယ် သတိပေးလိုက်ခြင်းလည်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုပါသည်။Ref; The Economist.ဦးဟန်ထွန်း (အခွန်)
တချို့လူတွေက ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာနေ တာကို မယုံကြည်ကြဘူး။ ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ် သဘာ၀ တရားကြီးရဲ့ ပြောင်းလဲမှုရလဒ်လို့ပဲ ယုံကြည်နေ ကြပါတယ်။ တချို့ကတော့ လူတွေရဲ့ ပယောဂ ဖြစ်တဲ့ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်လို ဖန်လုံအိမ် အာနိသင်ဓာတ်ငွေ့တွေ နှစ်ပေါင်းများစွာ အမြောက်အမြား ထုတ်လွှတ်ခဲ့လို့ ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာတာကို လက်ခံယုံကြည်ကြပါတယ်။ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာ မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပုံနှိပ်ဖြန့်ဝေခဲ့တဲ့ သုတေသနစာတမ်း အများ အပြားဟာ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင် လေထုအပေါ် မှာ အခြေခံပြီး လေ့လာတင်ပြခဲ့ကြတာကို တွေ့ ရပါတယ်။ ဒီလိုတင်ပြနိုင်ခဲ့တာကလည်း ကမ္ဘာ့ လေထုနဲ့ပတ်သက်တဲ့ တိကျတဲ့မှတ်တမ်းမှတ်ရာ တွေ ပြည့်စုံကောင်းမွန် ခဲ့တာကြောင့် တစ် ကြောင်း၊ လူတို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေကလည်း လေထုညစ်ညမ်း ပူနွေးလာအောင် မျက်မြင်ဖန် တီးနေကြတာကြောင့် တစ်ကြောင်း၊ ဖြစ်ပါ တယ်။ လေထုအတွင်း သိတာထင်ရှားတဲ့ ပြောင်း လဲမှုကြီး တစ်ခုကတော့ ကာဗွန်ဒိုင် အောက်ဆိုက် ဓာတ်ငွေ့လို ဖန်လုံအိမ်အာနိသင် ဓာတ်ငွေ့တွေဟာ နေရောင်ခြည်က အပူ ဓာတ်ငွေ့တွေကို ဖမ်း ယူထိန်းသိမ်းထားတဲ့အတွက် ကမ္ဘာ့လေထုကို ပိုမို ပိုနွေးလာစေခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ဒါပေမယ့် ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်၊ လာ ဂျိုလာမြို့မှာရှိတဲ့ စခလစ် အဏ္ဏဝါဗေဒပညာ တက္ကသိုလ်မှ ဒေါက်တာတင်း(မ်)ဘားနတ်ဟာ အမေရိကန် နိုင်ငံခေတ်မီတိုးတက်တဲ့ သိပ္ပံပညာ ဆိုင်ရာအဖွဲ့ကို တင်သွင်းခဲ့တဲ့ သုတေသနစာတမ်း တစ်စောင်ထဲမှာ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုနဲ့ ပတ် သက်ပြီး ကမ္ဘာ့လေထုတစ်ခုတည်းကိုသာ လေ့လာ နေကြတာဟာ နေရာလွှဲမှားနေတယ်လို့ ထောက် ပြခဲ့ပါတယ်။ သူ့အနေနဲ့ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာတွေကို လည်း လေ့လာဖို့ တိုက်တွန်း လိုတယ်လို့ ဆိုပါ တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ရေထုဟာ လေထု ထက် အပူဓာတ်ကို ပိုမိုပြီးထိန်းသိမ်းထားရှိနိုင်လို့ ပဲဖြစ်တယ်လို့ ညွှန်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှု ကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ အပူဓာတ် အများစုဟာ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာတွေကြောင့် ဖြစ် နိုင်တယ်လို့ သူကတ္တုချခဲ့ပါတယ်။ (တချို့ သိပ္ပံ ပညာရှင်တွေက သမုဒ္ဒရာရေမျက်နှာပြင် ပူနွေး လာမှုကြောင့် မုန်တိုင်းတွေ ပိုမိုဖြစ်ပွား၊ ပြင်းထန် လာပြီး ရာသီဥတုကို ဆိုးဝါးလာစေတယ်လို့ ယူဆ ပါတယ်။)ဒေါက်တာတင်း(မ်) ဘားနတ်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၆၅ နှစ်ကနေ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့ သမုဒ္ဒရာအပူချိန်တွေကို လေ့လာခဲ့ပါတယ်။ သူက ၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်ကစပြီး သမုဒ္ဒရာတွေရဲ့ အပူ ချိန်ဟာမြင့်လာပြီး ပိုမိုပူနွေးလာခဲ့တာ ၁၉၆၀ ပြည့်နှစ်နောက်ပိုင်းမှာ သိသိသာသာပိုနွေး လာ ကြောင်း သိရှိရတယ်လို့ တင်ပြထားပါတယ်။ သမုဒ္ဒရာတွေရဲ့ ရေအနက် မီတာ ၇၀၀ မှာရှိတဲ့ အပူချိန်ဟာ ပြောင်းလဲမှုမရှိသလောက် တွေ့ရ ပေမယ့် ရေမျက်နှာပြင်နားမှာရှိတဲ့ အပူချိန် ဟာ စဲလ်စီးယပ်စ် ဒီဂရီထက်ဝက်လောက် မြင့်တက်လာခဲ့တာ တွေ့ရှိရတယ်လို့ သိရပါ တယ်။ ဒါကြောင့် တခြားဇလဗေဒ ပညာရှင်တွေ ယုံကြည်ခဲ့သလို လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ် အတွင်း ကမ္ဘာကြီးဟာ ပိုပြီးပူနွေးလာကြောင်း ဒေါက်တာတင်း(မ်)ဘားနက်က ထောက်ခံခဲ့ပါ တယ်။ဒေါက်တာတင်း(မ်)ဘားနက်ဟာ ကမ္ဘာ့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု ပုံစံနှစ်ခုလုံးကို လေ့လာ ခဲ့ပါတယ်။ ဖန်လုံအိမ်အာနိသင် ဓာတ်ငွေ့တွေ ကြောင့် လေထုအတွင်း အပူချိန်ပြောင်းလဲမှုပုံစံ ရော၊ သမုဒ္ဒရာအတွင်း အပူချိန်ပြောင်းလဲမှုပုံစံပါ အမျိုးမျိုးလေ့လာပြီး သူ့ရဲ့ အယူအဆ မှန်၊ မမှန် စမ်းသပ်ခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။ နောက်ဆုံးသူ့ရဲ့ တွေ့ရှိချက်ကတော့ လူတွေနေ့စဉ် နဲ့အမျှ တန် ချိန် အမြောက်အမြားထုတ်လွှတ်နေတဲ့ ဖန်လုံ အိမ်ဓာတ်ငွေ့တွေကြောင့် လေထုရော၊ ရေထုပါ အပူချိန်မြင့်တက်လာပြီး ကမ္ဘာကြီးကို ပိုမိုပူနွေးလာစေကာ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲစေခဲ့ကြောင်း၊ ဒါကြောင့် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ဖြစ်ပွား စေတဲ့ အဓိကတာဝန်ရှိသူ တွေဟာ စက်မှုနိုင်ငံတွေက စက်ရုံပိုင်ရှင်ကြီးတွေပဲ ဖြစ်တယ်လို့ အခိုင်အမာ သက်သေထူ ခဲ့ကြောင်းပါခင်ဗျား။Ref; ''Oceans apart'' (Economist)မောင်ပုဆိုးကြမ်း
လယ်ယာကုန်စည်များအနက် ဆန်စပါးသည် ပြည်သူလူထု၏ အဓိက အစားအစာ ဖြစ်သော ကြောင့် အရေးပါဆုံးဖြစ်သော်လည်း ပဲမျိုးစုံသည် အများဆုံး လယ်ယာ ပို့ကုန်ဖြစ်သည့် အပြင် လယ်သမား များအတွက် အဓိကဝင်ငွေ ဇာစ်မြစ်ဖြစ်လာသောကြောင့် တစ်နေ့ တခြား ပိုမိုအရေးပါလာပေသည်။ ပဲမျိုးစုံလုပ်ငန်းသည် ဈေးကွက် စီးပွားရေးစနစ်ကျင့်သုံးသည့် နှစ် (၂၀) ကာလအတွင်း တိုးတက် ဖွံ့ဖြိုးမှု အမြန်ဆုံးဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံသည် အာရှတွင် ပဲအများဆုံး တင်ပို့သူ Leading Exporter ဖြစ်လာသလို ကမ္ဘာပေါ်တွင်လည်း ကနေဒါပြီးလျှင် ဒုတိယ အများဆုံး တင်ပို့သူ ဖြစ်လာပေသည်။ အချိန်တိုအတွင်း ပဲမျိုးစုံလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် လာရခြင်း၏ အခြေခံ အကြောင်းအရင်းမှာ အစဉ်တိုးတက်နေသော ပြည်ပ ဝယ်လိုအား ကြောင့်ဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် အိန္ဒိယ၏ဝယ်လိုအား တိုးတက်လာမှု ကြောင့်ဖြစ်သည်။ လက်ရှိအခြေအနေတွင် လယ်ယာသီးနှံများအနက် ပဲမျိုးစုံသည် ဈေးနှုန်းယှဉ်ပြိုင်နိုင်မှု (Price competitiveness ) အားအကောင်းဆုံးဖြစ်သည့်အလျောက် လာမည့် ကာလများအတွင်း ဆက်လက်တိုးတက်နေမည်ဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင်လည်း အရှေ့ တောင်အာရှနိုင်ငံများအနက် တစ်ဆက်တည်းကုန်းမြေ အကျယ်ဆုံး ဖြစ်ပြီး၊ တိုးချဲ့စိုက်ပျိုးနိုင်သော မြေဧရိယာသည် အခြားနိုင်ငံများ ထက် များစွာကျန်ရှိနေသေးခြင်း၊ သဘာဝရေမြေ အနေအထားအရ ပဲမျိုးစုံကို နေရာတော်တော်များများတွင် စိုက်ပျိုးနိုင်ခြင်း၊ စိုက်ပျိုးရာ တွင်လည်း အခြားသီးနှံများလောက် အလုပ်မများဘဲ လွယ်ကူခြင်း၊ အရင်းအနှီး မများခြင်း စသည့်အချက်များကြောင့် တိုးချဲ့စိုက်ပျိုးရန် များစွာ အလားအလာရှိပေသည်။ အခြားတစ်ဖက်ဖြစ်သော ဝယ်လို အား ဘက်မှ ကြည့်ပါလျှင်လည်း ပဲမျိုးစုံသည် အခြေခံစားကုန်(food)၊ တိရိစ္ဆာန်အစားအစာ (animal feed)၊ ဇီဝလောင်စာ (bio-fuel) စသည့် ဘက်စုံအသုံးပြုနိုင်သည့် လယ်ယာကုန်စည် ဖြစ်သည့် အလျောက် ကမ္ဘာ့ဝယ်လိုအားသည်လည်း တစ်နေ့တခြား တိုးလာ စေရန် တွန်းအားပေးလျက် ရှိပါသည်။ ယခုအခါ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပဲအများဆုံး ထုတ်လုပ်သူနှင့် စားသုံးသူ ဖြစ်သလို အများဆုံး တင်သွင်းနေသူလည်းဖြစ်ပြီး၊ တရုတ်နိုင်ငံသည်လည်း ယခုအခါ တိရစ္ဆာန်အစားအစာအတွက် ပဲကုန်ကြမ်းအများဆုံး တင်သွင်းနေသည့် နိုင်ငံဖြစ်လာပေသည်။ လက်ရှိ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပဲမျိုးစုံထုတ်လုပ်မှု အခြေအနေကို သုံးသပ်ရသော် အကြမ်းဖျင်းအား ဖြင့် လွန်ခဲ့သည့် ငါးနှစ်တာကာလအတွင်း ပဲမျိုးစုံစိုက်ပျိုးထုတ် လုပ်မှုတွင် သိသာသော တိုးတက်မှု မတွေ့ရဘဲ ပြည်တွင်းထုတ်လုပ်မှု တန်ချိန် ၁၃ဒသမ ၅သန်းမှ ၁၄ဒသမ ၅ သန်းဝန်းကျင်အတွင်း တန့်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဤသို့ဖြစ်ရသည့်အကြောင်းအရင်းမှာ အစိုးရ၏ ဈေးနှုန်း ပေါ်လစီ တွင် အဓိကသီးနှံများဖြစ်သော ဆန်၊ ဂျုံတို့နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အနိမ့်ဆုံး ထောက်ပံ့ဈေးနှုန်း သတ်မှတ်မှု (minimum support price) မှာ နိမ့်ကျသောကြောင့် ဆွဲဆောင်မှု အားနည်း နေသေးခြင်း၊ စိုက်ပျိုးနိုင်သောမြေနှင့် ရေရရှိမှု တဖြေးဖြေး ပိုမိုရှားပါးလာခြင်း၊ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်မှုများ ပိုမိုများပြားလာခြင်း စသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ပဲမျိုးစုံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု မြင့်တက်မလာ သော်လည်း သဘာဝလူဦးရေတိုးနှုန်းအရ တစ်နှစ်လျှင် ခန့်မှန်းခြေ ၁၈ သန်းခန့် မှန်မှန်တိုးလာနေသောကြောင့် လိုအပ်ချက် (ယခုအခါ တန်ချိန် ၃ သန်းကျော်)ကို ပြည်ပမှ နှစ်စဉ်တင်သွင်းနေရဆဲဖြစ်သည်။ထို့အတူ တရုတ်နိုင်ငံသည်လည်း ပြီးခဲ့သည့် ၁၀ စုနှစ်အတွင်း စီးပွားရေး လျင်မြန်စွာ တိုးတက် လာသောကြောင့် လူအများစုဝင်ငွေ မှာ သိသိသာသာ မြင့်မားလာမှုနှင့်အတူ စားသောက်မှု ပုံစံ (consumption pattern) ပြောင်းလဲလာပြီး အရည်အသွေးမြင့် ကုန်စည်များ (quality food) ဖြစ်သော နို့နှင့်နို့ထွက်ပစ္စည်းများ၊ အသားစားသုံးမှုများ ပိုမိုလာသောကြောင့် မွေးမြူရေး လုပ်ငန်းများ အထူးများပြားလာခဲ့ပါသည်။ တွက်ချက်မှုများအရ အသားတစ်ကီလို ရရန် အသားကုန်ကြမ်း ခုနစ်ကီလို လိုအပ်သဖြင့် ယခင်ကထက် တိရစ္ဆာန်အစားအစာကုန်ကြမ်း လိုအပ်ချက်ပိုမိုလာ၍ သွင်းကုန်ဖြင့် သာ ဖြေရှင်းနေသောကြောင့် ယခုအခါ ပဲကုန်ကြမ်းကို အများဆုံး တင်သွင်းနေပြီး၊ အမေရိကန်နှင့် ဘရာဇီးနိုင်ငံများမှ အများဆုံး ဝယ်ယူလျက်ရှိသည်။ နှိုင်းယှဉ်ဈေးနှုန်း (relative price) မြင့်မားနေ မှုကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံမှ ဝယ်ယူမှုနည်းသေးသော်လည်း ဈေးနှုန်းပြိုင် ဆိုင်နိုင်လျှင် ပဲမျိုးစုံပို့ကုန်ကိုများစွာ တိုးချဲ့နိုင်ဦးမည်ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ မိမိနှင့်အနီးဆုံး ဈေးကွက်ကြီးနှစ်ခုကို ပိုင်ပိုင်နိုင်နိုင် ထိုးဖောက်နိုင်အားရှိစေရန် လုပ်ဆောင်နိုင်မှသာ ပဲမျိုးစုံလုပ်ငန်း ရေ ရှည် စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု(substainable development) ကိုရရှိနိုင်ရန် အလားအလာရှိမည်ဖြစ်သည်။ ပဲမျိုးစုံလုပ်ငန်းသည် ကျေးလက်လယ်သမားထုအတွက် အဓိကဝင်ငွေဖြစ်နေသောကြောင့် ကျေးလက်ဖွံ့ဖြိုးမှု မြှင့်တင်ရေးနှင့် ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု ပပျောက်ရေး (poverty eradication) အတွက်လည်း များစွာအရေးပါပေသည်။ ထို့အတွက် ပဲမျိုးစုံလုပ်ငန်းရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး မဟာဗျူဟာ များ (strategies) ကို အဓိကထား၍ အကျဉ်းချုပ် ဆွေးနွေးတင်ပြ မည်ဖြစ်သည်။ပြည်ပဈေးကွက် ဦးစားပေး ဖွံ့ဖြိုးမှုပုံစံ (Foreign Market Oriented Development Model)ပဲမျိုးစုံလုပ်ငန်းတစ်ခုလုံး (supply chain) တွင် ထုတ်လုပ်သူ လယ်သမားမှအစ နောက်ဆုံးစားသုံးသူ (end user) အထိ ပါဝင်ပြီး၊ တိုးတက်မှု၏အရင်းအမြစ်ကို ရှာဖွေမည်ဆိုလျှင် နောက်ဆုံး စားသုံး သူများ၏ ဝယ်လိုအား အဆက်မပြတ် တိုးလာခြင်းကြောင့်ပင် ဖြစ် သည်။ ပဲမျိုးစုံ၏ end user မှာ ပြည်တွင်းထက် ပြည်ပ စားသုံး သူများဖြစ်နေပေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ပြည်ပစားသုံးသူများ တစ်နည်း အားဖြင့် ပြည်ပဝယ်လိုအား အခြေအနေနှင့် ပြောင်းလဲလာမှု၊ ကြိုက် နှစ်သက်မှုများ အဆိုပါ ဝယ်လိုအားကို အဓိကပြဋ္ဌာန်းနေသည့် အချက်များ၊ ပြိုင်ဘက်များ၏ ယှဉ်ပြိုင်နိုင်မှုနှင့် ထိုးဖောက်နိုင်စွမ်းအား အစရှိသည်တို့ကို အဆက်မပြတ် လေ့လာသုံးသပ်ပြီး၊ ဈေးကွက်လို အပ်ချက်ကို အမြန်ဆုံးတုံ့ပြန်နိုင်သည့် အခြေအနေအထိ ဆောင် ရွက်နိုင်မှသာ ရေရှည်ရှင်သန်တိုးတက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ်ပါ က မိမိရရှိထားသည့် ဈေးကွက်ဝေစုများ တဖြေးဖြေး အခြားသူများ က ရယူသွားမည်ဖြစ်ပေသည်။ ပြည်ပ ဈေးကွက်ဦးစားပေး ဖွံ့ဖြိုးမှု ပုံစံကို အောက်တွင်ဖော်ပြထားပါသည်။ ပြည်ပဈေးကွက် အခြေအနေ လေ့လာသုံးသပ်ချက်များကို အဆက်မပြတ်ပြုလုပ်၍ ပြောင်းလဲ နေသော ဈေးကွက်အခြေအနေ များအရ ဈေးကွက်လိုအပ်ချက်များကို အမြန်ဆုံး ထုတ်လုပ် နိုင်ရန် မျိုးစေ့သစ်များ ထုတ်လုပ်သည့်လုပ်ငန်း၊ ဓာတ်မြေသြဇာ၊ ပိုးသတ် ဆေးများ၊ ထွန်ယက် ကိရိယာများနှင့် လယ်ယာသုံး ကိရိယာများ ထုတ်လုပ်သည့် လယ်ယာ အခြေခံ လုပ်ငန်းများ (Agro-based industries) သို့ အမြန်ဆုံးအကြောင်းကြားကာ ထုတ်လုပ်စေပြီး၊ ၎င်းင်းမှတစ်ဆင့် အောက်ခြေလယ်သမားများဆီသို့ ဖြန့်ဖြူးပျံ့နှံ့စေ ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်နိုင်ပါလျှင် ပြည်ပဈေးကွက်ဝယ်လို အား ပြောင်းလဲမှုနှင့် ဈေးကွက်လိုအပ်ချက်ကို အမြန်ဆုံးတုံ့ပြန်နိုင် မည်ဖြစ်သောကြောင့် ဈေးကွက်ကိုလွှမ်းမိုးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ဖော်ပြပါ အဖွဲ့အစည်းများ အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်မှုအား ကောင်းစေရန် အတွက် Extension Services များဖြင့် အမြန်ဆုံးလုပ်ဆောင်နိုင် ရန် တည်ဆောက်ထားရမည်ဖြစ်သည်။လက်ကားကုန်စည်ဒိုင် ပိုမိုထွန်းကားလာရေးပဲမျိုးစုံ ျကစစူပ ခ့ငေည တိုးတက်မှုဖြစ်ပေါ်စေရန် ပြည်ပ ဝယ်လိုအား တိုးတက်မှုက စေ့ဆော်နေ သော်လည်း အဓိကဇာတ် ဆောင်ဖြစ်သည့် လယ်သမား၏ တုံ့ပြန်မှုသည်လည်း များစွာ အရေး ကြီးပေသည်။ လယ်သမားများ၏ တုံ့ပြန်မှု ကောင်းမကောင်းသည် ၎င်းင်းတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို မည်မျှ အကောင်အထည် ဖော်ပေးနိုင်သည်ဟူသော အချက်ပေါ်တွင်မူတည်ပေသည်။ ပြည်ပဝယ်လိုအား မြင့်တက်လာ ပြီး၊ ဈေးနှုန်းကောင်းသော်လည်း လယ်သမားများအနေဖြင့် အကျိုး စီးပွားမခံစားရပါက တိုးတက်စိုက်ပျိုးလိုစိတ် အားနည်းကာ ပဲလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု မဖြစ်နိုင်ပေ။ ဆိုလိုသည်မှာ လယ်သမားအဆင့်အထိ အကျိုးကျေးဇူး ဖော်ဆောင်နိုင်မှသာ ရေရှည်တိုးတက်နိုင်မည် ဖြစ် သည်။ ထို့အတွက် လယ်သမားများအကျိုးကို ရေရှည် ဖော်ဆောင် နိုင်သည့် နည်းလမ်းတစ်ရပ်ဖြစ်သော လက်ငင်းစနစ်ဖြင့် ရောင်းချဝယ် ယူသည့် လက်ကားကုန်စည်ဒိုင်များ(commodity spot wholesale market or exchange) ပိုမိုထွန်းကား လာစေရန် အထူးလိုအပ်နေပါ သည်။ လက်ကားကုန်စည်ဒိုင်များ ကျေးလက်ဒေသ အရောက် ဖွင့်လှစ်ခြင်းဖြင့် လယ်သမားများ၏ အဓိကအခက်အခဲများဖြစ်သော လယ်ယာထုတ်ကုန်များ၏ သီးနှံပေါ်ချိန်ဈေးနှုန်း အထူးနိမ့်ကျခြင်း၊ ဈေးကွက်နှင့် ဈေးနှုန်းသတင်းပျံ့နှံ့မှု အားနည်းခြင်း၊ အထွက်တိုး နည်းပညာသိရှိမှု နည်းပါးခြင်း၊ သွင်းအားစုများ အသုံးပြုမှု နည်းပါး ခြင်း၊ ငွေကြေး အရင်းအနှီး ရှားပါးခြင်း၊ လယ်ယာကုန်စည်များ၏ အရည်အသွေး နိမ့်ကျခြင်း စသည်တို့ကိုလည်း အတိုင်းအတာတစ်ခု အထိ ဖြေရှင်းသွားနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ယခုအချိန်တွင်မူ အထက် ဖော်ပြပါ အခက်အခဲများကြောင့် လယ်သမားအများစု အနေဖြင့် ပဲမျိုးစုံပို့ကုန်လုပ်ငန်း တိုးတက်မှု၏ အကျိုးစီးပွားကို ရသင့်သလောက် မရရှိသေးကြောင်း လေ့လာချက်များအရ သိရပါသည်။ အထက်ပါ အခက်အခဲများကို လက်ကားကုန်စည်ဒိုင်များ ကျေးလက်အရောက် ထူထောင်ခြင်း ဖြင့် ဖြေရှင်းနိုင်မည်ဖြစ်သည်။လက်ကားကုန်စည်ဒိုင်၏ အဓိကလက္ခဏာရပ်များ (၁) ကုန်စည်ဒိုင်များကိုကျေးလက်ဒေသအဆင့်ထိ တစ်ပြည် လုံး ပျံ့နှံ့တည်ထောင်ခြင်း။ (၂) ကုန်စည်ဒိုင်များတွင် အရည်အသွေးမီသည့် ဂိုဒေါင်များ (warehousing) ပါဝင်စေခြင်း။ (၃) ကုန်စည်ဒိုင်များတွင် လက်ငင်းရောင်းဝယ်မှုစနစ် ကျင့် သုံး၍ စွန့်စားမှုနည်းပါးစေခြင်း။ (ရောင်းချမှု၊ လွှဲပြောင်း ပေးမှု၊ အရည်အသွေး) (၄) သိုလှောင်နိုင်သော လယ်ယာကုန်စည်များ အကျုံး ဝင်ခြင်း။ (၅) ခေတ်မီနည်းပညာများ (ဥပမာ–IT) အသုံးပြုစေခြင်း (Electronic mode operation)။ (၆) အရည်အသွေး သတ်မှတ်ချက်ရှိခြင်း။ (၇) လယ်သမားများ၊ ကုန်သည်များ၊ စက်ပိုင်များ၊ အကျိုး ဆောင်များ၊ ကုမ္ပဏီများနှင့် ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များ ပါ ဝင်ခြင်း။လက်တွေ့လုပ်ဆောင်ရာတွင် လယ်သမားများက ကုန်စည် ဒိုင်များသို့ ကုန်စည်များရောင်းချရန်အတွက် လာရောက်မည်ဆိုလျှင် ဒိုင်အနေဖြင့် အရည်အသွေးနှင့်ပတ်သက်၍ လိုင်စင်ရစစ်ဆေးသူများ ထားရှိကာ ကုန်စည်များကို လက်ခံသိုလှောင်မည်ဖြစ်သည်။ ထို့နောက် ကုန်စည်သိုလှောင်လက်ခံ ပြေစာများကို ကုန်စည် ဒိုင်မှ ထုတ်ပေးရမည်ဖြစ်သည်။ (၎င်းင်းလက်ခံပြေစာသည် နိုင်ငံတကာ တွင် အပေါင်လက်မှတ်အဖြစ် လက်ခံအသုံးပြုနိုင်၍ အပေါင်ခံတန်ဖိုး ၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိပင် ချေးငွေထုတ်ပေးမှုများ ရှိပါသည်။) ထို့ အတွက် ကုန်စည်ဒိုင်၏ပြေစာသည် ချေးငွေရရှိနိုင်သော ဇာစ်မြစ်ဖြစ် လာမည်ဆိုပါက လယ်သမားများအတွက်ရော ကုန်သည်များ အတွက်ပါ အထူးလိုအပ်နေသောချေးငွေကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ဈေးနှုန်းဖွင့်ရာတွင်လည်း တစ်ဦးချင်း လျှို့ဝှက်ဖွင့်မည်မဟုတ်ဘဲ အများသိစေရန် ဈေးကွက်ဈေးနှုန်းအနေဖြင့် ဖွင့်လှစ်မည်ဖြစ်သော ကြောင့် လယ်သမားများအနေဖြင့် ဈေးကွက်ပေါက်ဈေး အမှန်ကို ရရှိမည်ဖြစ်သည်။ လက်ငင်းငွေချေစနစ်ဖြင့် အရောင်းအဝယ် ပြုလုပ်ခြင်းကို တစ်နေ့အတွင်း အပြီးလုပ်ဆောင်ရမည် ဖြစ်သည်။ မှန်ကန်သော ဈေးနှုန်း သတ်မှတ်ခြင်းဖြစ်ပေါ်စေရန် ပြည်တွင်းအရပ်ဒေသ အသီး သီးရှိ ကုန်စည်ဒိုင်များနှင့် ချိတ်ဆက်ထားမှုရှိရမည့်အပြင် ရောင်းဝယ် မှု လျင်မြန်ရေးနှင့် လွယ်ကူချောမွေ့စေရေး၊ သတင်းဆက်သွယ်မှု ထိရောက်စေရေးအတွက်Electronic mode of operation ကို လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ ယခုအခြေအနေ တွင် အပြည့် အဝလုပ်ဆောင်ရန် ခဲယဉ်းနေမည်ဖြစ်သော်လည်း လုပ်ဆောင်နိုင် သည့် အဆင့်မှစ၍ တစ်ဆင့်ချင်း ကြိုးစားသင့်ပါသည်။ (ဥပမာ- ဖက်စ်၊ မိုဘိုင်းဖုန်း)ဤစနစ် ထွန်းကားလာပါက အောက်ပါအကျိုးကျေးဇူးများကို ပဲမျိုးစုံ supply chain တစ်ခုလုံး ရှိမည်ဖြစ်သည်။လယ်သမားများရရှိမည့် အကျိုးကျေးဇူးများ (၁) လယ်သမားများအနေဖြင့် ဈေးကွက်ဈေးနှုန်း ရရှိစေ ခြင်း။ «သီးနှံပေါ်ချိန် ဈေးနှုန်း (low farm gate price) အခက်အခဲကို ကျော်လွှားနိုင်ခြင်း။» (၂) ကုန်စည်ဒိုင်များမှတစ်ဆင့် ဈေးကွက်နှင့်ဈေးနှုန်း နည်း ပညာဗဟုသုတများ ရရှိနိုင်ခြင်း။ (၃) လယ်သမားများ ကြုံတွေ့နေရသည့် ရာသီအလိုက် ဈေးနှုန်းကွာဟချက် ကြီးမားမှုကို လျှော့ချနိုင်ခြင်း။ (၄) လယ်သမားများ လယ်ယာလုပ်ငန်းမှ ဝင်ငွေပိုမိုရရှိနိုင် ခြင်း။ (၅) ဈေးကွက်ဈေးနှုန်းအရ မှန်ကန်သော သီးနှံရွေးချယ်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း။ (၆) ရောင်းချမှုအတွက် စိတ်ချရခြင်း။ (၇) လယ်သမားများ သီးနှံအရည်အသွေး ပိုမိုကောင်းမွန် အောင် ကြိုးစားလိုစိတ် လှုံ့ဆော်ပေးခြင်း။ကုန်သည်များ၊ ဝယ်ယူသူများနှင့် စားသုံးသူများအတွက် အကျိုးကျေးဇူး (၁) စစ်မှန်သော အရည်အသွေးမီ ကုန်စည်များကို မှန်ကန် သောဈေးနှုန်းဖြင့် ရရှိစေခြင်း။ (၂) အရောင်းအဝယ်ပြုလုပ်ရာတွင် စွန့်စားမှုမရှိခြင်း။ (၃) အရည်အသွေးမီ ကုန်စည်များ လက်ဝယ်ရှိပြီးဖြစ်၍ ကုန်သွယ်မှုပမာဏနှင့် အရည်အသွေးမြင့်တက်စေခြင်း။တိုင်းပြည်အနေဖြင့် ရရှိနိုင်မည့် အကျိုးကျေးဇူး (၁) အဓိကထုတ်လုပ်သူ အခြေခံလယ်သမားများကို အသိ ပညာပေးမှုနှင့် လိုအပ်သော နည်းလမ်းများကို ကုန်စည် ဒိုင်များမှတစ်ဆင့် လွယ်ကူစွာပေးနိုင်ခြင်း။ (၂) လယ်ယာကုန်စည်၏ အရည်အသွေး တိုးတက်စေခြင်း။ (၃) ကြိုရောင်းကြိုဝယ်စနစ်ကြောင့် တိုင်းပြည်အဆင့် ပဲဈေး ကွက်နှင့် ဈေးနှုန်းကမောက်ကမ ဖြစ်မှုများကို ရှောင်လွှဲ နိုင်ခြင်း။ (၄) ICT နည်းပညာများ ကျေးလက်အထိ တွင်တွင်ကျယ် ကျယ် အသုံးပြုစေခြင်း။ (၅) ကုန်စည်ဒိုင် ဖွံ့ဖြိုးမှုမှတစ်ဆင့် ပဲမျိုးစုံ supply chain တစ်ခုလုံး တိုးတက်စေခြင်း။ (၆) အစိုးရအနေဖြင့် အခွန်ရငွေတိုးပွားစေခြင်းနှင့် လယ်ယာ လုပ်ငန်းများအတွက် ထောက်ပံ့ကြေးသက်သာလာခြင်း။ (၇) လယ်ယာဝင်ငွေ သိသိသာသာ တိုးစေခြင်းနှင့် ဆင်းရဲမွဲ တေမှုကို ကုစားနိုင်ခြင်း။ပဲမျိုးစုံ ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် ပြည်ပဈေးကွက် ဝယ်လို အားတိုးတက်မှုနှင့် လယ်သမားတို့ ကြိုးစားတိုးချဲ့ စိုက်ပျိုးမှုအပေါ် များစွာတည်ပေသည်။ ကုန်စည်ဒိုင်များတည်ဆောက်ရာတွင် လက်ရှိ လက်ကားကုန်စည်ဒိုင်များ ၃၀ ဝန်းကျင်ခန့်ရှိပြီးဖြစ်ပါသည်။ အထက် အဆိုပြုထားသည့် ကုန်စည်ဒိုင်များကို တည်ရှိပြီးသား လက်ကား ကုန်စည်ဒိုင်များမှတစ်ဆင့် တိုးချဲ့ဆောင်ရွက်နိုင်မည်ဖြစ်ပြီး၊ ကာလ တိုနှင့် ကာလလတ်အတွင်း တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် ဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်ပါသည်။ ပြည်ပဈေးကွက် ဝယ်လိုအားနှင့် ဈေးကွက်သုတေသန အဖွဲ့အစည်းကို အစိုးရမှဦးစီး၍ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍမှ ကျွမ်းကျင်သူ များဖြင့် ဖွဲ့စည်းလုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်သလို ကုန်စည်ဒိုင်များ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေးကိုလည်း နိုင်ငံတော်မှ ဦးဆောင်၍ ပုဂ္ဂလိက လုပ်ငန်း ရှင်များ၊ ကျွမ်းကျင်သူများပူးပေါင်းကာ Public Private Partnership(PPP) ပုံစံဖြင့် လုပ်ဆောင်သင့်ပေသည်။ကိုးကား-Financial Technologies (India) limited (2009) ၏ “A Study on Setting up an Electronic Commodity Spot Exchange” မှ အချက်အလက်အချို့ကို မှီငြမ်းထားပါသည်။ဒေါက်တာမောင်အောင်
ကျွန်တော်က ကုန်သွယ်ရေးမှာ အနှစ်(၃၀)လောက် ဝန်ထမ်း ဘဝနဲ့နေခဲ့ပြီး အခုတော့ ကိုယ်ပိုင်ကုမ္ပဏီလေးတစ်ခု ထူထောင်လို့ ကိုယ့်နိုင်ငံက လယ်ယာထုတ်ကုန်တွေကို အရင်တုန်းကသိခဲ့တဲ့ ပြည်ပ က မိတ်ဆွေကုမ္ပဏီတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်တင်ပို့ရင်း ရလာတဲ့ပို့ကုန်ဝင် ငွေကိုလည်း လူသုံးကုန်တွေ တင်သွင်းတဲ့ လုပ်ငန်းလုပ်နေပါတယ်။ ကြီးကြီးကျယ်ကျယ် မဟုတ်ပါဘူး။ မိသားစု တစ်ပိုင်တစ်နိုင်လုပ်ငန်း လေးပါ။ခုတလော ပို့ကုန်၊ သွင်းကုန်လောကမှာ ကြားနေရတဲ့ သတင်း တချို့ကြောင့် ကျွန်တော်လည်း နားမလည်လောက်အောင် ဖြစ်နေ တာရှိပါတယ်။ ပို့ကုန်၊ သွင်းကုန်လိုင်စင်ရဲ့ Port of Loding နဲ့ Port of discharge ကို အဲနီးကန်းထရီး အဲနီးပို့ (Any Country နဲ့ Any Port)လုပ်ပေးမှ အဆင်ပြေမယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတချို့ပါ။ကျွန်တော်သိတာတော့ ပြည်ပကို တင်ပို့တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ပြည်ပ က တင်သွင်းတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ရောင်းသူဝယ်သူ ချိတ်ဆက်ကြ၊ အရည် အသွေး ဈေးစကားတွေ ပြောကြ၊ သတောတူရင် စာချုပ်ချုပ်ကြ၊ စာချုပ်နဲ့အတူ ကုန်ရောင်းအကြိုပို့လွှာ Proforma Invoice ကိုပါ ထည့်ကြပါတယ်။ ဒီ Profoma Invoice မှာ ဘယ်နိုင်ငံက ထုတ် လုပ်တဲ့ပစ္စည်းကို ဘယ်လိုငွေကြေး အမျိုးအစား၊ ဘယ်လိုဈေးနှုန်းနဲ့ ဘယ်လို ငွေပေးချေတဲ့စနစ်နဲ့ ရောင်းဝယ်မယ်ဆိုတာပါသလို၊ ဘယ် နိုင်ငံ ဘယ်ဆိပ်ကမ်းက တင်ပို့ပေးမယ်ဆိုတာလည်း ပါပြီးသားပါ။ဒီစာချုပ်တွေ Proforma Invoice တွေနဲ့ လိုင်စင်လျှောက်လာ လို့လည်း ဌာနဆိုင်ရာအဆင့်တာဝန်ရှိသူတွေက ဒီအထောက်အထား တွေပေါ်မှာစိစစ်ပြီးတော့ လိုင်စင်ခွင့်ပြုပေးခဲ့တာပါ။ ဒီလိုမဟုတ်ပဲ လိုင်စင်လျှောက်တုန်းက ဖော်ပြခဲ့တဲ့ Port of Loading နဲ့ Port of Discharge နဲ့ ကျွန်တော်တကယ်ပို့တာ သွင်းတာ မတူတော့ ပါဘူး။ တင်ချင်တဲ့နေရာ၊ ချချင်တဲ့နေရာကို အဆင်ပြေသလို လုပ်ချင် ပါတယ်ဆိုရင်တော့ လိုင်စင်လျှောက်တုန်းက တင်ပြခဲ့တဲ့ ရောင်းသူ ဝယ်သူစာချုပ်တွေ Proforma Invoice တွေကို ဘယ်လို သဘော ထားရမလဲ၊ ဒါတွေကို အချိန်ယူပြီး စိစစ်ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ဌာန ဆိုင်ရာရဲ့ အချိန်အင်အား၊ လူအင်အားတွေကို ဘယ်လိုသဘော ထားသလဲ၊ စဉ်းစားစရာပါပဲ။နောက်တစ်ခုက နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်မှုမှာ နိုင်ငံတစ်ခုအနေနဲ့ ကိုယ့်နိုင်ငံက ပစ္စည်းကို ပို့ဆောင်ပြီး ပြည်ပမှာချမယ့် နိုင်ငံနဲ့ ဆိပ်ကမ်း Port of discharge ကိုယ့်နိုင်ငံက တင်သွင်းတဲ့ပစ္စည်းကို တင်ပို့မယ့် နိုင်ငံနဲ့ ဆိပ်ကမ်း Port of Loading ကို တိတိကျကျသိဖို့ အရေးကြီး ပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်အရ တချို့နိုင်ငံနဲ့ တချို့ဆိပ်ကမ်း တွေကို အချို့ကုန်ပစ္စည်းများအတွက် ပို့တာသွင်းတာ ပိတ်ပင်ထား တာရှိပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတစ်ခုအနေနဲ့ ဒီဆုံးဖြတ်ချက် တွေကို လိုက်နာရပါတယ်။ အာရှမှာ ကွန်တိန်နာသင်္ဘောတွေ အများဆုံး အဝင်အထွက်ရှိပြီး ရေကြောင်းကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေးမှာ ဗဟိုအချက်အချာဖြစ်နေတဲ့ စင်ကာပူတို့၊ ဟောင်ကောင်တို့မှာတောင် သူ့ဆိပ်ကမ်းကိုဝင်လာတဲ့ ပစ္စည်းရဲ့ မူလကလာတဲ့ ဆိပ်ကမ်း၊ ထပ်ပြီး တစ်ဆင့်ပို့မယ့်ဆိပ်ကမ်းကို စိစစ်ပြီးမှ လက်ခံခွင့်ပြုတာပါ။ စင်ကာပူ အကောက်ခွန်က ခွင့်မပြုလို့ ကုန်ချမယ့်နိုင်ငံကို ဆက်သွားခွင့်မရဘဲ မူလတင်ပို့တဲ့နိုင်ငံကို ပြန်သွားရတဲ့ သင်္ဘောတွေ၊ ကွန်တိန်နာတွေ စာရင်းကို စင်ကာပူအကောက်ခွန်ဌာနကို စုံစမ်းကြည့်ရင်သိနိုင်ပါ တယ်။ ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့လုပ်ငန်းရှင်တွေက လိုင်စင်မှာ အဲနီး ကန်းထရီး၊ အဲနီးပို့ (Any Country, Any Port) လို့ ဖော်ပြချင်တယ် ဆိုတော့ နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်မှုစံနှုန်းတွေနဲ့အညီ ဆောင်ရွက်နေရတဲ့ ဌာနတစ်ခုရဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို အတော်ပဲ စွက်ဖက်ရာရောက်နေ သလားလို့ စဉ်းစားစရာပါ။ ဒီကိစ္စကို ကုန်သွယ်ရေး ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာန၊ သွင်းကုန်လုပ်ငန်းဌာနက မိတ်ဆွေကိုမေးကြည့်တော့ "နိုင်ငံ တကာကုန်သွယ်မှု မူဘောင်တွေအရ သတ်မှတ်ထားတဲ့ လုပ်ထုံးလုပ် နည်း စည်းကမ်းတွေကို ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ဖွဲ့ရဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက် ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်လို့ မရပါဘူး။ ထူးခြားတဲ့ အခြေအနေအကြောင်း ကြောင်းကြောင့် နစ်နာမှုရှိမယ့် အခြေအနေမျိုးဆိုရင် တာဝန်ရှိသူ တွေက ကိစ္စရပ်တစ်ခုချင်းအပေါ် သီးခြားစဉ်းစားပြီး အဆင်ပြေ အောင်ဆောင်ရွက်ပေးနေပါတယ်" လို့ ပြောပြပါတယ်။ဒီနေ့ မြန်မာ့စီးပွားရေးလောကကို လေ့လာရင် ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍ ကို ဦးစားပေးပြီး နိုင်ငံရဲ့အရေးကြီးတဲ့ စီးပွားရေး အစိတ်အပိုင်းတွေကို တောင် လွှဲပြောင်းပေးဖို့ စီစဉ်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒီအခြေအနေ မှာ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍက လုပ်ငန်းရှင်တွေအနေနဲ့ မိမိတို့ရဲ့ တွေးခေါ် မြော်မြင်မှုနဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေက နိုင်ငံတကာစံနှုန်းတွေ၊ ဒေသ တွင်း စံနှုန်းတွေအပြင် မိမိနိုင်ငံရဲ့ ဥပဒေ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေနဲ့ ညီအောင် လိုက်နာဆောင်ရွက်ဖို့ ပိုပြီးလိုနေပြီလို့ အကြံပြုပါရစေ ခင်ဗျား။ မောင်စံ
ပြောင်းလဲ တိုးတက်လာသော ကမ္ဘာသည် နယ်မြေကို သိမ်းပိုက်ခြင်း မရှိဘဲ စီးပွားရေး အင်အားကြီးမား အောင် ချဲ့ထွင်လာကြသည့်အတွက် ရောင်းဝယ်မှုကို ပုံစံသစ်ဖြင့် ဖန်တီး လာကြပါသည်။ စီးပွားရေးပညာရှင်များ လည်း ဈေးကွက်ဧရိယာကို သေချာစွာ ဆန်းစစ် ဆောင်ရွက်ပြီးမှ ဈေးကွက် ချဲ့ထွင်ခြင်း၊ ဈေးကွက် ထိုးဖောက် ဝင် ရောက်ခြင်း၊ ဈေးကွက်ဝေစု ရရှိရန် ဆောင်ရွက်ခြင်းတို့ကို ပုံမှန်အားဖြင့် ဆောင်ရွက်သည့်တိုင် ပုံမှန်စီးဆင်းနေ သော ကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်းကို တီ ထွင်ဖန်တီး၍ မိမိလိုချင်သည့် လမ်း ကြောင်းပေါ် ပြောင်းလဲသည့် ရိုက်ချက် ပြင်းပြင်း ဗျူဟာများလည်း ရှိလာခဲ့ပါ သည်။ ရှေ့ဦးစွာ တင်ပို့လိုသည့် မိမိကုန် ပစ္စည်း၏ ပို့နိုင်စွမ်းရည်ကို ဆန်းစစ်ရပါမည်။ အမျိုးအစား အလိုက် စိုက်ပျိုးမှု၊ ထွက်ရှိမှု၊ စားသုံးမှု၊ ပိုလျှံမှုတို့ကို ပိုင်ပိုင် နိုင်နိုင် လေ့လာရပါမည်။ လွယ်လင့် တကူအနေဖြင့် ပိုလျှံမှုမှ တွက်ချက်နိုင် သော်လည်း ရာသီဥတုအရသော်လည်း ကောင်း၊ တခြား အကြောင်းကြောင့် သော်လည်း၊ အတိုးအလျှော့၊ အနုတ် အသိမ်းကို ပိုင်နိုင်သေချာရပါမည်။ မိမိဘက်မှသေချာသည့် အခါပစ် မှတ်နိုင်ငံ၏ စားသုံးမှု၊ စားသုံးမှုအလေ့ အထ၊ စားသုံးအား ယင်းနိုင်ငံတွင်ထွက် ရှိမှုလိုအပ်မှုတို့အရ တင်သွင်းသည့်နိုင်ငံ များနှင့် နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ အခြား ဆက်နွယ်မှုများကို သုံးသပ်ရမည်။ ထို့ အပြင် ယခုအခါ နိုင်ငံ၏စားသုံးမှုတစ်ခု တည်းသာမက တင်သွင်းသည့် ပစ္စည်း ကိုပြုပြင်ဖန်တီး၍ (re export) ထပ် ဆင့်တင်ပို့မှု ၊ မိမိနိုင်ငံအတွင်းမှ ထုတ် လုပ်သည့်ပစ္စည်းတန်ဖိုးထက် သွင်းကုန် ကို တန်ဖိုးနည်းနည်းဖြင့်ရပါက အစား ထိုးစားသုံးမှု (substitute) တို့သည် ဈေးကွက်ဖန်တီးမှုဟု ခေါ်ဆိုရပါမည်။ ယခင်ကကဲ့သို့ဈေးနှုန်း၊ ဒေသထွက်ကုန် တို့အပေါ် ဈေးကွက်မြှင့်တင်မှုဟူသော 4P (Price, Place, Product, Promotion) လမ်းသည် လမ်းသစ်၏ ကျောရိုးမျှသာရှိပါတော့သည်။ ဖန်တီး ဈေးကွက်ကို များသောအားဖြင့် ခရီး သွားဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများတွင် သုံးစွဲ မှု များပါသည်။ ခရီးသွားများအတွက် မိမိတို့ဒေသ၏ ဓလေ့ထုံးစံ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ လူမှုနေထိုင်မှုစရိုက်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်မှု တို့ကို အခမ်းအနားဖြင့် ပြင်ဆင်ပြသ၍ ဆွဲဆောင်ဖန်တီးကြပါသည်။ ဈေးကွက်များသို့ ထိုးဖောက် ဖန် တီးမှု အနေဖြင့် ပမာဆောင်စေရန် အရှေ့အာရှ နိုင်ငံများ၊ အရှေ့အလယ် ပိုင်းနိုင်ငံများ၊ အရှေ့ဥရောပနိုင်ငံများသို့ မြန်မာ့ထွက်ကုန်ပဲမျိုးစုံဖြင့် တင်ပို့နိုင်ရန် ခန့်မှန်းပါမည်။ ရှေးဦးစွာ မြန်မာနိုင်ငံမှ ပိုလျှံသည် တင်ပို့စွမ်းအားကို မတ်ပဲ တန် တစ်သန်းခန့်၊ ပဲတီစိမ်း တန်တစ် သန်းခန့် ၊ ပဲစင်းငုံ တန်ခြောက်သိန်းခန့်၊ ကုလားပဲဖြူ လုံးကြီး တန်နှစ်သိန်းခန့် နှင့် အခြားပိုလျှံပဲတို့ကို တစ်သိန်းခန့် သာ လျာပါမည်။ အမှန် ပို့နိုင်နှုန်းမှာ ပဲမျိုးစုံ၌ တန်ချိန် တစ်သန်းမှ ၁ ဒသမ ၂ သန်းခန့်ထိသာ ရှိခဲ့ကြပါသည်။ ထို့ ကြောင့် မိမိ၏ရောင်းအားကိုသိပြီ ဆို ပါက ပစ်မှတ်နိုင်ငံများကို ကြည့်ပါမည်။အရှေ့အာရှ နိုင်ငံများ အရှေ့အာရှနိုင်ငံများတွင် တရုတ်၊ ဟောင်ကောင် (တရုတ်)၊ ဂျပန်၊ မကာ အို (တရုတ်) မွန်ဂိုလီးယား၊ မြောက် ကိုရီးယား၊ တောင်ကိုရီးယား၊ တရုတ် (တိုင်ပေ)တို့ ပါဝင်ကြပါသည်။ ၎င်းင်းတို့ ၏ တင်သွင်းသော ပဲများအနက် ပဲပုပ် စေ့သည် ၃၈၅၃၁၃၈၀ ဖြင့် တန်ချိန် အများဆုံးဖြစ်သည်ကို တွေ့ရပါသည်။ အမျိုးအစားအနေဖြင့် ထိုးဖောက် ချဲ့ ထွင်ရန်အကောင်းဆုံးအမယ် ဖြစ်သည့် တိုင် မိမိတို့နိုင်ငံအနေဖြင့် တန်ချိန် ၄၀၀၀ ခန့်သာ အများဆုံးတင်ပို့ခဲ့သဖြင့် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုကို ဦးစားပေးအရှိန် မြှင့်ရန်လိုအပ်ကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။ ဒုတိယဦးစားပေးအနေဖြင့် ပဲနီလေးနှင့် ကုလား ပဲဖြူလုံးကြီးတို့ကိုလေ့လာပါက တရုတ်၊ ဂျပန်၊ ကိုရီးယား၊ ကိုရီးယား (တောင်)တို့ ရှိကြပြီး တရုတ်နိုင်ငံသို့ နယ်စပ်မှလည်းတင်ပို့နိုင်ပါသည်။ ဂျပန် နှင့် ကိုရီးယားသို့ ပို့ရန်မှာလည်း လမ်း ကြောင်းအရ လွယ်ကူသည့်တိုင် ဂျပန် သို့ တင်ပို့မည်ဆိုပါက ၎င်းင်းနိုင်ငံ၏ စား သုံးမှုနှင့် တင်သွင်းသော ဥပဒေအရ အရည်အသွေးမြှင့်ရန်လိုအပ်ခြင်း၊မတင် သွင်းမီ နမှုနာကို ကြိုတင်ပို့၍ စမ်းသပ် စစ်ဆေးခွင့်ပြုပြီးမှ တင်ပို့ခွင့်ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် ဂျပန်နိုင်ငံဆိပ်ကမ်းရောက်ရှိပြီး မှ ငြင်းပယ်ခံရသည်များ ရှိ၍ ဈေး ကောင်းသော်လည်း ဈေးကွက် တည် ငြိမ်၍ စဉ်ဆက်မပြတ်စေရန် တင်ပို့သူ များအနေဖြင့် အရည်အသွေးကို သိပ္ပံ နည်းကျကျ ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းစွမ်းရည် လိုအပ်ပါသည်။အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံများ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် နိုင်ငံ ပေါင်း ၁၆ နိုင်ငံရှိကာ လူဦးရေလည်း ၃၄၅ သန်းရှိသည့် အပြင် ပဲမျိုးစုံ တင် သွင်းမှုလည်းများပြားလာကာ ပဲမစားရ လျှင် မနေနိုင်သော လူမျိုးနွယ်များ နေ ထိုင်ရာဒေသဖြစ်ပါသည်။ ထို့ပြင် ဘာ သာရေးအရ ဘုရားဖူး ဧည့်သည် ၂ သန်း မှ ၃ သန်းအထိလည်း နှစ်စဉ်လာ ရောက်ရာဒေသဖြစ်ပါသည်။ ပဲမျိုစုံတင် သွင်းမှုတန်ချိန်တွင် အများဆုံး တင်သွင်း သောပဲမှာ ပဲပုပ်စေ့ဖြစ်ပြီး ၃၆၅၄၄၈၀ တန်ဖြစ်ပါသည်။ ဒုတိယ အများဆုံး မှာ ပဲနီလေးဖြစ်ပြီး ၂၈၇၆၃၂ တန် ဖြစ်ပါ သည်။ တတိယအများဆုံးမှာ ကုလား ပဲဖြူလုံးပဲဖြစ်ပြီး ၁၆၀၀၄၆ တန် ဖြစ်ပါ သည်။ တင်သွင်းသော ပဲအမျိုးအစား နှင့် မြန်မာနိုင်ငံမှ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ် သော ပဲအမျိုးအစားများအရ ဈေးကွက် ဝင် ရောင်းတန်းဝင် ပဲအမျိုးအစားကို ချဲ့ထွင်စိုက်ပျိုးရန် လိုအပ်လျက် ရှိပါ သည်။ လက်ရှိ ရောင်းဝယ်နေသော မတ်ပဲ၊ ပဲတီစိမ်း၊ ပဲစင်းငုံတို့မှာ သူ့ဈေး ကွက်နှင့်သူ ရောင်းဝယ်မှုကိုလည်း မထိ ခိုက်စေဘဲ ဈေးကွက်ဝင် ပဲတိုးစိုက်ပျိုး ၍ ဈေးကွက် တစ်ခု ဖန်တီးသင့်ပါသည်။ မြန်မာမှ တင်ပို့သော ပဲ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ခန့်သာ အရှေ့အလယ်ပိုင်း သို့ဈေးကွက် ရရှိပြီး GCC-5(Gulf Cooperaton Council)ဟုခေါ်သော ဘာရိန်း၊ ကူ ဝိတ်၊ အိုမန်၊ ကာတာနှင့် ယူအေအီးတို့ ပါဝင်သည့် နိုင်ငံ ၅ နိုင်ငံ၏ တစ်နှစ် စားသုံးမှုပင်လျှင် ၁၅၀၀၀၀ တန်ခန့်ရှိပါ သည်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်း နိုင်ငံတွင် ဘုရားဖူးများအပြင် မွေးဖွားနှုန်းမှာ နှစ် စဉ် ပျမ်းမျှ ၃ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ရှိသဖြင့် ပစ်မှတ်လွဲသွေဖွယ်ရာ မရှိပါ။အရှေ့ဥရောပနိုင်ငံများ အရှေ့ဥရောပ နိုင်ငံများထဲတွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၉ နိုင်ငံပါဝင်၍ တင်သွင်း စားသုံးမှု အများဆုံး မှာလည်း ပဲပုပ်စေ့ ၂၈၇၁၅၅ တန် ဖြစ်ပါသည်။ ဒုတိယမှာ ပဲနီလေးပဲဖြစ်ပြီး တန်ချိန် ၁၈၇၄၅ ဖြစ် ပါသည်။ မိမိတို့နိုင်ငံမှ စီပွားရေးအရ ရောင်းဝယ်မှု အနည်းဆုံးနိုင်ငံများ ဖြစ် ကြပြီး ပထဝီအနေအထားအရ တင်ပို့မှု တွင် အခက်အခဲရှိလာပါသည်။ မြန်မာ မှ တင်ပို့ရန်ဆိုပါက အိန္ဒိယအငူကိုပတ် ၍ စူးအက်တူးမြောင်းကို ဖြတ်ကာ ပင်လယ်နက်မှတစ်ဆင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံ ကို တစ်ဖန်ကျော်ဖြတ်ပို့ရမည် ဖြစ်ပါ သည်။ မြန်မာကုန် တင်ပို့နေသော အဖွဲ့ များမှလည်း သံရုံးများ၏ လိုအပ်ချက် အရမှ ပုံမှန်တင်ပို့နေသောလမ်းကြောင်း မရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။ လိုအပ်မှ သာ ကြိုတင်တင်ပို့နိုင်သောလမ်းဖြစ်ပါ သည်။ အရှေ့ဥရောပ နိုင်ငံများသည် ကုန်တွင်းပိတ် နိုင်ငံများ ဖြစ်နေသော ကြောင်း အဓိကအားဖြင့် အမေရိက၊ သြစတေးလျ၊ ကနေဒါမှ ထွက်ကုန်များ ကို အနောက်ဥရောပတို့မှတစ်ဆင့် တင် သွင်းကြပါသည်။ တင်သွင်းမှုကုန်အနေ ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပထဝီဝင် အနေအရ လည်းကောင်း ဈေးကွက် ထိုးဖောက် ဖန်တီးရန် အားသာချက်များ နည်းနေ ပါသည်။ ခြုံငုံသုံးသပ် လေ့လာရမည် ဆိုပါ က အရှေ့အာရှ၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသများသို့ ဈေးကွက် ဖန်တီးရန် အများဆုံး တင်သွင်းသော ပဲပုပ်စေ့၊ ကုလားပဲဖြူလုံးကြီး၊ ပဲနီလေးတို့ကို တိုး ချဲ့ စိုက်သင့်ပါသည်။ တင်သွင်းနိုင်ငံ များမှ ဓနအင်အား<ကယ်သောနိုင်ငံများ ဖြစ်၍ ကုန်ပစ္စည်းအရည်အသွေးမြှင့်ရန် မျိုး၊ ထုတ်လုပ်မှုနည်းပညာ၊ သိုလှောင် ထုတ်ပိုးမှုတို့အတွက် ပြည်တွင်းတွင် မြှင့် တင်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ ဈေးကွက်ရှိပြီး ဖြစ်ပါသည်။ တင်ပို့မှုအနေဖြင့်လည်း ပုံမှန်ပို့ဆဲလမ်းကြောင်းများ ရှိနှင့်ပြီး ဖြစ် ပါသည်။ တိုးချဲ့ပို့နိုင်သော ပို့ဆောင် ရေးလုပ်ငန်းများ၊ လမ်းကြောင်းများ ရှိပါ သည်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသသည် လည်း လိုအပ်မှုရှိပါသည်။ လူဦးရေအရ လည်း တိုးပွားမှုများကြောင့် ဈေးကွက် ပျောက်မသွားနိုင်ပါ။ အရှေ့ဥရောပသို့ ပို့နိုင်ရန်မှာ များစွာချိန်ဆ ကြိုးပမ်းရန် လိုအပ်မည်ဟု သုံးသပ် တင်ပြအပ်ပါ သည်။ ပြည်ပမောင်
၂၀၀၉ ခုနှစ် အလယ်ပိုင်းခန့်က ထိုင်း အစိုးရအနေဖြင့် ဝယ်ယူထားသော ဆန် အစုအဆောင်း များကို ထုတ်ရောင်းချဖို့ ပျက်ကွက်နေတာကို ဆန်ပြည်ပ တင်ပို့ သူများက ထောက်ပြပြောဆို ခဲ့ပြီး ပြည်ပ ဈေးကွက်များ ရှာဖွေနိုင်သည့် အခွင့် အရေးများ ဆုံးရှုံးခဲ့ကြတယ်လို့ ဆိုပါ တယ်။ အထူးသဖြင့် အာဖရိကသို့ ပုံမှန် တင်ပို့နေသော ပြုတ်ဆန် ဈေးကွက် ပျက်ခဲ့ရပြီး ထိုင်းကုမ္ပဏီ များ အနေဖြင့် အိန္ဒိယမှ ဆန်တင်ပို့နေသည့် ကုမ္ပဏီ များ နှင့် ယှဉ်ပြိုင်သည့်အခါ ယှဉ်ပြိုင် နိုင်မှု အားနည်းချက်များ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ သည်ဟု ဆိုပါတယ်။ ထိုင်းအစိုးရက စုဆောင်းထားသောဆန်ကို တင်ဒါခေါ် သည့်အခါ လုပ်ငန်းငယ်သည့် ကုမ္ပဏီ များက အစိုးရ တင်ဒါခေါ်သည့် ပမာဏဟာ အလွန်အမင်း ကြီးမားနေသော ကြောင့် ကုန်သည်အငယ်စားများ ပါဝင် လို့မရအောင် တားဆီး ထားသကဲ့သို့ ဖြစ်နေတယ်လို့ စွပ်စွဲကြပါတယ်။ ပုံ မှန်အခြေအနေမှာဆိုလျှင် ဆန်ကုန် သည်ငယ်များသည် ပြည်တွင်းဆန် ဈေးကွက်မှာ လွတ်လွတ်လပ်လပ် ဝယ် ယူနိုင်မည်ဖြစ်တဲ့ အတွက် ပြဿနာ ကြီးကြီးမားမား မရှိနိုင်ပါဘူးလို့ ဆိုကြ ပါတယ်။ ဆန်ပြည်ပတင်ပို့သူအားလုံး ကတော့ အစိုးရက ဆန်ဈေးကွက်မှာ ဝင်ရောက် စွက်ဖက်ပါဝင်နေမှုများ အားလုံးကို သိသိသာသာလျှော့ချပေးဖို့ တောင်းဆို နေကြပါတယ်။ စပါးပေါင်နှံပြီး ငွေချေး သည့်စနစ်သည် တီထွင်လုပ်ကိုင်ခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက် ဟာ စပါးပေါ်ချိန်မှာ ဈေးကွက် အဆမတန် ပြုတ်ကျ သွားခြင်းကို ဟန့်တားရန်အတွက် သာ ဖြစ်သင့်ပါတယ်။ လယ်သမားများကို လျှော့ပေါ့ပေးပြီး အကာအကွယ် မလုပ်သင့်ပါဘူးလို့ ယူဆကြပါတယ်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်အတွင်း စပါးပေါင်နှံ ချေး ယူတဲ့စနစ်ဟာ ထိုင်းလယ်သမားတိုင်းကို အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေခဲ့ပေမဲ့ ဈေးနှုန်း တွေကိုလည်း တစ်ဖက်က တွန်းတင်စေ ခဲ့ပါတယ်။ ထိုင်းဆန်ပြည်ပတင်ပို့သူတွေက ဒီလို လုပ်ခဲ့ခြင်းဟာ ဗီယက်နမ် ကုမ္ပဏီတွေနဲ့ ယှဉ်တဲ့အခါမှာ ယှဉ်ပြိုင် နိုင်စွမ်း ကျဆင်းစေခဲ့ တယ်လို့ ဆိုပါ တယ်။ ယခုလို ထိုင်းအစိုးရက ဆန်ဈေး ကွက်မှာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့ခြင်း ကြောင့် ဆန်စက်များကို အထောက် အကူ ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။ စပါးအထွက် တိုးစေရန် ရည်ရွယ်ခဲ့တဲ့ စပါးပေါင်နှံ ချေးယူတဲ့ စနစ်ဟာ ဆန်စက်ကဏ္ဍကို သိသာထင်ရှားစွာ အကျိုးပြုခဲ့ပါတယ်။ ပေါင်နှံတဲ့ စပါးကို ကြိတ်ခွင့် ရခြင်းဟာ ဆန်စက်များအတွက် မက်လုံးတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပြီး ဆန်စက် အချင်းချင်းလည်း ပေါင်နှံတဲ့ လယ်သမား စပါးကို ကြိတ်ခွဲ ရဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြပါတယ်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် အလယ်လောက်မှာ ထိုင်း ဆန်ပြည်ပ တင်ပို့သူ တွေက Public Warehouseing Organization ရဲ့ ဆန်အစု အဆောင်း များ(Stock)၏ အရည် အသွေးအပေါ် သံသယဖြစ်ခဲ့ကြပါ တယ်။ သိုလှောင်ထားစဉ်ကာလအတွင်း အရည်အသွေးများ ကျဆင်းသွားနိုင်သ လို တစ်ဖက်မှာလည်း အစိုးရက စပါး ပေါင်နှံငွေချေးတဲ့စနစ်မှာ တိကျမှန်ကန် တဲ့ စပါး အရည်အချင်း သတ်မှတ်ချက် များ ပြဋ္ဌာန်းထားခြင်းမရှိလို့ ဖြစ်ပါ တယ်။ ဥပမာပြောရရင် စံပယ်ဆန်မွှေး ဟာ အနံ့ မမွှေးတော့ပါဘူး။ ရက်ကြာ မြင့်စွာ သိုလှောင်ထားရတော့ ဈေး လည်း ကျဆင်းသွားခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လအထိ အစိုးရသိုလှောင်ရုံ တွေထဲမှာရှိတဲ့ဆန်ဟာ တန်ချိန် ၆ ဒသမ ၈ သန်း ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ဆန်အရည်အသွေးပြဿနာ ပြည်ပဆန်တင်ပို့နေတဲ့ ထိုင်းကုမ္ပဏီ ကြီးတွေက ထိုင်းဆန်အရည်အသွေး ကျဆင်းလာတာကို ထောက်ပြကြပြီး အထူးသဖြင့် "ဟုန်မာလီ" ဆန်မှာ မွှေး သော ရနံ့ကွယ်ပျောက်ခဲ့တာက အဓိက ပြဿနာ ဖြစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ကိုင်ရန် ပျက်ကွက် ခဲ့ကြပြီး၊ "စပယ်ဆန်မွှေး" ဟာ အရည်အသွေး ပိုင်းမှာ ကျဆင်းခဲ့တာဟာ ထိုင်း ဆန် စပါး လုပ်ငန်း အနာဂတ်အတွက် စိုးရိမ် စရာ တစ်ခုပဲလို့ ဆိုကြပါတယ်။ ဆန်စက်တွေကတော့ ဒီလို မယူဆ ကြပါဘူး။ အမြင်ကွဲပြားပါတယ်။ ဆန် အရည်အသွေးဟာ အေးတဲ့ ရာသီဥတု သို့မဟုတ် ပူပြင်းခြောက်သွေ့တဲ့ ရာသီ ဥတုကြောင့် ပြောင်းလဲတာမျိုးဖြစ်နိုင် ပြီး၊ နှစ်တစ်နှစ်မှာ ရာသီဥတု မကောင်းခဲ့ တာနဲ့ပဲ အရည်အသွေးတွေ ကျဆင်း ကုန်ပြီလို့ မအော်ဟစ်သင့်ပါဘူး။ ယေဘုယျအားဖြင့် "ထိုင်းစပယ်ဆန် မွှေး" အရည်အသွေးကျကုန်ပြီလို့ အ လန့်တကြား အော်ဟစ်နေတာဟာ မသင့်တော်ပါဘူးလို့ ၎င်းင်းတို့က ဆိုပ ါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ စပါးအစိုဓါတ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အားသာချက်ကတော့ ထွက်ရှိလာတဲ့ စပါးအများစုဟာ အခြောက်ခံစက်နဲ့ အစိုဓါတ်ကို ကျ ဆင်း အောင်လုပ်နိုင်ခဲ့လို့ အခြား နိုင်ငံ တွေမှာလို ကြုံတွေ့ ရတဲ့ အစိုဓါတ်များတဲ့ ပြဿနာမျိုး မကြုံကြရပါဘူး။ ထိုင်း နိုင်ငံမှာရှိတဲ့ ဆန်စက် အတော်များ များဟာ အခြောက်ခံစက်တွေ တပ်ဆင် ထားကြပါတယ်။ထိုင်း ပြည်ပ တင်ပို့သူများကတော့ စပါးတွေ၊ ဆန်တွေထဲမှာ မြက်သီးစေ့တွေပါတာကို ထောက်ပြပြောဆိုကြပါတယ်။ ဒါဟာ ဘာကိုပြနေသလဲဆိုရင် လယ်ယာလုပ်ငန်းလုပ်တဲ့အခါ ပေါင်းသတ်တဲ့ လုပ်ငန်းကို ထိထိရောက်ရောက် မလုပ်ကိုင်နိုင်လို့ပဲလို့ ပြောကြပါ တယ်။ နောက်တစ်ချက်က စပါးမျိုးသစ်တွေ စိုက်ခိုင်းခြင်းဟာလည်း အရည်အသွေးကို ကျဆင်း စေတတ်တဲ့ အကြောင်းတစ်ချက်ပဲလို့ ကုန်သည်လုပ်ငန်းရှင်တွေက ပြောကြပါတယ်။ အရင်တုန်းက ထိုင်း လယ်သမားတွေဟာ နှစ်နှစ်အတွင်းမှာ စပါး ငါးသီးစိုက်ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဆန်ကုန်သည်တွေက ပထမနဲ့ ဒုတိယသီးကထွက်တဲ့ စပါးပဲ ယူကြတယ်။ ၂၀၀၈-၂၀၀၉ ခုနှစ်တုန်းက ရေသွင်းတဲ့စိုက်တဲ့ဒေသ တွေမှာ စပါးကို နှစ်နှစ်မှာ ခြောက်သီးအထိ စိုက်ဖို့ကြိုးစားလုပ်ဆောင် လာကြတယ်။ ဒါဟာလည်း အသစ်ထွက်လာတဲ့ စပါးမျိုးတွေက ရက် သိပ်မကြာဘဲ စပါးမှည့်တဲ့အတွက် စပါးမျိုးတစ်ခုပေါ်ဖို့ သိပ် မစောင့်တော့ ဆန်စက်တွေအနေနဲ့ အောင်မြင်မှုတော့ရပါရဲ့။ အရည် အသွေးက အတော်ညံ့ဖျင်းတယ်လု့ိဆိုပါတယ်။ နောက်အချက်တစ်ခု က စပါးကို ပေါင်ရောင်း ရောင်းတဲ့အခါ စပါးရဲ့ အရည်အသွေးကို လက်ခံတဲ့ ဆန်စက်တွေဟာ တိတိကျကျမစစ်ဆေးဘဲ လက်ခံခဲ့တာ ကြောင့် အရည်အသွေးတွေ ကျဆင်းရတာဖြစ်တယ်။ထိုင်း exporters များက အမျိုးသားအဆင့်မှာ စပါးအရည်အချင်း သတ်မှတ်ချက် ရှိသင့်တယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။ (စာရေးသူမှတ်ချက်။ မြန်မာနိုင်ငံ မှာလည်း ကုန်သွယ်လယ်ယာခေတ်က ပြည့်စုံကောင်းမွန်တဲ့ စပါးအရည်အချင်း သတ်မှတ်ချက်တစ်ရပ် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး အခု အချိန်မှာတော့ စပါးအရည်အချင်း သတ်မှတ်ချက်ဟာ အသုံး မဝင်သလိုနေပါတယ်။ ပုဂ္ဂလိကပိုင်းက စပါးဝယ်သူတွေ၊ ဆန် စက်တွေကတော့ ဖုန်သဲခဲလောက်ပဲစစ်ပြီး ဝယ်နေကြတယ်နဲ့ တူပါ တယ်။ ကုန်သည်အသင်းက ဦးအောင်သန်းဦး ဆန်စက်ကို ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်းက သွားလေ့လာတော့ ဇီယာစပါးကြိတ် နေတာ ဆန်နီက ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ရှိမယ်ထင်တယ်။ ဘိလပ်ဆန်ကာ ပေါ်မှာ အနီရောင် လုံးတီးတွေက များနေတယ်။ မြန်မာဆန်စပါး လုပ်ငန်းအသင်းအနေနဲ့ ဒါတွေကို တဖြည်းဖြည်း အသက်ဝင် လာအောင် လုပ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဆန်စပါးနဲ့ပတ်သက်လို့ အစိုးရ ကိုင်ခဲ့စဉ်က လုပ်ထားကိုင်ထားပြီးသားတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ အသင်းအနေနဲ့ ကိုးကားဖြည့်စွက်ပြီး သက်ဝင်လှုပ်ရှားလာအောင် လုပ်ဖို့ပဲလိုပါတယ်။)ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အရည်အသွေးပြဿနာဟာ အသစ်အဆန်း မဟုတ်ပါဘူး။ ထိုင်း ဆန်စပါး လုပ်ငန်းကိုကြည့်ရင် ပထမထွက်လာ တဲ့စပါးဟာ အရည်အသွေးအကောင်းဆုံးပါ။ ဒုတိယထွက်လာတဲ့ စပါးဟာ ပထမထွက်တဲ့ စပါးလောက် အရည်အသွေး မကောင်းပါ ဘူး။ ဒီစပါးကို ပြုတ်ဆန်လုပ်ကြတာများတဲ့အတွက် အကျိုးအကြေ နည်းပြီး တွက်ချေကိုက်ကြပါတယ်။ ထိုင်း exporters များက ပထမ ထွက်လာတဲ့စပါးကို ယာယီသိုလှောင်ထားရှိပြီး ဒုတိယထွက်တဲ့ စပါးကို စောင့်ပါတယ်။ ဒုတိယစပါးက အရည်အသွေးမကောင်း တော့ ပထမစပါးနဲ့ပေါင်းပြီး ဆန်ကြိတ်ခွဲကြပါတယ်။ (မှတ်ချက်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာတော့ မိုးစပါးနဲ့နွေစပါး ပေါင်းကြိတ်တာမျိုး နည်းပါ တယ်။ နွေစပါးက အရည်အသွေး ညံ့တယ်၊ စပါးအထွက်ကောင်း တယ်၊ ဆန်အရောင်အသွေးက မတူတော့ ပေါင်းကြိတ်ရင် သိသာ တယ်၊ ဆန်ကုန်သည်လောကမှာ နွေစပါးက ပြည်တွင်းစားဆန်လုပ် လိုက်ပြီး မိုးစပါးကိုပဲ export ပို့ကြပါတယ်။) ထိုင်း ဒုတိယသီးနှံဟာ နိုင်ငံတကာ ဆန်စံချိန်စံညွှန်းကို မမီနိုင်ဘူးလို့ဆိုကြပါတယ်။သို့သော် ၂၀၀၇ ခုနှစ်ကစပြီး ပထမသီးနှံနဲ့ ဒုတိယသီးနှံ စပါး ပေါင်းကြိတ်ဖို့ရန် အခက်အခဲတွေရှိလာပါတယ်။ အစိုးရက ဝင် ရောက်စွက်ဖက်မှုများကြောင့် စပါးဒုတိယသီးနှံကို ဝယ်ယူနိုင်ဖို့ မသေ ချာတော့ဘူးဖြစ်နေပါတယ်။အစိုးရက ဆန်ကို တင်ဒါခေါ်ယူရောင်းချတဲ့အခါ ပထမသီးနှံ စပါးကလား၊ ဒုတိယသီးနှံ စပါးကလားဆိုတဲ့အချက်ကို ဖော်ပြပေး ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဆန်ကုန်သည်ကြီးများ၊ exporters များက ဒီ အချက်အလက်ဖော်ပြရုံနဲ့ စိတ်မချရကြောင်း၊ ဆန်စက်တွေ၊ သို လှောင်သူတွေဟာ ပထမသီးနှံနဲ့ ဒုတိယသီးနှံကို ရောစပ်လိုက်ကြပြီး အခြားသီးနှံနဲ့ အစားထိုးပေးတတ်ကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အချို့ တင်ဒါနဲ့ ရောင်းချတဲ့ဆန်တွေဟာ နှစ်နှစ်လောက်တောင် ကြာနေပြီ ဖြစ်တဲ့ ဆန်ဟောင်းတွေလို့ ဆိုပါတယ်။ ထိုင်း exporters တွေက တင်ဒါနဲ့ ရောင်းချတဲ့သူတွေကို စစ်ဆေးဖို့ အချိန် လုံလုံလောက် လောက်ပေးသင့်ကြောင်း စောဒကတက်ကြပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာ ပဲ ပုံမှန်ဈေးကွက်လမ်းကြောင်းတွေကနေ ရောင်းချတဲ့ ဆန်တွေရဲ့ အရည်အသွေး တွေဟာလည်း စိတ်ချယုံကြည်ကြရဖို့ တော်တော် ခက်ပါတယ်လို့ ညည်းတွား ကြပါတယ်။ ဒီဆန်စက်တွေဟာ ထိုင်း လယ်သမားတွေကို ငွေထုတ်ပေးသူတွေ ဖြစ်ကြတော့ အရည်အသွေး ညံ့တဲ့စပါးတွေက သွင်းရင်လည်း ငွေချေးထားတာပြန်မရမှာစိုးတာနဲ့ စပါးအရည်အသွေး မကောင်းပေမယ့် ပယ်ချဖို့ ဝန်လေးနေကြရ ပါတယ်။တော်တော်သင့်တင့်ကောင်းမွန်တဲ့ ဆန်ရရှိလျှင်ပင် ထိုင်း exporters များနဲ့ ဆန်လက်ကား ပြည်တွင်း ရောင်းချသူတွေဟာ ဆန် ပြန်လည်ကြိတ်ဖွပ်ရောနှောစက်ရုံတွေရှိနေတော့ မထောင်းသာလှပါ ဘူး။ ဥပမာပြရလျှင် ဆန်ကွဲ ၅ ရာခိုင်နှုန်းပါတဲ့ ဆန်ကို ဝယ်ရလျှင် ပင် ဆန်ကွဲဖယ်ထုတ်ပြီး ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းစူပါဆန်အဖြစ် ရနိုင်ပါတယ်။ ထွက်လာတဲ့ဆန်ကွဲတွေကို ၅ ရာခိုင်နှုန်းဆန်မှာ ရောလိုက်ရင် ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း ဆန်ကွဲပါတဲ့ဆန်ရပါမယ်။ အာဖရိကကို ဆန်ကွဲ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းပို့နိုင်တဲ့ဈေးကွက်ကရှိနေပါတယ်။ ဆန်ခေါက်ကွဲ၊ ဆန်ကြာ ဆံလုပ်ဖို့ ဆန်ကွဲဈေးကွက်ကရှိ နေပါတယ်။ ဒါမှမဟုတ် တိရစ္ဆာန် အစား အစာထဲမှာရောစပ်ဖို့အတွက် ဆန်ကွဲကို ရောင်းနိုင်ပါတယ်။မောင်တိုင်ပင်
၂ဝဝ၉ ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီနိုင်ငံကို ကျော် တက်ကာ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့ပို့ကုန်အများ ဆုံးတင်ပို့သည့်နိုင်ငံ ဖြစ်လာသည်။ သို့နှင့်ပင် ကမ္ဘာ့ ကုန်သွယ်မှုအဖွဲ့(WTO)သို့ ယမန်နှစ်က တိုင် ကြားခဲ့သော ကုန်သွယ်ရေး အငြင်းပွားမှုများ၏ ထက်ဝက်တိတိသည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပတ်သက် နေတော့သည်။ ဤအချက်နှစ်ရပ်မှာ အဆက် အစပ်မရှိဟု မဆိုနိုင်ပေ။ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်မှုအဖွဲ့၏ အကြီးအကဲ ပါစကယ်လာမီက '' နိုင်ငံများအကြား ကုန်သွယ်မှု တိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ကုန်သွယ် ရေး အဖုအထစ်များအဖြစ် ပိုများလာသည့် သဘော ဖြစ်သည်''ဟု မှတ်ချက် ပေးခဲ့ဖူးသည်။ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် အခြားနိုင်ငံများအကြား အငြင်း ပွားမှုများ ပေါ်ပေါက်လာမည့်အရေးကို WTOက မျှော်လင့်ထားပြီးဖြစ်သည်။ပါစကယ်လာမီ ပြောခဲ့သည့်အတိုင်းပင် ဖေဖော်ဝါရီလ ၈ ရက်နေ့တွင် တရုတ်နိုင်ငံက WTO သို့ တိုင်ကြားလာတော့သည်။ တရုတ် ပြည်မှ တင်ပို့သည့်ဖိနပ်များအပေါ် ဈေးကွက်လု ရန် ဈေးလျှော့ရောင်းခြင်းအား တားဆီးသည့် အနေဖြင့် ဥရောပသမဂ္ဂက သွင်းကုန်ခွန်တိုးမြှင့် ကောက်ခံ (Anti-dumping duties) သည့် အတွက်ကန့်ကွက်တိုင်ကြားခြင်းဖြစ်သည်။ တရုတ် ပြည်မှတင်ပို့သည့် သံမဏိကြိုး၊ မော်တော်ကား တာယာနှင့် ကြက်၊ ဘဲစသည့် မွေးမြူရေးတိရစ္ဆာန် ပို့ကုန်များအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များ ချမှတ်ခဲ့သ ဖြင့် တရုတ်ပြည်ကတိုင်ကြားခဲ့သည့် အမှုများ နောက်တွင် ဖိနပ်ပို့ကုန်အတွက် တိုင်ကြားမှု ဆက် လက်ပေါ်ပေါက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်မှုအဖွဲ့တွင် အဖွဲ့ဝင်ဖြစ် လာသည့် ၂ဝဝ၁ ခုနှစ်မှစ၍ ၂ဝဝ၈ ခုနှစ်အထိ တရုတ်ပြည်က တိုင်ကြားခဲ့သည့် ကုန်သွယ်ရေး အငြင်းပွားမှုဦးရေမှာ နှစ်မှုသာရှိခဲ့သည်။ ယင်း ကာလ နောက်ပိုင်းတွင် တရုတ်ပြည်က တိုင်ကြား သည့် အမှုအရေအတွက်သည် နောက်ထပ် ငါးဆ တိုးလာခဲ့သည်။ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်စအချိန်က ''စောင့် ကြည့်လေ့လာ''သည့်အနေဖြင့် အခြားအငြင်းပွား မှုများကို အာရုံစိုက် လေ့လာစူးစမ်းခဲ့ခြင်းဖြင့် အငြင်းပွားမှုများအတွက် တရားနည်းလမ်းတကျ ဖျန်ဖြေရေးတွင် တရုတ်ပြည်က တက်တက်ြွကြွက ပါဝင်လာခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဝါရှင်တန်ရှိ ဂျော့ တောင်း တက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခ မာ့ခ်ဘွတ်ချ်က သုံးသပ်ခဲ့သည်။ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်မှုအဖွဲ့သို့ တရုတ်ပြည်က အငြင်းပွားမှုများ တင်ပြရန် လိုလိုလားလားဖြစ်လာ ခြင်းသည် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သောပြောင်းလဲမှု၏ တစ် စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သည်။ သို့တိုင်အောင် ၂ဝဝ၁ခုနှစ် နောက်ပိုင်းတွင် WTOသို့ နှစ်စဉ်တိုင်ကြားသည့် ပုံမှန်အငြင်းပွားမှု အရေအတွက်မှာ လျော့ကျလာ ခဲ့သည်။ ဤသို့လျော့ကျလာခြင်းမှာ တစ်စိတ်တစ် ပိုင်းအားဖြင့် ချမ်းသာနိုင်ငံများက အချင်းချင်း ရန်ဖြစ်နေရသည့်အတွက် အချိန်ကုန် မခံလိုကြ တော့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ WTO စတင်တည် ထောင်ခဲ့သည့် ၁၉၉၅ခုနှစ်မှ ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ် ကုန်အထိ တိုင်ကြားခဲ့သည့်အငြင်းပွားမှု အရေ အတွက် တစ်ဝက်တိတိမှာအမေရိကန်နှင့် ဥရောပ သမဂ္ဂတို့မှ တိုင်ကြားခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ၂ဝဝ၁ ခုနှစ်မှ ၂ဝဝ၈ ခုနှစ်အတွင်း ယင်းတို့မှ တင်ပြတိုင်ကြားသည့် အမှုအရေအတွက်မှာ ၂၇ ဒသမ ၂ ရာခိုင်နှုန်းသာရှိတော့သည်။ ကျန်အမှု အရေအတွက် ထက်ဝက်ကျော်မှာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံ များက တိုင်ကြားမှုများဖြစ်သည်။ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်မှု ပမာဏထဲတွင် အခိုျး အစား ပိုမိုတိုးတက်ပါဝင်လာသည့် စီးပွားထွန်း သစ်စနိုင်ငံများက WTO ၏ အငြင်းပွားမှု ဖျန် ဖြေရေးစနစ်အပေါ် ယုံကြည်ကိုးစားမှု ပိုရှိလာကြ သည်။ ထိုသို့ဖြေရှင်းခြင်းမပြုဘဲ မည်သည့်စည်း မျဉ်း စည်းကမ်း အထိန်းအခုျပ်မျှမရှိသော လက် တုံ့ပြန်နည်းကို အသုံးပြုမည်ဆိုလျှင် ကုန်သွယ်မှု စစ်ပွဲ ဖြစ်ပေါ်လာသည်အထိ ဆိုးဝါးသွားနိုင်ပေ သည်။ သို့ဆိုလျှင် ွှွျှဥ၏ အငြင်းပွားမှုဖျန်ဖြေ ရေးယန္တရားဖြင့် တရုတ်ပြည်နှင့် ကုန်သွယ်ရေး တင်းမာမှုများ တိုးပွားလာသည်ကို ပြေငြိမ်းစေနိုင် ပါ့မလား မေးစရာဖြစ်လာသည်။အငြင်းပွားမှုဖျန်ဖြေရေးယန္တရားမှာ ယခင် WTO ခေတ်ကနှင့် မတူတော့ပေ။ WTO က ချမှတ်သည့်ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ယခင်တုန်းကလို ပယ်ချလိုက်ရုံနှင့် မပြီးတော့ပေ။ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လိုက်နာရန်ပျက်ကွက်သည့် နိုင်ငံအပေါ် တိုင်ကြား သည့် နိုင်ငံအနေဖြင့် တရားဝင် လက်တုံ့ပြန်ရန် WTO က ခွင့်ပြုနိုင်သည်။ သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံ၏ ဈေးကွက်သို့ ဝင်ရောက်ကူးသန်းရောင်းဝယ်ခွင့်ကို ပိတ်ပင်သည်အထိ လက်တုံ့ပြန်နိုင်သည်။ သို့သော် ကုန်သွယ်မှုစစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားသည်အထိ မပြင်းထန် စေရန်အတွက်လည်း လက်တုံ့ပြန်ရမည့် အတိုင်း အတာကို ထိခိုက်နစ်နာခဲ့သည်အပေါ် အခြေပြု စဉ်းစားပြီး WTO က ကန့်သတ်ခွင့်ပြုနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့်ပင် အငြင်းပွားမှု ၇ဝ ရာခိုင်နှုန်းခန့်မှာ နှစ်ဖက်စေ့စပ်ညှိနှိုင်းစေခြင်းနည်းဖြင့် ဖျန်ဖြေနိုင် ခဲ့သည်ဟု ဆိုပါသည်။ဦးဟန်ထွန်း(အခွန်)
အာဆီယံ-သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန် (AANZ-FTA) AANZ-FTA တည်ထောင်ခြင်းသ ဘောတူစာချုပ်ကို၂၇.၂.၂၀၀၉ နေ့ တွင်အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှ လက်မှတ်ရေး ထိုးခဲ့ပြီး ၁.၁.၂၀၁၀ နေ့မှစတင်အ ကောင်အထည်ဖေါ်ခဲ့ပါသည်။ထို့ ကြောင့် စီးပွားရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ် ရေးဝန်ကြီးဌာန၊ကုန်သွယ်ရေးညွှန်ကြား မှုဦးစီးဌာနကFTAဆိုင်ရာပင်ရင်း ဒေသထောက်ခံချက် (CO Form - AANZ) ကို၁-၁-၂၀၁၀နေ့မှစ၍လုပ်ထုံး လုပ်နည်းနှင့်အညီ ထုတ်ပေးနေပြီဖြစ်၍ ကုန်သွယ်ရေး ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာနနှင့် နယ်စပ် ကုန်သွယ်ရေး ဦးစီးဌာနတို့တွင် လျှောက်ထားရယူနိုင်ပြီဖြစ်ကြောင်း၊ကြေ ညာချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့ ပါသည်။ AANZ-FTA သည်ကုန်စည် ကုန်သွယ်ရေး ဝန်ဆောင်မှု ကုန်သွယ်ရေး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် စီးပွားရေး ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုတို့ ပါဝင်သော ပြီး ပြည့်စုံ သည့် ဘက်စုံစီးပွားရေးပူးပေါင်း ဆောင် ရွက်မှု ဆိုင်ရာသဘောတူစာချုပ်ဖြစ် ပါသည်။အာဆီယံအတွက်အလားအလာကောင်း သောဈေးကွက် သြစတြေးလျနိုင်ငံနှင့် နယူးဇီလန် နိုင်ငံတို့သည် လူဦးရေနည်းသော်လည်း <ကယ်ဝချမ်းသာ သည့် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများ ဖြစ်ကြသည်နှင့်အညီ စားသုံးမှုမြင့်မား သောနိုင်ငံများဖြစ်ကြပါသည်။ထို့ ကြောင့် အာဆီယံအတွက် ဈေးကွက် ကောင်းတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။အာဆီယံနှင့် သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်နိုင်ငံတို့အကြား ကုန်သွယ်ရေးတိုးတက်မှုအခြေအနေ၊ အာဆီယံနှင့် သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန် နိုင်ငံတို့အကြား ကုန်သွယ်မှုအခြေအ နေကိုလေ့လာသည့်အခါ ဖွံ့ဖြိုး တိုး တက်လာ ကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ် တွင်အာဆီယံနှင့် သြစတြေးလျ၊နယူးဇီလန်နိုင်ငံတို့အကြား ကုန်သွယ်မှု၌၊ သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန် နိုင်ငံတို့က အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၀၉၈ သန်းအသာစီး ရခဲ့ပါသည်။ သို့ရာတွင် ၁၀ နှစ်ကြာသည့်အခါ ၂၀၀၅ ခုနှစ်၌ အာဆီယံ၊အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၆၆၇၃ သန်းအသာစီးရခဲ့ရာ၊၂၀၀၅ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းအရှိန်အဟုန်ဖြင့်တိုးတက်ခဲ့ ကြောင်းတွေ့ရပါ သည်။၁၉၉၅ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်း အာဆီယံမှသြစ တြေးလျ၊နယူးဇီလန်နိုင်ငံများသို့ ပို့ကုန် တင်ပို့မှုသည်၊ပျမ်းမျှနှစ်စဉ် ၄၁.၃% တိုးတက်ခဲ့ပြီး သြစတြေးလျ၊နယူးဇီလန် နိုင်ငံများမှ အာဆီယံကဝယ်ယူ တင် သွင်းမှုသည် ပျမ်းမျှနှစ်စဉ် ၁၂.၆ % တိုးတက်ခဲ့ပါသည်။သို့ဖြစ်၍ AANZ-FTA စတင်အကောင်အထည်ဖေါ်သည့် ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်နောက်ပိုင်းတွင်အာဆီယံ၏ ပို့ကုန်သည် FTA မတိုင်မီအချိန် ကာလထက်ပိုမိုတိုးတက်လာရန်သာ ရှိ ကြောင်းသုံးသပ်ရ ရှိပါသည်။သားငါးဈေးကွက် H.S Chapter 1 to 3 သည်သားငါး ဆိုင်ရာကုန်ပစ္စည်းများဖြစ်ပါသည်။ Chapter-1 သည် တိရိစ္ဆာန်အရှင်များ ဖြစ်ပါသည်။မြင်း၊မြည်း၊နွား၊သိုး၊ဆိတ် ကြက်၊ဘဲ၊ငန်း၊ကြက်ဆင်၊ဝေလငါး၊ လင်းပိုင်၊ငှက်စသည့်တိရိစ္ဆာန်အရှင် များအပေါ်သြစတြေးလျနှင့်နယူးဇီလန် နိုင်ငံတို့က စည်းကြပ်သောအခြေခံ အကောက်ခွန်နှုန်းမှာသုည(ဝ%)ဖြစ် ပါသည်။ Chapter 2 မှာ၊ Chapter 1အောက်ရှိတိရစ္ဆာန်များ၏လတ်ဆတ် သောအသားများနှင့် ရေခဲရိုက်ထားသော ရေခဲဖြင့်အတုံးအခဲပြုလုပ်ထားသော အသားများဖြစ်ပါသည်။ယင်းအသား များအပေါ်သြစတြေးလျနိုင်ငံ၏အခြေခံ အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ သုည(ဝ%)ဖြစ် ပါသည်။ နယူးဇီလန်နိုင်ငံက ယင်း အသားများအပေါ်စည်းကြပ်သည့် အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်းမှာ အများ အားဖြင့် သုည(ဝ%)ဖြစ်သော်လည်း အကောက်ခွန်လိုင်း (၁၂)လိုင်းပေါ်တွင် ၆ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် အကောက် ခွန် လိုင်း (၁၆)လိုင်းပေါ်တွင် ၅ ရာခိုင်နှုန်း သတ်မှတ်ထားပါသည်။ သို့ ရာတွင် AANZ-FTA စတင်အကောင် အထည်ဖော်သည့် နေ့မှစ၍ အဆိုပါ အကောက်ခွန် လိုင်း (၂၈) လိုင်းပေါ် တွင် သတ်မှတ်ထားသော အခြေခံ အကောက်ခွန်နှုန်း အားလုံးတို့သည် သုည(ဝ%)ရာခိုင်နှုန်းသို့ လျှော့ချပေးမည်ဖြစ်ပါသည်။ Chapter 3 မှာ ငါးနှင့်ရေထွက် ကုန်များဖြစ်ပါသည်။ သြစတြေး လျနိုင်ငံသည် Chapter 3 အောက်ရှိ အကောက်ခွန်လိုင်းအားလုံး အပေါ် အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်း သုည(ဝ%)သတ်မှတ် ထားပါသည်။ နယူးဇီလန်နိုင်ငံကလည်း Chapter 3 အောက်ရှိ အကောက်ခွန် (၆) လိုင်းမှ လွဲ၍ ကျန်အကောက်ခွန် လိုင်းအားလုံးအပေါ် အခြေခံ အကောက်ခွန်နှုန်း သုည(ဝ%) သတ်မှတ်ထား ပါသည်။ အဆိုပါ အကောက်ခွန်လိုင်း (၆)လိုင်းအနက် (၅) လိုင်း၏ အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်းမှာ ၆ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပြီး ကျန်တစ် လိုင်း၏ အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ ၅ ရာခိုင် နှုန်းဖြစ်ပါသည်။ အခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်း ၆ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်းရှိသော အကောက် ခွန် လိုင်းများမှာ-(၁) HS.0306.21.02-Rock lobster and other sea crawfish: whole, cooked(၂) HS.0306.22.02-Lobster: whole, cooked(၃) HS.0306.23.02-Shrimps and prowns :whole, cooked(၄) HS.0303.24.02-Crabs: whole, cooked(၅) S.0306.29.02-Other including flours, meals and pellets of crustacears, fit for human consumption: whole, cookedအခြေခံအကောက်ခွန်နှုန်း ၅ ရာခိုင် နှုန်း ရှိသော အကောက်ခွန်လိုင်းမှာ-(၆) HS.0307.99.19- Other including flours, meals and pellets of aquatie invertebrates other than crustacears, fit for human consumption: Other(၆)လိုင်းကိုလည်း AANZ-FTA စတင် အကောင်အထည်ဖေါ်သည့်နေ့မှ စ၍ အကောက်ခွန်နှုန်း ဖယ်ရှားပေးမည် ဖြစ်ပါသည်။သုံးသပ်ချက် သြစတြေးလျနှင့်နယူးဇီ လန်နိုင်ငံတို့သည်မွေးမြူရေးကဏ္ဍ၌ အလွန်ဖွံ့ဖြိုးပြီးအရည်းအသွေးမြင့် တိရိစ္ဆာန်နှင့်အသားများထုတ်လုပ်တင် ပို့ရောင်းချသည့်နိုင်ငံများဖြစ်ပါသည်။ သြစတြေးလျနိုင်ငံမှ အာဆီယံသို့တင်ပို့ရောင်းချသောထိပ် ဆုံးပို့ကုန်(၁၀)မျိုးတွင် တိရစ္ဆာန်အ ရှင်များတင်ပို့ရောင်းချခြင်းနှင့်အသား များတင်ပို့ရောင်းချခြင်းတို့သည် အမှတ်စဉ်(၉)နှင့်(၁၀)နေရာများ၌ရှိ ကြောင်းတွေ့ရပါသည်။ ထို့ကြောင့်အာဆီယံသည် H.S Chapter 1 and 2 အောက်ရှိကုန် ပစ္စည်းများ ထုတ်လုပ်တင်ပို့ ရောင်းချရာ ၌ သြစတြေးလျနှင့်နယူးဇီလန်နိုင်ငံ တို့အားယှဉ်ပြိုင်နိုင်မည်မဟုတ်ပါ။သို့ ဖြစ်၍ အာဆီယံ၏ မွေးမြူရေးကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရန် မျိုးနည်းပညာများရယူ၍ သြစတြေးလျနှင့် နယူးဇီလန်နိုင်ငံတို့နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သင့်ပါသည်။ သို့ရာတွင် Chapter 3 အောက်ရှိငါးနှင့်ရေထွက်ကုန်များ ထုတ်လုပ်တင်ပို့ရောင်းချရာတွင် အာဆီ ယံသည်သြစတြေးလျ၊နယူူးဇီလန်နိုင်ငံ တို့နှင့်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်သည့်အနေအထား ရှိပါသည်။သြစတြေးလျနှင့်နယူးဇီ လန်နိုင်ငံတို့သည်အပူပိုင်းဒေသထွက် ငါးပုဇွန်၊ ကဏန်း စသည်တို့ကို အာဆီယံ ဒေသမှဝယ်ယူခြင်းတင်သွင်းလျက်ရှိ ပါသည်။မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အလားအလာ ကောင်းသောရေထွက်ကုန်ဈေးကွက် မြန်မာနိုင်ငံမှ သြစတြေးလျ နယူးဇီလန်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့သောပို့ကုန်စာရင်းတွင် ရေထွက်ကုန်များသည်ထိပ်ဆုံး အပိုင်း၌ရှိနေပါသည်။ ထို့ကြောင့်အကောက်ခွန် အတားအဆီးမရှိသောသြစတြေးလျ နှင့်နယူးဇီလန်ဈေးကွက်သို့ မြန်မာ နိုင်ငံ၏ငါးပုဇွန်၊ဂဏန်း၊ငါးရှဉ့်စသည့် ရေထွက်ကုန်များကို အရည်အသွေး မြင့်မြင့် ပိုမို တိုးတက်ဝင်ရောက်ရန်ကြိုး ပမ်းသင့်ပါသည်။အရည်အသွေးမြင့် မြင့်ဟုဆိုရာ၌ Sanitary and Phytosanitary Measures များနှင့် ညီညွတ်ရန်ဖြစ်ပါသည်။မောင်မောင်ရီ (ဘောဂဗေဒ)
သမုဒ္ဒရာဟာ အလွန်လျှို့ဝှက်နက်နဲတဲ့ လောကကြီးဖြစ် တယ်။ ဘယ်လောက်နက်တယ်၊ ဘယ်လို ရတနာတွေရှိတယ်၊ ဘာတွေလုပ်တယ်ဆိုတာကို လူတွေက ကောင်းကောင်း မသိကြဘူး။ ဒီလိုမသိကြတဲ့အတွက် လူတွေဟာ ဘဝမှာတွေ့ကြုံရတဲ့ ကိစ္စ အတော်များများ အတွက် ဥပမာပေးဖို့ အသုံးပြုကြတယ်။ အခက် အခဲနဲ့တွေ့ပြီဆိုရင်၊ " ဒုက္ခသမုဒ္ဒရာဟာ မဆုံးနိုင်ဘူး" လို့ ပြောလေ့ရှိကြတယ်။ လူတစ်ယောက်ပျောက်နေလို့ ရှာမတွေ့ရင် လူသမုဒ္ဒရာ ထဲမှာ ပျောက်သွားလို့ ရှာမတွေ့ဘူးလို့ ပြောကြတယ်။ သုတေသီတွေကတော့ "ဘဝဆိုတာ အကန့်အသတ်ရှိပေမယ့်၊ ပညာသမုဒ္ဒရာကတော့ မဆုံးနိုင်ဘူး" လို့ ပြောကြတယ်။ ပညာ သင်တာ အဆုံးမရှိဘူးလို့ ဆိုလိုချင်တယ်။ လူတွေ ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပြီဆိုရင်၊ သူတို့ရဲ့ အမျက်ဒေါသ ဟာ သွေးသမုဒ္ဒရာထဲကို စီးသွားတယ် ကျယ်ပြောတဲ့၊ အကန့်အသတ် မရှိတဲ့ သမုဒ္ဒရာဟာ၊ ရှည်ကြာမှု၊သည်းခံမှုတွေရဲ့ သင်္ကေတဖြစ်ပြီး အဆုံးမရှိတဲ့ မျှော်လင့် ချက်တွေကိုလည်း ကိုယ်စားပြုတယ်။ ချစ်သူတွေက၊ တစ်ယောက်ကို တစ်ယောက်ထားရှိတဲ့အချစ်ကို၊ "သမုဒ္ဒရာတွေ ခန်းခြောက်၊ ကျောက်တုံးတွေ ပုပ်သိုးကုန်တဲ့အထိ" ချစ်မယ်လို့ ဆိုတတ်ကြတယ်။ ရန်ဖြစ်တာတစ်ခုကို ဖြေရှင်းတဲ့အခါ နှစ်ဖက်စလုံးကို ခြေတစ် လှမ်းပြန်ဆုတ်ပြီး၊ ကျယ်ပြန့်တဲ့ သမုဒ္ဒရာနဲ့ ကောင်းကင်ကြီးကို အားရပါးရကြည့်လိုက်စမ်းပါလို့ ပြောတတ်ကြတယ်။ "သမုဒ္ဒရာထဲက နန်းတော်" တို့၊ "ကောင်းကင်က တိုက်တာ" တွေဆိုတာမျိုးက၊ တကယ်မရှိတဲ့ တံလျပ်တွေကို ရည်ညွှန်းတာ။ သမုဒ္ဒရာအောက်ခြေ က လမင်းကို ငါးမျှားသလို မျှားနေတယ်ဆိုတဲ့ စကားကတော့ တခြားသူတွေကို ထင်ယောင် ထင်မှားဖြစ်အောင် လုပ်နေတဲ့ လှည့်စားမှုတစ်ခုကို ရည်ညွှန်းတယ်။ သမုဒ္ဒရာလှိုင်းတွေ ကောင်းကင် ရောက်တယ်ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းဟာ၊ သမုဒ္ဒရာကြီး မငြိမ်မသက် ဖြစ်ပြီး၊ အလွန်အန္တရာယ်ကြီးတာကို ရည်ညွှန်းတယ်။ သမုဒ္ဒရာထဲမှာ အပ်တစင်းလိုက်ရှာနေတယ်ဆိုတဲ့ စကားဟာ၊ အလွန်တရာ ခက်ခဲတာကို ဆိုလိုတယ်။ သမုဒ္ဒရာရဲ့ထောင့်၊ ကောင်းကင်ရဲ့ အစွန်းဆိုတဲ့ စကားက တစ်ခုနဲ့ တစ်ခု ဝေးကွာတာကို ဆိုလိုတယ်။ သမုဒ္ဒရာဟာ ကျယ်ပြောနက်ရှိုင်းပေမယ့် လူတွေနဲ့ နီးနီးစပ်စပ် ဆက်သွယ်နေတဲ့အတွက် ပင်လယ်မှာ လူ့အသက်ဆုံးရှုံးမှုတွေ မကြာ ခဏဖြစ်တယ်။ကမ္ဘာကြီးကသိပ်ကြီးတယ်။ ရေတွေလေတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့၊ ကြိုးစားနေတဲ့ သူတွေ အမြဲတမ်းရှိတယ်။ ဒါပေမယ့်သမုဒ္ဒရာကြီးက အမြဲတမ်းဖွင့်လှစ်ထား တာဖြစ်လို့၊ နိုင်ငံတကာ ရေပြင်ပိုင်နက်ကို ကြီးကြပ်ဖို့ ဥပဒေ တွေရှိတယ်။ ရေပြင်ပိုင်နက် အငြင်းပွားတာကို ဖြေရှင်းဖို့ တရားရုံး တွေရှိတယ်။သမုဒ္ဒရာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဥပမာတွေအများကြီးရှိသေးတယ်။ ဗုဒ္ဓစာပေကျမ်းဂန်တွေမှာလဲ၊ သမုဒ္ဒရာကို မကြာခဏ ဥပမာပေး လေ့ရှိတယ်။ ဥပမာ-စိတ်ဟာသမုဒ္ဒရာလို အကန့်အသက်မရှိ ကျယ်ပြောပြီး၊ သတ္တဝါတွေကို ကယ်တင်ဖို့ စင်ကြယ်တဲ့ကြာတွေ စိုက်ပျိုးကြတယ်။ ဓမ္မသမုဒ္ဒရာဟာ အလွန်တရာကျယ်ပြောနက်ရှိုင်း တဲ့အတွက် ရတနာတွေ လိုက်ရှာနိုင်တယ်။ မြစ်ရာပေါင်းများစွာ သမုဒ္ဒရာထဲစီးဆင်းပြီး၊ သူတို့အားလုံးဟာ ပင်လယ်ရေတွေ ဖြစ်သွားတယ်ဆိုတာက ဘယ်လောက်ညစ်ညမ်းတဲ့ ရေတွေ ရေစီးကြောင်းတွေဖြစ်ပေမယ့် သမုဒ္ဒရာကြီးရဲ့ စင်ကြယ် မှုကို ညစ်ညမ်းအောင် မလုပ်နိုင်ဘူးလို့ ဆိုလိုတယ်။ ဒါကြောင့် လူတယောက်ရဲ့စိတ်ဟာ၊ တောင်ကြီး တွေလို မြင့်မားရုံသာမက သမုဒ္ဒရာကြီးလိုလဲ နက်ရှိုင်းတဲ့အတွက်၊ ဓမ္မလမ်းကြောင်းကိုရှာချင်တဲ့ သူတွေဟာ ဉာဏ် ပညာသမုဒ္ဒရာကြီးကို ရယူပိုင်ဆိုင်နိုင်အောင် ပိဋကတ်သုံးပုံကို နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်းလေ့လာချင်ကြတယ်။ ပိဋကတ် (၃)ပုံကို ပိဋကတ်သမုဒ္ဒရာလို့ခေါ်ပြီး၊ လူတွေရဲ့စိတ်ကိုတော့ စိတ်သမုဒ္ဒရာလို့ခေါ်တယ်၊ စိတ်ကိုသမုဒ္ဒရာလို့ ခေါ် တဲ့အတွက် လူတွေဟာသမုဒ္ဒရာလို ကျယ်ပြန့်ပွင့်လင်းတဲ့ စိတ်ထားရှိအောင် အားပေးတိုက်တွန်းရာ ရောက်တယ်။ တစ်ချို့လူတွေမှာ ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ စိတ်တွေရှိတယ်။ သူတို့ဟာလောကအကြောင်း၊ နိုင်ငံအကြောင်း၊ တခြားလူတွေ နဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေအကြောင်းကို ကောင်းကောင်းနားမလည်ကြဘူး။ ဒါကိုသူတို့နဲ့ ရင်းနှီးတဲ့သူတွေက အခွင့် ကောင်းယူပြီး အသုံးချတဲ့အခါ သူတို့ဟာ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ် လာကြတယ်။ သူတို့ဟာ မီးခြစ်ဗူး သေးသေးလေး တွေနဲ့ တူတယ်။ ထပ်ဖြည့်ရင် ပေါက်ထွက်တော့မယ့် သွားတိုက်ဆေးဗူးနဲ့တူတယ်။ ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ စိတ်ရှိတဲ့ သူတွေကို ကျယ်ပြန့်တဲ့ ဓမ္မမဝင် ရောက်နိုင် ဘူး။ ရင်းနှီးတဲ့ မိတ်ဆွေတွေ ချစ်သူတွေတောင်မှ နေရာ မရနိုင်ဘူး၊ သမုဒ္ဒရာကြီးလိုစွမ်းရည်မရှိဘူး။ တစ်ချို့လူတွေမှာ သမုဒ္ဒရာလို ကြီးမားတဲ့ စိတ်မျိုးရှိပေမယ့် တစ်ချို့ကျတော့ နောက်ဖေးလမ်းကြား လောက် ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ စိတ်မျိုး ရှိတယ်။ ကိုယ့်စိတ်ကျယ်ပြန့်လေ များများဆန့်လေပဲ။ ဒါကြောင့် ဓမ္မကိုလက်ခံနိုင်တဲ့ သမုဒ္ဒရာ လောက်ကျယ်ပြန့်တဲ့ စွမ်းရည်မရှိရင်၊ စိတ်ဟာ အားလုံးကို ပွေ့ဖက် လက်ခံခြင်း မပြုနိုင်တဲ့အတွက် ဓမ္မရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးကို မခံစားနိုင်ဘူး။ (HSING YUN. SEEKING HAPPINESS)ညိုညို
"ရန်ကုန်မြို့မှာ နာဂစ်မုန်တိုင်း တိုက်တဲ့နေ့တုန်းက ဘဲဥ တစ်လုံး သုံးရာကျပ်ဖြစ်သွားတာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားမကောင်းတဲ့ လုပ်ရပ်တစ်ခုလား" လို့ ကျွန်မကို မေးကြဖူးပါတယ်။ ဈေးထဲမှာ ကုန်ရှားပါးပြတ်လပ်လို့ ဈေးတက် ကုန်တဲ့ ပြဿနာဟာ လုပ်ငန်းရှင်တွေရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ ဘယ်လောက် ပတ်သက်နေသလဲဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မ ရဲ့ အမြင်ကို အကျဉ်းချုံးပြီး ပြောပြရမယ်ဆိုရင်...ပြဿနာရဲ့အကြောင်းရင်း စီးပွားရေးလောကထဲက ပြဿနာ အားလုံးဟာ ကိုယ်ကျင့် တရားကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ပြဿနာတွေ ချည်းပဲ မဟုတ်ပါဘူး။ ကုန် ဈေးနှုန်းတွေ တက်တဲ့ကိစ္စဟာ ဈေးကွက်စနစ် (Market System) ကနေ ဖြစ်ပေါ်လာတာပါ။ ယေဘုယျအားဖြင့် ဈေးကွက် တစ်ခုထဲမှာရောင်းလိုအားရယ်၊ ဝယ်လို အားရယ်၊ ဈေးနှုန်း ရယ် ဟာ ဆက်စပ်နေတာပါ။ ရောင်းချင်တဲ့သူတွေဆီမှာ ပစ္စည်းတွေ ပိုနေပြီး ဝယ်ချင်သူက သိပ်မရှိရင်ဈေးကျပြီး၊ ပစ္စည်းရှားပါး ပြတ် လပ်ပြီး ဝယ်လိုသူတွေက သိပ်များမယ်။ သူတို့မှာလဲ သိပ် လိုအပ်နေမယ်ဆိုရင် ရောင်းသူက ဈေးတင်ရောင်းမှာပါပဲ။တရားမျှတမှု ဈေးကွက်စနစ်ကိုကျင့်သုံးရင် ရောင်းသူမှာ ကိုယ်ရောင်းတဲ့ ကုန်ကို လွတ်လွတ်လပ်လပ် ရောင်းဈေး သတ်မှတ်ခွင့် ရှိပါတယ်။ ဒီလိုဆိုတော့ လူတိုင်းကြိုက်ရာ လုပ်ကုန်ကြမှာပေ့ါလို့ စိုးရိမ် စရာရှိပါတယ်။ ရောင်းသူက လုပ်ချင်တိုင်း လုပ်ကြတာကို ဝယ်သူကခံရရင် တရားပါမလားလို့ ဆိုစရာရှိပါတယ်။ လွတ်လပ်စွာဈေးနှုန်း သတ်မှတ်ခွင့်ပေးတိုင်း ဈေးတက် မလာနိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေရှိပါတယ်။ တစ်ချက်ကတော့ ဝယ်သူက ကြိုက်ဈေးရမှ ဝယ်တာဖြစ်နိုင်တယ်။ နောက်တစ်ချက် ကတော့ တခြားရောင်းသူတွေကလဲ ကိုယ့်ကိုယှဉ်ပြိုင်နိုင်တဲ့ ရောင်းဈေးမျိုး သတ်မှတ်တာဖြစ်နိုင်တယ်။ လူတစ်စုက ပဲဈေးနှုန်းသတ်မှတ်ခွင့် ရထားလို့ ဈေးကျသွား မှာကိုစိုးပြီး ထုတ်လုပ်မှုကို ထိန်းထားတာလို့ မရောင်းဘဲ လှောင် ထားလိုက်တာတို့ လုပ်ရင်တော့ ဈေးတက်လာမှာပါပဲ။ ဒီ အခြေ အနေမျိုးမှာဆိုရင်တော့ ကိုယ်လို ဇာတ်တူသား လုပ်ငန်းရှင် တွေအပေါ်မှာရော၊ ဝယ်သူတွေ အပေါ်မှာပါ တရားရဲ့ လားဆို တာကို စဉ်းစားစရာဖြစ်ပါတယ်။ စီးပွားရေးဆိုတာ ကိုယ်ကျိုး ရှာမှု တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီကိုယ်ကျိုးရှာမှုဟာ သူ တစ်ပါး အကျိုးလဲပါမှ အပြန်အလှန် အကျိုးရှိပြီး ရေရှည်တွဲလုပ်လို့ရမှာ ဖြစ် ပါတယ်။တာဝန် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေဟာ အမြတ်ရဖို့ အလုပ်လုပ် ကြတာလို့ ဆိုပေမယ့် သူတို့မှာ စီးပွားရေး တာဝန်ရှိပါတယ်။ သူတို့လိုချင်တဲ့ အမြတ်ဟာ အလကားရတာမဟုတ်ပါဘူး။ လူ တွေအတွက် ကုန်ပစ္စည်း ဒါမှမဟုတ် ဝန်ဆောင်မှုတစ်ခုခု လုပ်ပေးလို့ ရတာပါ။ ထိုက်တန်တာ တစ်ခုခုမရရှိပါဘဲနဲ့ အခွင့် အရေး သက်သက်ယူချင်တာ၊ ကိုယ့်တာဝန်ကိုယ်မကျေရာ ရောက်ပါတယ်။ နာဂစ်ကာလကိုပြန်ညွှန်းရရင် ကုန်စည်ပြတ်လပ်သွားနိုင်တဲ့ အလားအလာကြောင့် ဈေးတွေတက်ကုန်တဲ့ ကာလမှာ ရောင်းသူ အချို့ဟာ ပုံမှန်ဈေးနဲ့ပဲ ရောင်းပေးတာတို့ ပိုက်ဆံရှိလို့ သိမ်းကျုံး ဝယ်လိုသူကို အားလုံးရောင်းမပစ်ဘဲ ကိုတာစနစ်နဲ့ ရောင်းပေးတာကို တွေ့ရဘူးတယ်။ ကုန်ပြတ်သွားရင် ဒီထက် ပိုဈေးတက်မှာကို ဖြစ်ပါစေလို့ ဒီ အတိုင်းလက်ပိုက်ကြည့် နေလို့မရဘူး။ ကုန်ပြတ်သွားရင် ကိုယ်လဲရောင်းစရာ မရှိတော့ ဘဲ ငုတ်တုတ်ထိုင်နေရမှာဆိုတော့ မဖြစ်ဖြစ်အောင်ကြံဆရင်း လုပ်ငန်းတွေ ပြန်လည်ပတ်လာတာပါ ပဲ။ စီးပွားရေးသမားဆိုရင် စီးပွားရေး တာဝန်ကို လုပ်ကိုလုပ်ရပါတယ်။ အခွင့် အရေး သမားဆိုရင်သာ ဘာမှမလုပ်ဘဲ အချောင်ရတာပါ။ ဒါပေမယ့် စီးပွားရေးနဲ့ အခွင့်အရေးဟာလဲ တွဲနေတယ်ဆို တာမမေ့ သင့်ပါဘူး။မအိမ်သူ