Background
"အမြီးကျက်အမြီးစား၊ ခေါင်းကျက် ခေါင်းစား" ဆိုတဲ့ စကားပုဒ်ကို လူတိုင်း စာတွေရေးကြပေမယ့် ကြက်တစ် ကောင်လုံးကျက်တဲ့အထိ မစောင့်နိုင်ဘဲ စိတ်မရှည်စွာနဲ့ ရတာကိုအလုအယက် ရယူခံစားခြင်းကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်ပါ တယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကို လုပ် ကိုင်ဆောင်ရွက်ကြ တဲ့အခါ "အများမိုး ခါးရေသောက်" တယ်ဆိုတဲ့ သဘောကို လည်း တချို့ကအဟုတ်ကြီး ထင်မှတ်ပြီး ကျင့်သုံးနေကြတာတွေ့ရပါတယ်။ စီးပွား ရေးလုပ်တဲ့နေရာမှာ ဦးတည်ချက်တစ်ခု သာရှိတယ်လို့ စီးပွားရေးပညာရှင်တွေ က ပြောကြတယ်။ ရေးသားကြတယ်။ ဒီဦးတည်ချက်က အမြတ် Profit ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အမြတ်ရဖို့သာ အဓိက၊ ကျန်တာတွေဘာမှ စဉ်းစားစရာမလို ဘူး လို့ နိုဘယ်ဆုရှင်ပါမောက္ခ Friedman က အတိအလင်းပြောကြားခဲ့ပြီး စာ အုပ်တွေအများကြီး ရေးသားခဲ့ပါ တယ်။ အမြတ်လို့ပြောရမှာ အစုရှယ် ယာရှင်တွေရဲ့အကျိုး၊ သူတို့ရှယ်ယာ တွေရဲ့ တန်ဖိုးကို တက်နိုင်သမျှ တက် အောင် လုပ်ဖို့ပဲရှိတယ်လို့ ယူဆကြပါ တယ်။ ဒီအတွေးအခေါ်ကို ယခုအချိန် အထိ အများကလက်ခံနေကြတာကို တွေ့ရှိ ရပါတယ်။ ဆရာ့အနေနဲ့ မြန်မာပြည်မှာ ပြောင်းလဲကျင့်သုံးတဲ့စီးပွားရေးရာ မူဝါဒရည်မှန်းချက်များနဲ့အညီ ပုဂ္ဂလိက ကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို တွန်းအားပေး နေချိန်မှာ ဒီအခြေခံကို ပြန်စဉ်းစားသင့် တယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်။ မူဝါဒတွေ ပြောင်းလဲရုံမကဘဲ ပြောင်းလဲတဲ့မူဝါဒ တွေနဲ့ လိုက်လျော ညီထွေရှိစေတဲ့ အပြု အမူတွေနဲ့ ကျင့်သုံးဖို့လိုအပ်မှာဖြစ်ပါ တယ်။ အထူးသဖြင့် ဘယ်သူသေ ငတေမာပြီးရော ဆိုတဲ့ အတွေးအခေါ်အစား လူ့ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့အညီ ကျင့်ကြံလုပ် ကိုင် ဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့ အလွန်အရေးကြီး နေပါတယ်။ အခုဆိုအပြုအမူအတွေးအခေါ် ပြောင်းလဲဖို့ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာအကြောင်း စဉ်းစားဖို့ လိုအပ်ပါလိမ့် မယ်။ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာဆိုတာဘာလဲ၊ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာ နဲ့အညီ ကျင့်ကြံဆောင်ရွက် တယ်ဆို တာဘာလဲဆိုတာကို မေးမှာဖြစ်ပါ တယ်။ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာက အမှား အမှန်ကိုခွဲခြားပြီး မှန်တာကိုလုပ်ရဲတဲ့ သတ္တိဖြစ် တယ်လို့ ဆရာထင်ပါတယ်။ မှားတာမှန်တာကို သိနိုင်ဖို့ အသိတရား ရှိဖို့လိုပါတယ်။ဒါပေ မဲ့သိရုံနဲ့မပြီးသေးပါ ဘူး။ သိတဲ့အတိုင်း လုပ်နိုင်ဖို့လိုအပ်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ ပတ်သက်လာရင် လုပ်ငန်းအဖွဲ့အစည်း တိုင်းမှာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့ပတ်သက် လို့ လုပ်ငန်းတိုင်း လမ်းညွှန်မှုရှိဖို့လိုပါ လိမ့်မယ်။ ဒီလမ်းညွှန်မှုတွေကို လိုက် နာပြီး ဦးစီးသူတွေရော ဝန်ထမ်းတွေပါ ကျင့်ကြံလုပ်ဆောင်ဖို့ လိုပါလိမ့်မယ်။ အမှန်တကယ်တော့ လူ့ကျင့်ဝတ်နဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ သံလိုက်အိမ် မြှောင်ရှိဖို့ပါပဲ။ သံလိုက်အိမ်မြှောင်ဟာ အနောက်ဘက် စူးစူးအရပ်ကို အမြဲညွှန် ပြနေတယ်။ ဘယ်နေရာရောက်ရောက် သံလိုက် အိမ်မြှောင်ဟာ အနောက်ဘက်ကိုပဲ အမြဲပြနေတယ်။ ဒီလိုညွှန်ပြနေတဲ့ အတွက်လည်း ခရီးသွားတဲ့ နေရာမှာ လမ်းမပျောက်နိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုပါပဲ၊ လူတိုင်းမှာ အကျင့်ပညာနဲ့ ပတ်သက်လာရင် အမှားအမှန်နိုင်ဖို့ အရည်အချင်းတွေ မွေးထုတ်ပြုစုဖို့ လိုပါတယ်။ အခုလို အဆုံးအဖြတ်လုပ် နိုင်ဖို့ ဆရာဥပမာတစ်ခုပေးချင်ပါတယ်။ လူတစ်ယောက်ဟာ ပရဟိတလုပ်ငန်း တစ်ခုမှာ မိဘမဲ့ကလေးတွေကို စောင့် ရှောက်တဲ့ ရိပ်သာဆောင်တစ်ခုကို တည်ထောင်ထားတယ်။ ဒါပေမယ့် ငွေကြေးအခက်အခဲနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါ တယ်။ ဒီအချိန်မှာ လူကုန်ကူးနေသူတစ် ဦးက ကမ်းလှမ်းလာတယ်။ မိဘမဲ့ ကလေး ၁ ဦး၊ ၂ ဦးကို သူ့ရဲ့လက်ထဲ အပ်ရင် ကျပ်သိန်းတစ် ထောင်ပေး မယ်လို့ ပြောလာပါတယ်။ ဒီလူအနေ နဲ့လက်ခံ သင့်ပါလား။ မိဘမဲ့ကလေး တွေဖြစ်တာ မို့ ဘယ်သူကမှ ဂရုစိုက်မှာ မဟုတ်ဘူး။ ဘယ်သူ့မှ လည်း ဘာပြဿနာမှလုပ်မှာ မဟုတ်ဘူး ဆိုတာ သိနေပါတယ်။ ဒီကိစ္စမျိုးဟာ ဆုတ်စူးစားရူးတဲ့အဖြစ် မျိုးဖြစ် နေပါတယ်။ မှားတယ်မှန်တယ် ဆိုတာကို အလွယ်တကူ ရွေးချယ် နိုင်ဖို့ ခက်ခဲနေတဲ့အခြေအနေမျိုးဖြစ်ပါတယ်။ ဆရာပေးတဲ့ဥပမာမှာ ငွေကိုလက်မခံ လိုက်ရင် ရိပ်သာကိုပိတ်ရတော့မဲ့အခြေ အနေဖြစ်နေတယ်။ ရိပ်သာကိုမှီခိုနေသူ ကလေးပေါင်း မြောက်မြားစွာ ဒုက္ခ ရောက်လိမ့်မယ်။ ဒီတော့ ကလေး ၁ ယောက်၊ ၂ ယောက်ကို လူကုန် ကူးမဲ့သူ နဲ့ထည့်လိုက်တာဟာ လုပ်သင့်တယ်လို့ ထင်မြင်ယူဆနိုင်ပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေလုပ်တဲ့ နေရာမှာ အခွင့်အရေးရဖို့ လာဘ်ထိုး ရင် မျက်နှာသာရမယ့် ထောင်မြင်ရာ မစွန့်သင့်ပါဘူးလားလို့ တချို့တွေက ဆင်ခြေပေး ကြမှာဖြစ်ပါတယ်။ ရင်ဆိုင်ရတဲ့အဆုံးအဖြတ်ပြဿ နာတွေမှာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့အညီ ဆုံး ဖြတ်တဲ့နေရာမှာ တွေ့ကြုံရတဲ့ လွန်ဆွဲ မှုနှစ်မျိုးကို လုပ်ငန်းအဖွဲ့အစည်းတွေမှာ ကြုံတွေ့ရတတ်ပါတယ်။ လူပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ အဖွဲ့အစည်းအကြား ရှိနိုင်တဲ့ပဋိပက္ခနဲ့ အဖွဲ့အစည်းနဲ့လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအကြား ရှိနိုင်တဲ့ ပဋိပက္ခဖြစ်ပါတယ်။ လူကိုဦး စားပေးမလား၊ အချိန်ကိုဦးစားပေး မလား။ အဖွဲ့အစည်း အကျိုးကို ကြည့် မလား၊ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအတွက် ဦး စားပေးမလား။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာတရားကို ၂၁ ရာစုမှာ ပိုပြီးအလေးထားပို၍ ဂရုပြုလာတာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်တာနဲ့ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့ညီအောင်ကျင့်တာဟာ ဆန့်ကျင်ဘက်တွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာကို နားလည်လာတယ်။ လက်ခံလာကြတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်လာတဲ့ အကြောင်းတွေ အမျိုးမျိုးရှိတဲ့အနက် Corporate Social Responsibility (CSR) လို့ ခေါ်တဲ့ စီးပွားရေးအဖွဲ့ အစည်းတွေရဲ့ လူမှုရေးတာဝန်ကျေမှု အတွေးအခေါ်အယူအဆ အလွန် အရေးပါလှပါတယ်။ CSR ရဲ့ အနှစ်သာရကတော့ စီးပွားရေးအဖွဲ့ အစည်းတွေမှာ ကိုယ့်ရဲ့အစုရှင်တွေ အပေါ် တာဝန်ရှိရုံမက မိမိရဲ့ပတ်ဝန်း ကျင်အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုလုံးအတွက် ပိုတာဝန်ရှိကြောင်း လက်ခံခြင်းဖြစ်ပါ တယ်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့အညီ စီးပွားရေးလုပ်ရင် အကျိုးရှိကြောင်း မီးမောင်း ထိုးခြင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။ CSR နဲ့ပတ် သက်လာရင် ရှုဒေါင့် (၃) မျိုးက စပြီး သုံးသပ်နိုင်တာတွေ့ရပါတယ်။ ပထမ ရှုဒေါင့်က ပတ်ဝန်းကျင်ဖြစ်ပါတယ်။ မိမိရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းသိမ်း ရမဲ့တာဝန်ကိုအလေးအနက်ထားလာတာ တွေ့ရပါတယ်။ စက်ရုံခေါင်းတိုင် ကြီးတွေက လေထုညစ်ညမ်းစေမဲ့ မီးခိုး တွေကို အတားအဆီး မရှိထုတ်လွှတ်တာ မျိုးပါ။ စက်ရုံအရှေ့က မြောင်းထဲကို စက်ရုံက အညစ် အကြေး တွေစည်း ကမ်းမဲ့ စွန့်ပစ်တာမျိုး၊ အခု ဃွျှကို လက်ခံလာကြတဲ့ အတွက် လုပ်တာကိုင် တာတွေဟာ ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း ဖြစ်လာတာ တွေ့ရပါတယ်။ဒုတိယ အပိုင်းကတော့ မတရားသဖြင့် အမြတ် ထုတ်ခြင်းပဲဖြစ်တယ်။ လုပ်သားတွေရဲ့အကျိုးကိုရှေ့တန်းမတင်ဘဲ ကိုယ့်ရဲ့အမြတ်ရရှိရေးကိုသာ ဦးစား ပေးမှုကို ဟန့်တားနိုင်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ဆုံးတစ်ချက်ကတော့ အဂတိ လိုက်စားမှုနဲ့ လာဘ်စားခြင်း ကိစ္စဘဲဖြစ် တယ်။ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သတ်လာရင် စဉ်းစား စရာတွေကအများကြီးဖြစ်ပါတယ်။ လာဘ်ပေးလာဘ်ယူမှုနဲ့ ပတ် သက်လာရင် ယူတဲ့ သူမှာအပြစ်ရှိ တာ လား၊ ပေးတဲ့သူက အပြစ်ရှိတာလား၊ ဒါကို အသေအချာစဉ်းစားရမှာဖြစ်ပါ တယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ဧည့်ခံ ကျွေး မွေးမှုဟာမလုပ်မဖြစ်တဲ့ အလုပ်တစ်ခု ဖြစ်နေတာတွေ့ရပါတယ်။ဒီလိုဧည့်ခံရာ မှာ အကန့်အသတ်ရှိသင့် သလား၊ ဘယ်အဆင့်မှာ ဧည့်ခံခြင်းဖြစ် ပြီး ဘယ်အဆင့်ရောက်ရင်တော့ လာဘ်ထိုးခြင်းဖြစ်မလဲ လုပ်ငန်း အတွင်းမဟုတ်တာ တွေလုပ်နေတာကို တားဆီးနိုင်အောင်၊ လျော့ပါးနိုင် အောင် ခရာမှုတ်တဲ့ အစီအစဉ်တွေချ မှတ်ဖို့ လိုတာတွေ့ရ တယ်။ ဘောလုံးပွဲ ကဒိုင်လူကြီးတွေသုံးတဲ့ခရာဟာ ပြစ်ဒဏ်ဘောအဖြစ် သတ်မှတ်တဲ့အခါ၊ ဂိုးဝင်သွားတဲ့အခါနဲ့ ပွဲပြီးတဲ့အချိန်မှာ ဒိုင်လူကြီးတွေက မှုတ် တတ်ကြတယ်။ဒီလိုပဲ လုပ်ငန်းတွင်းက မဟုတ်တာတွေ ကိုမြင်တဲ့သူတွေအနေနဲ့သက်ဆိုင်ရာကို အကြောင်းကြားနိုင် အောင် Whistle blower အစီအရင် တစ်ရပ်ကို ဖော်ထုတ်နေတာတွေ့ ခဲ့ရပါတယ်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့ညီအောင် ကျင့်ကြံလိုတဲ့ လုပ်ငန်းတွေအနေနဲ့ လူမှုရေးတာဝန်ကျေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေဖြစ် အောင် ကြိုးစားဖို့လိုအပ်မှာဖြစ်ပါ တယ်။အခုဆိုလူမှုရေးတာဝန် ကျေပွန် တဲ့အတွက် မိမိရဲ့စီးပွားရေးအကျိုး အမြတ်မထိခိုက်တဲ့အပြင် အကျိုးရှိကြောင်း တွေ့ရှိရပါ တယ်။ဒါကို တချို့လုပ်ငန်းရှင်တွေကတော့သိပ်လက်မခံ နိုင်တာကိုတွေ့ရပါတယ်။အခုလိုလက်ခံ သဘောတူတဲ့လုပ်ငန်းရှင်တွေ သဘောပေါက်အောင် ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ နဲ့အညီ ဆောင်ရွက် နိုင်ရင် ရလာနိုင်မဲ့ အကျိုးတရားကို ဖော်ပြချင်ပါတယ်။ ပထမအနေနဲ့ အခုဆိုလူမှုရေး တာဝန်ကျေပွန်မှုကို ပတ်ဝန်းကျင် အသိုင်းအဝိုင်းက မျှော်လင့်ကြတာတွေ့ ရပါတယ်။ဒုတိယအနေနဲ့ အခုလို တာဝန်ကျေပွန်ရင် ရေရှည်ကာလ အတွက်အမြတ်ပမာဏတိုးပွားနိုင်တာ တွေ့ရပါတယ်။တတိယအနေနဲ့ ကတော့ အခုလိုတာဝန်ကျေဖို့လုပ်ငန်း တိုင်းမှာဝတ္တရားရှိပါတယ်။စတုတ္ထအနေ နဲ့ကတော့အများရဲ့ အမြင်မှာ ဒီလုပ်ငန်း ဟာ လူမှုရေးတာဝန်ကျေတဲ့လုပ်ငန်း ဖြစ်တဲ့အတွက်အသိအမှတ်ပြုခြင်းခံရ မှာဖြစ်တယ်။နောက်ဆုံးအချက် အနေနဲ့ကတော့ ဒီလိုကျေပွန်မှုဟာ ပတ်ဝန်းကျင် ရဲ့အနေအထားကို ပိုမိုကောင်းမွန်နိုင်စွမ်းရှိနိုင်ပါတယ်။ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ နဲ့အညီကျင့်မှုနဲ့ စီးပွား ရေးအကျိုး သက်ရောက် မှုတို့အကြား ဘယ်လို ဆက်စပ်မှုမျိုး ရှိနိုင်သလဲဆို တာလဲ သုတေသနလုပ်ခဲ့ ကြပါတယ်။ သုတေသနတွေ့ရှိချက်များအရ ဆက်စပ်မှုက အပေါင်းလက္ခဏာရှိတာ တွေ့ရပါတယ်။ပိုပြီးတာဝန်ကျေလေ လေ မိမိရဲ့လုပ်ငန်းစီးပွားရေးအကျိုး အမြတ် များလေလေဖြစ်တာတွေ့ ရ ပါတယ်။အခုလို ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့ အညီ ကျင့်ကြံနိုင်ဖို့ အခြေခံ လိုအပ်ချက် သုံးရပ်ရှိတာ တွေ့ရ ပါတယ်။ဒါကို အလွယ်တ ကူ မှတ်သားနိုင်ဖို့ အတွက် 3P လို့ခေါ်ဝေါ် သတ်မှတ်နိုင် ပါ တယ်။ တစ်မျိုးပြောရရင် P သုံးလုံး ဖြစ်တယ်။ ပထမ P ကဏမသ်ငအအမြတ် ဖြစ်ပြီး ဒုတိယ P က ဏနသစူန လူဖြစ်ပါတယ်။နောက်ဆုံး P က ဏူညေနအ ကမ္ဘာမြေကြီး ဖြစ်ပါ တယ်။ဒီ P သုံးလုံးရဲ့ အဓိပ္ပါယ် က ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့ အညီ ဆောင်ရွက်ကြတဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေဟာ အမြတ်ကိုရ အောင်ရှာကြမယ်။အမြတ် တစ်ခု တည်းကိုသာ မစဉ်း စားဘဲ မိမိလုပ်ငန်းမှာအလုပ်လုပ် နေ သူတွေ၊ မိမိရဲ့ဖောက်သည်တွေ၊ ပတ်ဝန်းကျင်အသိုင်းအဝိုင်း မှာနေထိုင်ကြသူတွေ၊ အစု ရှယ်ယာဝင်တွေ ဒါတွေ အား လုံးဟာ လူတွေသာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ဆုံး P ကတော့ မိမိရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်၊ မိမိရဲ့ကမ္ဘာ မြေကြီးကို ထိန်းသိမ်း စောင့် ရှောက်ရမဲ့တာဝန်ပဲ ဖြစ်ပါ တယ်။ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု အ နေနဲ့ စီးပွားရေး တာဝန်ကျေမှု၊ ဥပဒေအရ တာဝန်ကျေမှု၊လူမှု ရေးအရ တာဝန်ကျေမှုတွေရယ် လို့တာဝန်ကျေမှုသုံးရပ်ကို ထိန်း သိမ်းအပ်ပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့အညီ ဆောင် ရွက်နိုင်ဖို့ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့ အညီ နေထိုင်ပြောဆိုနိုင်တဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်တွေလိုသလို၊ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာနဲ့ညီတဲ့ဦးဆောင်သူ တွေရှိရမှာဖြစ်တယ်။ကျင့်ဝတ် သိက္ခာ စောင့်ထိန်းမှု ကိုပြုစုလို ပါက ကျင့်ဝတ်သိက္ခာနဲ့ ပတ် သတ်တဲ့ သင်တန်းတွေကို လုပ် ပေးဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ Ethics Training ဟာ အဖွဲ့အစည်း တိုင်းမှာ ရှိသင့်တဲ့ သင်တန်း မျိုးဖြစ်တယ်။ ဆရာကိုယ်တိုင် အခုဆိုရင် လုပ်ငန်းတွေမှာ ဒီလိုသင်တန်း မျိုးကိုပေးလျှက် ရှိပါတယ်။ ဒီသင်တန်း တွေ ကြောင့်အလုပ် ရှင်တွေ အလုပ် သမားတွေ အနေနဲ့ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာ နဲ့ ပတ်သတ်လို့ ပိုမိုနား လည်မှု ရှိလာပြီး လက်တွေ့ ဆောင်ရွက်မှုနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ လွန်ဆွဲမှုတွေ၊ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်စွမ်းရှိပါတယ်။ လုပ်ငန်းဦးစီးသူတွေဖို့ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ ထိန်းသိမ်း မှုဟာ အလွန်အရေးကြီးလှ ပါ တယ်။ အခြေခံလိုအပ်ချက်က ရိုးသားဖြူစင်မှု ဖြစ်ပါတယ်။မှန်တာကို ပြောရဲလုပ်ရဲတဲ့ သတ္တိရှိရမှာဖြစ်တယ်။ ကိုယ် ကတော့ အမှားလုပ်မိရင်လုပ်မိ ကြောင်းဝန်ခံနိုင်တဲ့ သတ္တိလည်း ရှိရမှာဖြစ်ပါတယ်။ကျင့်ဝတ် သိက္ခာရဲ့ အရေးပါမှုကို မိမိလုပ် ငန်း အတွင်းမှာ မပြတ်ပြော နေဖို့လိုသလို၊ နမူနာဖြစ် အောင် နေထိုင် ပြောဆိုဖို့လည်း အထူး လိုအပ်ပါတယ်။ ဆရာ့အနေနဲ့ အခုလို နိုင်ငံရေး ပြောင်း လဲမှုတွေ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အချိန်ကာလမှာ စီးပွား ပြောင်းလဲမှု တွေလည်း လိုက် လျောညီထွေရှိဖို့ လိုအပ်ပါ တယ်။ ဒါပေမဲ့ စီးပွား ရေးပြုပြင် ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်ယုံနဲ့ မလုံလောက်ပါဘူး။အခြေခံ လိုအပ်ချက်ဖြစ်တဲ့ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာနဲ့ အညီကျင့်ကြံ နေထိုင် ဖို့ပြောဆို လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက် ဖို့ အလွန်အရေးကြီးလှပါ တယ်။ဒေါက်တာအောင်ထွန်းသက်
ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲ ခြင်းဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ IPCC သိပ္ပံ ပညာရှင်တွေရဲ့ လေ့လာဆန်းစစ်မှုအရ မြန်မာ နိုင်ငံမှာ လာမယ့် အနှစ် ၃၀ အတွင်း အပူချိန် ၁ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ် တက်လာပြီး ပိုမိုပူနွေးလာနိုင် တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှုက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရာသီဥတုကိုလည်း အကျိုးသက် ရောက်မှုရှိလာခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။ အထင် ရှားဆုံးတွေ့ရှိရတဲ့ သက်သေကြီးကတော့ နာဂစ် မုန်တိုင်း တိုက်ခတ်ခဲ့တာပဲဖြစ်ပါတယ်။ နာဂစ် မုန်တိုင်းစတင်ဖြစ်ပေါ်မှုဟာ ပုံမှန်အတိုင်း ဖြစ် ပေါ်ခဲ့ပေမယ့် မထင်မှတ်ဘဲ တိုက်ခတ်မှုလမ်း ကြောင်း ပြောင်းလဲသွားခဲ့ခြင်းဟာ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်မှုရဲ့ အကျိုးဆက်ကြောင့်ပဲ ဖြစ်ပါ တယ်။လွန်ခဲ့တဲ့ သုံးနှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံကို ဝင်ရောက်ခဲ့တဲ့ မုန်တိုင်းတွေရဲ့ အခြေအနေကို ကြည့်ရင်လည်း ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲ မှုကို သိသိသာသာ တွေ့မြင်နိုင်ပါတယ်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှာ မာလာမုန်တိုင်း၊ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှာ အာဂစ် မုန်တိုင်း၊ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မှာ နာဂစ်မုန်တိုင်း၊ ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာ အယ်ဂျစ်မုန်တိုင်းနဲ့ မေလမှာ အိုင်လာ မုန်တိုင်းတွေ သုံးနှစ်ဆက်တိုက် ဝင်ရောက်ခဲ့ကာ ၂၀၀၉ ခုနှစ်အတွင်း တစ်နှစ်မျှ မဖြစ်ပေါ်ခဲ့ဖူးတဲ့ နှစ်ကြိမ်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့မှုတွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရာသီ ဥတုဖြစ်စဉ်မှာ ပြောင်းလဲမှုကြီးတစ်ခု ဖြစ်နေပါ တယ်။ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်ကို မုတ်သုံရာသီ အဝင်မှာ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိတဲ့ မုန်တိုင်းအများစုဟာ လေဖိအားနည်း ရပ်ဝန်းကနေ မုန်တိုင်းငယ်အဆင့် အထိသာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပေမယ့် ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီလမှာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ အယ်ဂျစ်မုန်တိုင်းဟာ အင်အား အသင့်အတင့်ရှိတဲ့ မုန်တိုင်းဖြစ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ် မေလမှာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ အိုင်လာမုန်တိုင်းဟာ မုန်တိုင်းအဆင့် ၃ နဲ့ ၄ အထိ ပြင်းထန်ခဲ့တာကို တွေ့ရှိခဲ့ရပါတယ်။မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲ လာတာကို သိသိသာသာတွေ့မြင်ရတဲ့ အခြား ဖြစ်စဉ်နှစ်ခုကတော့ လေဆင်နှာမောင်း ပိုမို တိုက်ခတ်လာမှုနဲ့ မိုးကြိုးပိုမိုပစ်လာမှုတို့ပဲ ဖြစ်ပါ တယ်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မတိုင်မီ နှစ်တွေက မြန်မာ နိုင်ငံမှာ လေဆင်နှာမောင်း ဝင်ရောက်တိုက် ခတ်မှုတွေ မရှိခဲ့ဘူးလို့ သိရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ၂၀၀၆ ခုနှစ်က စတင်ပြီး လေဆင်နှာမောင်း ၁၆ ကြိမ်၊ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှာ ၁၁ ကြိမ်၊ ၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာ ၈ ကြိမ်နဲ့ ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာ ၁၀ ကြိမ် ဝင်ရောက် တိုက်ခတ်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ မိုးကြိုးပစ်လို့ ထိမှန်သေဆုံး သူဦးရေဟာ ၂၀၀၆ ခုနှစ်ကနေ ၂၀၀၉ ခုနှစ် အထိ ၂၃၀ ကျော် ရှိခဲ့ပါတယ်။မြန်မာနိုင်ငံဟာ အကြမ်းအားဖြင့် မြောက် လတ္တီတွဒ် ၉.မှ ၂၈.အတွင်း တည်ရှိနေတဲ့ အတွက် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ကောင်းကင်ရှိ အိုဇုန်းလွှာ ဟာ ပညာရှင်တွေရဲ့ လေ့လာချက်အရ ပျက်စီးမှု မရှိဘဲ အကောင်းပကတိနီးပါး ရှိနေသေးတယ်လို့ သိရပါတယ်။ အိုဇုန်းလွှာသာ ပျက်စီးခဲ့ရင် ခရမ်း လွန် ရောင်ခြည်များ ကျရောက်လာပြီး ပိုမိုပူနွေး လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ယခုအခါ မြန်မာ နိုင်ငံ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး အမျိုးသားကော် မရှင်ဟာ ကုလသမဂ္ဂ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး အစီအစဉ်ရဲ့ ပံ့ပိုးကူညီမှုနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အိုဇုန်း လွှာ ပျက်စီးစေတဲ့ ဓာတ်ပစ္စည်းတွေသုံးစွဲမှု လျှော့ ချရေးလုပ်ငန်း အစီအစဉ်တစ်ရပ်ကို ရေးဆွဲပြီး ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ သိရပါတယ်။မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲ လာခဲ့ရမှုရဲ့ အဓိက အကြောင်းအရင်းကြီး တစ်ခုကတော့ သစ်တောတွေ ပြုန်းတီးလာမှုနဲ့ ဒီရေတောတွေ ခုတ်ယူမှုတွေကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း တချို့ပညာရှင်တွေက ထောက်ပြခဲ့ကြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ မြို့ပြတွေနဲ့ ကျေးလက်တောရွာ တွေမှာ အဓိကလောင်စာအဖြစ် ထင်းနဲ့မီးသွေး ကို အသုံးပြုနေကြပါတယ်။ အဲဒီလောင်စာ လို အပ်ချက်အရ သစ်တောနဲ့ ဒီရေတောတွေကို ခုတ်ယူသုံးစွဲခဲ့ကြပါတယ်။ ယခင်က မြန်မာနိုင်ငံ ရဲ့ ဧရိယာ ၇၄ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ဟာ သစ်တော တွေနဲ့ ဖုံးလွှမ်းနေခဲ့ပေမယ့် ယခုအခါ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းအောက်ကို ရောက်ရှိနေတယ်လို့ သိရ ပါတယ်။၂၀၀၄ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ဆူမာ တြား မြေငလျင်ကြီးကြောင့် ကြီးမားတဲ့ ဆူနာမီ ရေလှိုင်းကြီးတွေ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး အာရှနဲ့ အာဖရိက တိုက်ရှိ နိုင်ငံပေါင်း ၁၂ နိုင်ငံက မြို့ပေါင်းများစွာ ကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ ဆူနာမီဘေး ဒဏ်ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း ကျေးရွာပေါင်း ၂၉ ရွာ ထိခိုက်ခဲ့ပြီး အိမ်ခြေပေါင်း ၆၀၀ ကျော် ပျက်စီးခဲ့ရပါတယ်။ လူ ၆၁ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ကျပ် ၁၅၈၅ သန်းဖိုးခန့် ဆုံးရှုံးခဲ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမျိုးသားသဘာဝဘေး ကာကွယ် ရေး ဗဟိုကော်မတီကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး သဘာဝဘေး အန္တရာယ်တွေရဲ့ ဆိုးကျိုးကို နည်းပါးသည်ထက် နည်းပါးစေဖို့နဲ့ ကျရောက်လာရင်လည်း ဆောင် ရွက်ရမယ့် ကယ်ဆယ်စောင့်ရှောက်ရေး လုပ်ငန်း တွေကို လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ သိရပါတယ်။ မိုးလေဝသနဲ့ ဇလဗေဒညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာနက လည်း ဘက်စုံသဘာဝဘေး ကြိုတင်သတိပေးဌာန ကို ထူထောင်ထားရရှိပြီး မုန်တိုင်းတိုက်ခတ်ခြင်း၊ ရေကြီးခြင်း၊ မြေငလျင်နဲ့ ဆူနာမီ စတဲ့ သဘာ၀ ဘေးအန္တရာယ် အမျိုးမျိုးအတွက် ကြိုတင်ခန့်မှန်း ချက်နဲ့ သတိပေးချက်တွေကို ထုတ်ပြန်ပေးနေတာ တွေ့ရကြောင်းပါခင်ဗျား။Ref: IPCC Reportမောင်ပုဆိုးကြမ်း
ကောက်ခွန်အခွင့်အရေးမရှိသည့် ဆန် ဆန်သည်အာရှနိုင်ငံများ၏ အဓိက ကျသည့် အခြေခံစားကုန် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆန်စိုက်ပျိုး ထုတ်လုပ်သည်မှ ရောင်းဝယ် (ပြည်တွင်း/ပြည်ပ ရောင်း ဝယ်)သည်အထိ အာရှနိုင်ငံ အစိုးရများ ပါဝင်စီမံခန့်ခွဲကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အာဆီယံ-အိန္ဒိယ FTAတွင် နိုင်ငံ အလိုက် ကုန်စည်များကို လေ့လာသည့် အခါဆန်နှင့် ပတ်သက်၍ အောက်ပါ အတိုင်းတွေ့ရှိရပါသည်။အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဆန်၊ ဆန်ကွဲတို့ကို FTA အခွင့် အရေးမရရှိသည့် ဖယ်ထားစာရင်း (Exclusion List - EL )တွင် ထည့်ထားပါ သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ဆန်နှင့်ဆန် ကွဲကို FTA ဆိုင်ရာအကောက်ခွန်အခွင့် အရေးမပေးခြင်း သို့မဟုတ် ဈေးကွက် ဝင်ခွင့် (Market Access)မပေးခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဆန်နှင့် ဆန်ကွဲအပေါ် စည်းကြပ် သည့် သွင်းကုန် အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ အာဆီယံနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အလွန်မြင့်မားလျက်ရှိကြောင်း တွေ့ရပါ သည်။ HS 1006 အောက်ရှိ ဆန်နှင့် ပတ်သက်သော အကောက်ခွန်လိုင်း အလိုက် အကောက်ခွန်နှုန်းများကို သိရှိ နိုင်ရန် ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်-အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဆန်၊ ဆန်ကွဲတို့ကို FTA အခွင့် အရေးမရရှိသည့် ဖယ်ထားစာရင်း (Exclusion List - EL)တွင် ထည့်ထားပါ သည်။ HS 1006 အောက်ရှိ ဆန်နှင့်ပတ် သက်သော အကောက်ခွန်လိုင်းအားလုံး အပေါ် စည်းကြပ်သည့် သွင်းကုန် အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ နှုန်းတစ်မျိုးတည်း ဖြစ်ပါသည်။ တစ်ကီလိုဂရမ်ကို ရူပြား ၄၅၀ (Rp450/kg)ဖြစ်ပါသည်။ ဆန် နှင့် ဆန်ကွဲ မခွဲခြားဘဲ တစ်တန်အပေါ် သွင်းကုန် အကောက်ခွန် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၀ ခန့် စည်းကြပ်ကောက်ခံ ပါသည်။မလေးရှားနိုင်ငံ ဆန်၊ ဆန်ကွဲတို့ကို FTAအခွင့် အရေးမရရှိသည့် ဖယ်ထားစာရင်း (Exclusion List - EL) တွင် ထည့်ထား ပါသည်။ HS 1006 အောက်ရှိ ဆန်နှင့် ပတ် သက်သော အကောက်ခွန်လိုင်းအားလုံး စည်းကြပ်သည့် သွင်းကုန် အကောက် ခွန်နှုန်းမှာ နှုန်းတစ်မျိုးတည်း ဖြစ်ပါ သည်။ တန်ဖိုး၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါ သည်။ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ HS 1006 အောက်ရှိ 1006.10.00A Suitable forsowing မှလွဲ၍ ကျန် အကောက်ခွန်လိုင်း အားလုံးက FTA အခွင့်အရေးမရရှိသည့် ဖယ်ထား စာရင်း (Exclusion List - EL)တွင် ထည့်ထားပါသည်။ HS 1006.10.00A ကိုမူFTA ၏ အကောက်ခွန်နှုန်း ဖယ် ရှားပေးရမည့် သာမန်လမ်းကြောင်း (၁) တွင် ထည့်ထားပါသည်။ ယင်း၏ သွင်း ကုန်အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ သုည (ဝ%) ဖြစ်ပါသည်။ ဆန်နှင့် ပတ်သက်သော ကျန် အကောက်ခွန်လိုင်း အားလုံးအပေါ် စည်းကြပ်သည့် အကောက်ခွန်နှုန်း (၂) မျိုးဖြစ်ပါသည်။ ကိုတာအတွင်း အရေ အတွက်(In Quota)အပေါ် ၄၀ ရာခိုင် နှုန်းနှင့် ကိုတာပြင်ပ အရေအတွက် (Out Quota) အပေါ် ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း သတ်မှတ်ထားပါသည်။ထိုင်းနိုင်ငံ ဆန်၊ ဆန်ကွဲတို့ကို FTA အခွင့် အရေးမရရှိသည့် ဖယ်ထားစာရင်း (Exclusion List - EL)တွင် ထည့်ထားပါ သည်။ HS 1006 အောက်ရှိ ဆန်နှင့်ပတ် သက်သော အကောက်ခွန်လိုင်းအားလုံး အပေါ် စည်းကြပ် သည့် အကောက်ခွန် နှုန်းမှာ နှုန်းတစ်မျိုးတည်းဖြစ်ပါသည်။ တန်ဖိုး၏ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပါသည်။ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ HS.1006.40-Broken rice ကို အရေးကြီး ကုန်ပစ္စည်းစာရင်း (Sensitive List - SL)တွင် ထည့်ထားပါ သည်။ ဆန်ကွဲ၏ အခြေခံ အကောက် ခွန် နှုန်းမှာ ၇ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပါသည်။ သတ်မှတ်ထားသော စည်းမျဉ်းအရ ၅ ရာခိုင်နှုန်းသို့ လျှော့ချရမည်ဖြစ်ရာ ၁.၁.၂၀၁၄နေ့တွင် ၆ ရာခိုင်နှုန်းသို့ လည်းကောင်း၊ ၁.၁.၂၀၁၅ နေ့တွင် ၅ ရာခိုင်နှုန်းသို့လည်းကောင်း လျှော့ချ မည်ဖြစ်ပါသည်။ ဆန်နှင့် ပတ်သက်သော ကျန် အကောက်ခွန်လိုင်းအားလုံးကို သာမန် လမ်းကြောင်း(၁)တွင်ထည့်ထားပါသည်။ ယင်းတို့အပေါ်စည်းကြပ်သည့်အကောက် ခွန်နှုန်းမှာ နှုန်းတစ်မျိုးတည်း ဖြစ်ပါ သည်။ တန်ဖိုး၏ ၇ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါ သည်။ အဆိုပါ အကောက်ခွန်နှုန်းကို သတ်မှတ်ထားသော စည်းမျဉ်းအရ သုည (ဝ%)သို့ လျှော့ချရမည်ဖြစ်ရာ ၁.၁.၂၀၁၃ နေ့တွင် ၆ ရာခိုင်နှုန်းသို့ လည်းကောင်း၊ ၁-၁-၂၀၁၅ နေ့တွင် ၅ရာခိုင်နှုန်းသို့လည်းကောင်း၊ ၁-၁- ၂၀၁၈ နေ့တွင် ၃ ရာခိုင်နှုန်းသို့ လည်း ကောင်း၊ ၃၁-၁၂-၂၀၁၈ နေ့ တွင် သုည (ဝ%)သို့လည်းကောင်း လျှော့ချမည် ဖြစ်ပါသည်။လာအိုနိုင်ငံ ဆန်၊ ဆန်ကွဲကို အရေးကြီးကုန် ပစ္စည်းစာရင်း (Sensitive List-SL) တွင် ထည့်ထားပါသည်။ HS.1006 အောက်ရှိ ဆန်နှင့်ပတ်သက်သော အကောက်ခွန်လိုင်းအားလုံးအပေါ်စည်း ကြပ်သည့် အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ နှုန်း တစ်မျိုးတည်း ဖြစ်ပါသည်။ တန်ဖိုး၏ ၅ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါသည်။ သတ်မှတ် ထားသော စည်းမျဉ်းအရ ၅ ရာခိုင်နှုန်း သို့လျှော့ချရမည်ဖြစ်ရာ ထပ်မံလျှော့ချ ရန်မလိုဘဲ ၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ဆက်လက် စည်းကြပ်မည် ဖြစ်ပါသည်။မြန်မာနိုင်ငံ ဆန်၊ ဆန်ကွဲတို့ကို FTA အခွင့် အရေးမရရှိသည့် ဖယ်ထားစာရင်း (Exclusion List - EL)တွင် ထည့်ထားပါ သည်။ HS. 1006 အောက်ရှိ ဆန်နှင့်ပတ် သက်သော အကောက်ခွန်လိုင်းများ အနက် HS. 1006.10.10.00 - suitable for sowingနှင့် HS.1006.10.90.00-Otherတို့၏ သွင်းကုန် အကောက်ခွန် နှုန်းမှာ သုည (ဝ%)ဖြစ်ပါသည်။ ကျန် အကောက်ခွန်လိုင်း အားလုံးအပေါ် စည်းကြပ်သည့် အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ နှုန်းတစ်မျိုးတည်းဖြစ်ပါသည်။ တန်ဖိုး၏ ၅ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါသည်။ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ ဆန်၊ ဆန်ကွဲကို အကောက်ခွန်နှုန်း လျှော့ချဖယ်ရှားပေးမည့်သာမန်လမ်းကြောင်း (၁)တွင် ထည့်ထားပါသည်။ HS. 1006အောက်ရှိ ဆန်နှင့်ပတ် သက်သော အကောက်ခွန်လိုင်းအားလုံး အနက် HS. 1006.10.10.00-suitable for sowing မှလွဲ၍ ကျန် အကောက် ခွန်လိုင်းအားလုံးအပေါ်စည်းကြပ်သည့် အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ တစ်မျိုးတည်းဖြစ် ပါသည်။ တန်ဖိုး၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပါ သည်။ ယင်း ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းကို နှစ်စဉ် လျှေ၁ာ့ချမည်ဖြစ်ရာ ၁-၁-၂၀၁၈ နေ့ တွင် သုည (ဝ%)သို့ရောက်ရှိမည်ဖြစ်ပါ သည်။ HS. 1006.10.10.00၏ အကောက်ခွန်နှုန်းမှာ သုည (ဝ%)ဖြစ် ပါသည်။သုံးသပ်ချက် အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ဘာစမာတီဆန် ကဲ့သို့ တန်းမြင့်ဆန်များကို ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရောင်းချပြီး၊ တန်းလတ်ဆန်များ ကို ပြည်တွင်းစားသုံးမှုအတွက် ပြန် လည် ဝယ်ယူတင်သွင်းသည့်နိုင်ငံဖြစ်ပါ သည်။ ထိုသို့ ပြည်ပသို့ဆန်တင်ပို့ရောင်း ချခြင်းနှင့် ပြည်ပမှဆန်ဝယ်ယူတင်သွင်း ခြင်းကိုလည်း အစိုးရက စနစ်တကျ ထိန်းချုပ်ထားပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆန် ကို FTAမှ ဖယ်ထုတ်ထားခြင်းဖြစ်ပါ သည်။ အာဆီယံအတွက် လွတ်လပ် သော ဆန်ဈေးကွက် မပါဝင်သည့် အာဆီယံ-အိန္ဒိယFTAဖြစ်ပါသည်။မောင်မောင်ရီ (ဘောဂဗေဒ)
ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် သိမ်မွေ့သော၊ ဆောင်ရွက်ဖွယ်လုပ်ငန်း ဆောင်တာများပြားသော လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ သဘာ၀ သယံ ဇာတ အရင်းအမြစ်နှင့် လူသားအရင်းအမြစ်<ကယ်ဝသော နိုင်ငံအနေ ဖြင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှ ရရှိသောနိုင်ငံခြားဝင်ငွေဖြင့် လူနေမှုဘဝကို မြှင့်တင် နိုင်ရန် အခွင့်အလမ်းများစွာရှိသည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်း အနေဖြင့် အခြားသော လုပ်ငန်း များနှင့် မတူသော အားသာချက်မှာ Multiplier Effect ခေါ် ဆပွားအကျိုးသက်ရောက်မှုပင်ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ နိုင်ငံတော်အတွက် ဝင်ငွေရရှိသည်သာမက နိုင်ငံ တော်အတွင်း မှီတင်း နေထိုင်သော လူထုလူတန်းစား အသီးသီး အ တွက် အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းထက်မကသော အခြားဝင်ငွေများ လည်း တစ်ပြိုင်တည်းရရှိနိုင်သည်။ သို့ဖြစ်၍လည်း ကမ္ဘာနိုင်ငံ အသီးသီးသည် ခရီးသွားလုပ်ငန်း စနစ်တကျ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာရေး အတွက် အစွမ်းကုန် ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက် လျက်ရှိကြရာမှ ဝင်ငွေ ရှာဖွေသော လုပ်ငန်းတစ်ရပ်အဖြစ်ထက် ပိုလွန်ကာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ဂုဏ်ဆောင်လုပ်ငန်း အဖြစ်သို့ အသွင်ကူးပြောင်းလာလျက်ရှိသည်။ ဟိုတယ်နှင့်ခရီးသွားလာရေးလုပ်ငန်းဝန်ကြီးဌာနသည် မြန်မာ့ ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်လာ စေရေးအတွက် မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွားလုပ်ငန်းရှင်များအသင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံဟိုတယ် ဆိုင်ရာလုပ် ငန်းရှင်များအသင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံခရီးသွား ဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေး ကော် မတီများသို့ လမ်းညွှန်မှုများပေး၍သော်လည်းကောင်း၊ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့်သော်လည်းကောင်း ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက် လျှက်ရှိသည်။ ယခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်းတွင် ခရီးသွားလုပ်ငန်း မြှင့်တင်ကြိုးပမ်းမှုအတွက် ဆောင်ရွက်မှုအချို့ရှိခဲ့သည်။ ပထမတစ်ခုမှာ မြန်မာနိုင်ငံခရီးသွားလုပ်ငန်းရှင်များအသင်းက"MISS TOURISM 2010"ပြိုင်ပွဲနှင့် Fun Fairကျင်းပ ပြု လုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွားလုပ်ငန်းမြှင့်တင်ခြင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံ အတွင်းမှ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာဒေသများကို ဖော်ထုတ်ကာ အများသူငှာ သိရှိစေလိုခြင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွား လုပ်ငန်းရှင်များ အသင်း၏ ကိုယ်စားပြုသံတမန်တစ်ဦးကို ဖော်ထုတ်ပေးလိုခြင်းနှင့် ခရီးသွားလူထု ပရိသတ်နှင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းဦးဆောင်သူများ ရင်းနှီး နွေးထွေးစွာ အကျိုးပြုတွေ့ဆုံခြင်းအစရှိသည့် ထူးခြား ကောင်း မွန်သည့် ရည်ရွယ်ချက်များဖြင့် ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ပြိုင်ပွဲ အားဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ရက်နေ့ (ပြည်ထောင်စုနေ့) တွင် အင်းလျား လိပ်ဟိုတယ် မြက်ခင်းပြင်၌ စည်ကားသိုက်မြိုက်စွာ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့ သည်။ Air Bagan, Aureum Palace Hotels & Resorts , Myanmar Treasure Resorts, Dagon Beer, Alpine, Premier, Ayeyarwaddy Legands Travels & Tours, Upland Travels & Tours, Gulf Travels & Tours ESifh Peace Smile Land Travel & Toursတို့မှ ပံ့ပိုးကူညီကြသည်။ အကဲဖြတ်ဒိုင်များအနေဖြင့်သရုပ်ဆောင်ဒါရိုက်တာဝိုင်း၊ အကယ်ဒမီခန့်စည်သူ၊ အကယ်ဒမီမို့မို့မြင့်အောင်၊ ဓါတ်ပုံဝဏ္ဏ ခွါနီးနှင့် ဒေါ်ညွန့်ညွန့်သန်း ညွှန်ကြားရေးမှူး(ငြိမ်း) Miss Ahtuနှင့် ဦးသာဖြိုးတို့က မေတ္တာဖြင့်ကူညီဆောင်ရွက်ပေးကြသည်။ ပြိုင်ပွဲဝင် များအား အဆင့်ဆင့် ယှဉ်ပြိုင်စေပြီး၊ နောက်ဆုံးဆန်ခါတင် ၃ ဦး အား ဉာဏ်စမ်းမေးခွန်းများမေးမြန်း၍ ဖြေဆိုစေခဲ့ သည်။ Miss Tourism 2010 နှင့် Miss Dagon Beerဆုကို ဂျူးဂျူးကေ ကလည်း ကောင်း၊ Miss Tourism 1st Runner Up ဆုနှင့် Miss Photogenic ဆုကို ခမ်းအိအိမွန်ကလည်းကောင်း၊ Miss Premier ဆုကို နှင်းထက်ထက်ဝေကလည်းကောင်း၊ Miss Costume ဆုကို့ မြတ်မို့မို့သိမ့်ကလည်းကောင်း၊ Miss Premier ဆုကို ဖူးမြတ် သွယ် ကလည်းကောင်း ရရှိခဲ့ကြသည်။ ပေးအပ်သည့်ဆုများမှာMiss Tourism 2010 အတွက် ကျပ် (၁၀) သိန်းနှင့် MAI လေယာဉ် လက်မှတ်တစ်စောင်(ရန်ကုန်-ဘန်ကောက်-ရန်ကုန်ခရီးစဉ်)နှင့် ဇွန်လတွင် ကျင်းပပြုလုပ်မည့် TTM Thailand Promotion ခရီးစဉ်တွင် Tourism ကိုယ်စားပြုတက်ရောက်ခွင့်၊ 1st Runner ဆုအတွက် ငွေကျပ်(၅) သိန်း နှင့် Air Mandalay ခရီးစဉ် အသွားအပြန်လေယာဉ် လက်မှတ် တစ်စောင်(Air Mandalay Any Destination), 2nd Runner Up ဆုအတွက်ငွေကျပ်(၃) သိန်းနှင့် Hotel Gift Voucher များ၊ Miss Photogenic ဆုအတွက် ငွေကျပ်(၂)သိန်းနှင့် Hotel Gift Voucherများ၊ Miss Best Costume ဆုအတွက် ငွေကျပ်(၂) သိန်းနှင့် Hotel Gift Voucher များကို တက်ရောက်လာကြသော အနုပညာရှင်များ၊ စာနယ်ဇင်း၊ ပံ့ပိုးကူညီခဲ့ကြသော ကုမ္ပဏီ များနှင့် မြန်မာနိုင်ငံခရီးသွားလုပ်ငန်းရှင်များအသင်းမှ တာဝန်ရှိသူများက အသီးသီးပေးအပ် ချီးမြှင့်ခဲ့ကြသည်။ အစီအစဉ် တင်ဆက်သူအဖြစ် မတင်မိုးလွင်က ဆောင်ရွက်ပြီး Event Organizerအဖြစ် People Mediaကဆောင်ရွက်သည်။ ကြားဖြတ် အစီအစဉ်များအနေဖြင့် အဆိုတော်အေသင်ချိုဆွေ၊ သြရသနှင့် အခြားအဆိုတော် များက သီဆိုဖျော်ဖြေ၍လည်းကောင်း၊ ဟားစတိုင်(လ်)အဖွဲ့၏ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ Tourism လောကဇာတ်ခုံ၊ ဟာသပြဇာတ်တို့ဖြင့်လည်းကောင်း တင်ဆက်ခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယ ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာဆောင်ရွက်မှုမှာ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွားဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေးကော်မတီ(MMC) က Chatrium Hotel တွင် (၁၅.၂.၂၀၁၀)ရက်နေ့မှ(၂၈.၂.၂၀၁၀) ရက်နေ့ထိ ကျင်းပပြုလုပ်သော "Mystical Myanmar Photo Art Exhibation" ဖြစ်သည်။ အဆိုပါ ဓါတ်ပုံပြပွဲအား မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရီးသွား လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သယံဇာတများအား မြန်မာလူမျိုးများ သာမက၊ ကမ္ဘာကသိစေရန်၊ အရည်အသွေးပြည့်ဝသော ဓါတ်ပုံပညာဖြင့် မြန်မာ့ခရီးသွားလုပ်ငန်းအား မြှင့်တင်နိုင်ရေးအတွက် ရန်ပုံငွေရရှိရန် ရည်ရွယ်ချက်များဖြင့် ကျင်းပပြုလုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဓါတ်ပုံပြပွဲဖွင့်ပွဲအား(၁၅.၂.၂၀၁၀)ရက်နေ့(၁၆း၀၀)နာရီ ချိန်ခန့်တွင် Charitum Hotel ၌ ကျင်းပခဲ့ရာ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွား ဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေးကော်မတီ အလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့ဝင် ဦး ကျော်မင်းထင်က အဖွင့်အမှာစကားပြောကြားပြီး ဟိုတယ်နှင့် ခရီးသွားလာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ဒုတိယဝန်ကြီးဗိုလ်မှူးချုပ်အေးမြင့်ကြူ၊ မြန်မာစာ ပါမောက္ခ(ငြိမ်း) ဒေါ်ခင်ဆွေမြင့်၊ မြန်မာနိုင်ငံ ဓါတ်ပုံပညာရှင်များအသင်း ဥက္ကဌဦးဖေမြင့်ဦး၊ မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွားဈေးကွက် မြှင့်တင်ရေး ကော်မတီဒုတိယဥက္ကဌ ဦးဖြိုးေ၀ ရာဇာတို့က ဖဲကြိုးဖြတ် ဖွင့် လှစ်ပေးခဲ့ကြသည်။ ဓါတ် ပုံပြပွဲ ဖွင့်ပွဲသို့ ဟိုတယ်နှင့် ခရီးသွား လုပ်ငန်း ရှင်များ နှင့် ဓါတ်ပုံဝါသနာပါသူများ တက်ရောက် အားပေး ကြည့် ရှုကြသည်။ ဓါတ်ပုံပြပွဲတွင် ဓါတ်ပုံ ပညာရှင် ၄၂ ဦး၏ လက် ရာမြောက် ဓါတ်ပုံ ပေါင်း ၁၁၅ ပုံ ခင်းကျင်း ပြသထား သည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းအား ကြော်ငြာကြရာတွင် လက် ကမ်း စာစောင်၊ စာအုပ် စာ တမ်းများဖြင့် လည်းကောင်း၊ CD များ၊ ရုပ်ရှင် ဇာတ်လမ်း များဖြင့် လည်းကောင်း၊ အင်တာနက်မှ လည်းကောင်း၊ ကြော် ငြာလေ့ရှိရာ သဘာဝအလှကို ပီပြင်စွာ ဖော်ကျူးနိုင်သော အရည်အသွေး ကောင်း မွန်သည့် ဓါတ်ပုံများသည် လွန်စွာ အရေး ပါသည်။ ယခုကဲ့သို့ပြပွဲများ ဆောင်ရွက် နိုင်ခြင်းကြောင့် ဓါတ်ပုံ ပညာရှင်များ တိုးတက်ပေါ်ထွန်းလာနိုင်ပြီး ခရီးသွားလုပ်ငန်း မြှင့်တင်နိုင်ရန် ရန်ပုံငွေရရှိမည် ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ဟိုတယ်ဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းရှင်များအသင်း အနေ ဖြင့်လည်း ငွေဆောင်ဇုန်၁၀ နှစ်ပြည့် အခမ်းအနားအား ၂၆.၃.၂၀၁၀ ရက်နေ့တွင် ဧရာဝတီတိုင်း၊ ငွေဆောင်ကမ်းခြေ၌ ကျင်းပပြုလုပ်ရန် စီစဉ်လျက်ရှိရာ Miss Ngwe Saung 2010 ရွေးချယ်ပွဲ၊ ဓါတ်ပုံပြိုင်ပွဲ၊ အားကစားပွဲများစသည်ဖြင့် စည်ကား သိုက်မြိုက်စွာကျင်းပပြုလုပ်မည်ဖြစ်ကြောင်းသိရှိရသည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည်ယဉ်ကျေးမှုနှင့် သဘာဝသယံ ဇာတ များဖြင့် ဧည့်သည်များ လာရောက်လည်ပတ်အောင် ဆွဲဆောင်ရ သည့် လုပ်ငန်းဖြစ်ပေရာ၊ ၎င်းအမွေအနှစ်များအား ရေရှည် တည်တံ့အောင်ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန်နှင့် မြှင့်တင် ကြော်ငြာရန် အတွက် ငွေကြေးရင်းနှီးမြုပ်နှံမှု လိုအပ်သည့်လုပ်ငန်း တစ်ရပ် ဖြစ်သည်။ လူထုလူတန်းစားအသီးသီး၏ ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ အသိ အမြင်<ကယ်ဝမှုသည်လည်း မြန်မာ့ခရီးသွားလုပ်ငန်းတိုးတက်မှုကို များစွာအထောက်အကူပြုသည်။ သို့ဖြစ်၍ နိုင်ငံသားအားလုံးနှင့်သက်ဆိုင်သော ခရီးသွား လုပ်ငန်းစနစ်တကျဖြင့် ပိုမို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် လာစေရေး အတွက် အားလုံးမှကူညီဆောင်ရွက်နိုင်ရန် "မြှင့်တင်ကြိုးပမ်း၊ ခရီးသွား လုပ်ငန်း" ဆောင်းပါးဖြင့် ရေးသားတိုက်တွန်းအပ်ပေသည်။ရဲမြင့်(ဟိုတယ်/ခရီး)
မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကုန်သွယ်မှုက တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် မှန်မှန်တိုးတက် နေသည်ကို တွေ့ရသည်၊၊ ကုန်သွယ်မှု တိုးတက်လာခြင်းသည်ပုဂ္ဂလိကအခန်း ကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်းအတွက် သက်သေပြချက် တစ်ခု ဖြစ်သလို အခြားတစ်ဘက်တွင်လည်း ကုန်သွယ်မှု နှင့် ဆက်စပ်သည့် ဌာနဆိုင်ရာများ၏ ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက်မှုကိုလည်း တွေ့ ရမည်ဖြစ်သည်၊၊ ကုန်သွယ်မှုကဏ္ဍတွင် အစိုးရနှင့် ပုဂ္ဂလိကတို့ ဟန်ချက်ညီစွာ ကြိုး ပမ်းရုန်းကန်မှသာ ဖွံ့ဖြိုးတိုး တက်မှု အရှိန်ကောင်းကို ရရှိမည်ဖြစ်ရာ အစိုးရ ပိုင်းသည် အရေးကြီးသော Stakeholder ဖြစ်နေသည်မှာလည်း ထင်ရှား ပါသည်၊၊ အစိုးရပိုင်းဟု ဆိုရာတွင် ကုန်သွယ်မှုယန္တရားနှင့် ၎င်းင်းယန္တရားကို မောင်းနှင်နေသည့် ဌာနဆိုင်ရာ ဝန် ထမ်းများတို့ ပါရှိနေသည်ဖြစ်ရာ ဝန် ထမ်းများ၏ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်မှု သည် ယန္တရားကို မည်သို့လည်ပတ်စေ သည်ကိုလည်း ဆင်ခြင်သုံးသပ်နိုင် ပေသည်၊၊ အထူးသဖြင့် ဝန်ထမ်းများ၏ ကျင့်ဝတ်က ကုန်သွယ်မှု ဝန်းကျင်၊ ထို့ထက်ပို၍ဆိုရလျှင် စီးပွားရေး ဝန်းကျင်၏ ကောင်းမှု၊ဆိုးမှုတွင် အခရာဖြစ်ပေသည်၊၊ " ပြည်သူတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို အလေးထား၍ ဆောင်ရွက်ရမည်" "တာဝန်နှင့် ဝတ္တရားများကို ကျေပွန်စွာ နှင့် ရိုးသားဖြောင့်မတ်စွာ ထမ်းဆောင်ရ မည်" "အကျင့်စာရိတ္တပျက်ပြားခြင်း၊ သိက္ခာ ကင်းမဲ့စွာ ပြုမူနေထိုင်ခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ရမည်" "တာဝန်အရ အပ်နှင်းထားသည့် လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို အလွဲသုံးစားပြု၍ ကိုယ်ကျိုးရှာခြင်း ၊ လာဘ်ပေးလာဘ်ယူပြုခြင်းတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ရမည်" "တရား သဖြင့် ရရှိအပ်သော ဝင်ငွေမှတပါး မရိုးသား သော အခြားနည်းဖြင့် ဝင်ငွေရှာခြင်းကိုရှောင်ကြည် ရမည်" ဤအချက်များကား ဝန်ထမ်းကျင့်ဝတ် (၂၀၀၄ ခုနှစ်) စာ စောင်တွင် ဖော်ပြထားသည့် ဝန်ထမ်း များ စောင့်ထိန်းရမည့် ကျင့်ဝတ်ပါ အချက်များမှ ကောက်နုတ်ချက်များ ဖြစ်ပါသည်၊၊ ကုန်သွယ်ရေးကဏ္ဍတွင် တာဝန်ယူနေရသည့် ဝန်ထမ်းများနှင့် ဆက်စပ်နေသည့် ကျင့်ဝတ်များ လည်း ဖြစ်သည်၊၊ ယခင်တုန်းက ကုန်သွယ်မှုအတွက် သက်ဆိုင်ရာ ဌာနသို့ သွားရောက်ဆောင်ရွက်ရာတွင် အသံမျိုးစုံကြားခဲ့ရ သည်၊၊ "လိုင်စင် တစ်စောင်ရဖို့စားပွဲ(၉)လုံး ဖြတ်ရသည်" "ဝန်ထမ်း ကိုကို၊ မမတို့ မျက်နှာ ကြည်သာနေမှ အဆင်ပြေမည်၊ မျက်နှာ ကြည်သာအောင် ဖန်တီးရမည်" "ဟောက်တာကိုလည်း ခံနိုင်ရမည်၊ ငေါက်တာကိုလည်း အရေထူရမည်၊ ရစ်တာခံရမည်၊ ညစ်တာခံရမည်" ကိုယ့်ကိစ္စ အဆင်ပြေဖို့ အခြေအနေ အရပ်ရပ်ကို ကျော်ဖြတ်ရမည် ၊ ကုန်သွယ်မှု လျင်မြန်ချောမွေ့ရေးတွင် ဒီလို ကိစ္စမျိုးတွေက အဟန့်အတား ဖြစ်ခဲ့သည်၊ ငွေတွေ ပိုကုန်ခဲ့ရသည်၊ အချိန်တွ ပိုကုန်ခဲ့ရ သည်၊၊သန့်ရှင်းသော အစိုးရ ကောင်းမွန်သော အုပ်ချုပ်မှု လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်တစ်ဝက် လောက်က စပြီး နိုင်ငံတော်အပိုင်းက ဌာနဆိုင်ရာများအား ပြုပြင်ပြောင်း လဲမှု များနှင့်အတူ ကုန်သွယ်ရေး ဌာနတွင်လည်း အခြေခံကျကျပြောင်း လဲမှုတွေ ကို တွေ့လာရပါသည်၊၊ ဝန် ထမ်းများ၏ စိတ်ဓါတ်ရေးရာပိုင်း ပြောင်းလဲမှုကို နေပြည်တော်သို့ ပြောင်း ရွှေ့ရောက်ရှိချိန်မှစ၍ မြှင့်တင် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်၊၊ စိတ်ဓါတ်မြင့်မား သော ၊ ကျင့်ဝတ်ကောင်းမွန်သော ဝန် ထမ်းများဖြစ်ရေး နည်းလမ်းအသွယ် သွယ်ဖြင့် ပြုပြင် ပြောင်းလဲမှုများ ရှိလာခဲ့သည်၊၊ နိုင်ငံတော်ကလည်း "Clean Government, Good Governance" ကို တစိုက် မတ်မတ် တွန်း အားပေးလာသည်၊၊ ကုန်သွယ်ရေး ဝန် ထမ်းများအနေဖြင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကို မ ပြောင်းလဲလို့မရတော့မှန်း သိလာရ သည်၊၊ "ရမှ လုပ်မည်ဆိုတဲ့အသိတွေ တစ်စတစ်စ နည်းလာတယ်၊ စည်းကမ်း တကျနေရတာကိုလည်း လုံခြုံတယ်လို့ လည်း ခံစားရလာတယ် ၊ သိက္ခာရှိ လာတယ်လို့လည်း ယုံကြည်လာတယ်၊ မဟုတ်တာမလုပ်အောင် အထက်လူ ကြီးတွေကလည်း ကြုံတိုင်းပြောတယ်" ဟု ကုန်သွယ်ရေး ညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန က ဒုဦးစီးမှူး တစ်ဦးက ပြောပြသည်၊၊ " လိုင်စင်တစ်စောင်ကို ကိုယ့်လက်ထဲ လက်ခံတဲ့အခါ အချိန်မှတ်တမ်း သွင်းရ တယ်၊ ကိုယ်က ပြန်လွှဲရင် အချိန်တစ်ခါ ပြန်မှတ်ရတော့ ကိုယ့်လက်ထဲမှာ အီလေးဆွဲပြီး ကြာကြာထားလို့ မရတော့ဘူး၊ မြန်မြန်စစ်၊ မြန်မြန်တင်ပဲ၊ ဒီစနစ်ကို စလုပ်တုံးက ကျဉ်းကျပ်တယ် လို့ ထင်ပေမဲ့ ယခုတော့ အသားကျ သွားပါပြီ" သွင်းကုန်ဌာနမှ ဝန်ထမ်း တစ်ဦးက ပြောသည်၊၊ ဝန်ထမ်းများစိတ်ဓါတ်ရေးရာ ပြောင်းလဲမှုနှင့်အတူ လုပ်နည်းစနစ် ပြောင်းလဲမှုတွေကိုလည်း တွေ့ရသည်၊၊ သတင်းအချက်အလက် နည်းပညာ သုံးကာ online ဆောင်ရွက်လိုက်ခြင်း ကြောင့် မလိုအပ်ဘဲ အဆင့်တွေများ နေမှု၊ အချိန် ကြာနေမှုကို ကျော်ဖြတ် သွားခဲ့သည်၊၊ ကုန်သွယ်ရေး ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာနမှ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးမင်း မင်းက "ပို့ကုန်သွင်းကုန်လိုင်စင် လျှောက်ထားမှု တွေကို online က လျှောက်လို့ရအောင် လိုအပ်တဲ့ software တွေ ရေးပြီး ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါ တယ်၊ လုပ်ငန်းရှင်တွေ ပိုမိုအဆင်ပြေ စေဖို့ ၊ ကုန်သွယ်မှုပမာဏ များသထက် များလာရင် လူတွေ (ဝန်ထမ်းတွေ) နဲ့ချည်း ဘယ်လိုမှလုပ်ဖို့ အဆင်မပြေ တော့ဘူး၊ ဒါကြောင့် နည်းပညာ သုံးပြီး ဆောင်ရွက်ထားတာပါ၊ အခြား တစ်ဘက်ကလည်း ဝန်ထမ်းတွေနဲ့ ထိ တွေ့လုပ်ကိုင်ရတဲ့ အဆင့်တွေ နည်း သွားတာပေါ့" ဟု ပြောသည်၊၊ မြန်မာ့ဆိပ်ကမ်းအာဏာပိုင်မှ ပို့ ကုန်သွင်းကုန်မန်နေဂျာ ၊ ဦးဇော်ဇော် သင်းက "Port Authority" အနေနဲ့ ပို့ကုန်သွင်းကုန်လုပ်ငန်းတွေ အစစ အဆင်ပြေအောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက် ပေးထားပါတယ်၊ ကျွန်တော်တိ့ုအပါ အဝင် ဝန်ထမ်းတွေကလည်း ကုန်သွယ် မှု တိုးတက်ရေး အတွက် ကျွန်တော်တို့ ဌာနက လုပ်ပေးရမဲ့အပိုင်းကို လွယ်ကူ ချောမွေ့အောင် နည်းလမ်းရှာ လုပ် ပေးဖို့ အမြဲစိတ်အား ထက်သန်နေတာ ပါ" ဟု ပြောသည်၊၊ ပုဂ္ဂလိကပိုင်းလည်း ပြောင်းလဲရန်လို အစိုးရပိုင်းက ဝန်ထမ်းများ ကျင့် ဝတ်မြင့်မားလာအောင် တိုးတက် ပြောင်းလဲမှု ဆောင်ရွက် နေချိန်တွင် ပုဂ္ဂလိကအပိုင်းကလည်း ပူးပေါင်း ပါဝင်ရန် လိုအပ်ပါသည်၊၊ ဝန်ထမ်းကျင့် ဝတ်စည်း မျဉ်းနှင့် လာဘ်ပေး လာဘ် ယူမှု ဆိုသည်မှာ ဒင်္ဂါးတစ်ပြား၏ ခေါင်း နှင့်ပန်းဟု OECD စာတမ်းတစ်ခုက ဆို ထားပါသည်၊၊ တစ်ဘက်ကို မြင်ရလျှင် အခြားတစ်ဘက်ကို မမြင်နိုင် ၊ သို့ဖြစ်၍ ဌာနတွင်း ကျင့်ဝတ်မြင့်မားကောင်း မွန် နေလျှင် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူမှု ကျဆင်း နိုင်မည်ဟု ဆိုပါသည်၊၊ သို့သော်နေရာ တကာတွင် ငွေပေးလုပ်မှ အဆင်ပြေ သည်ဟူသော အယူအဆက ပုဂ္ဂလိက နယ်ပယ်မှ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်များ ကြားတွင် အားကောင်းနေဆဲဖြစ် သည် ကို ဝမ်းနည်းဘွယ်တွေ့ရပါသည်၊၊ "ကျွန်တော်တို့ဌာနက လွယ် ကူလျင်မြန်အောင် စေတနာဖြင့် ဆောင်ရွက်ပေးနေပါသည်၊ မိမိတို့၏ မမှန်မကန်ကိစ္စအတွက် ဝန်ထမ်းများ အား လာဘ်ပေး၍ မဖျက်ဆီးပါနှင့်" လို့ စာလုံးကြီးကြီးနဲ့ စာတွေကပ်ထား ပေမယ့်လည်း တချို့ ကုမ္ပဏီဝန်ထမ်း တွေက ငွေပေးမှ အဆင်ပြေမယ် ဆိုတဲ့ ပုံစံနဲ့ လုပ်ကိုင်နေကြတာတွေ တွေ့နေ ရတုံးပါဘဲ" ဟု ကုန်သွယ်ရေး ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာန ၊ ပို့ကုန်ဌာနမှ ဦးကျော်ဝင်း ထွန်းက ဆိုပါသည်၊၊ ၎င်းက"လိုင်စင် လာလျှောက်တဲ့ ကုမ္ပဏီက ပုဂ္ဂိုလ်တွေ က အများအားဖြင့် ကုမ္ပဏီဝန်ထမ်း တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်၊ ကျွန်တော်တို့ဆီ လိုင်စင်လာလျှောက်တဲ့အခါ တစ်ပြားမှ မပေးရပေမယ့်လည်း တချို့က သူတို့ ကုမ္ပဏီလူကြီးတွေကို စာရင်းတင်တဲ့ အခါ ဝန်ထမ်းတွေကို မည်ရွေ့မည်မျှ ပေးရတယ်ဆိုပြီး စာရင်းတင်ကြတော့ သူတို့လူကြီးတွေက တကယ်ထင်ကြ တယ်၊ တကယ်တော့ ကျွန်တော်တို့ ပြောင်းလဲနေပြီဆိုတာ သူတို့ လူကြီး တွေမသိကြဘူး" }ဟု ပြောသည်၊၊ " လူကြီး တွေကို ကျွန်မတိ့ုဌာနက ဝန်ထမ်းတွေက ငွေရမှ လုပ်တယ်ဆိုပြီး ပြောကြ တော့ ရုံးချိန်အတွင်းမှာ ရုံးတံခါးပိတ်ပြီး ရှောင်တခင် စစ်ဆေးတာ ခံခဲ့ရဘူးပါ တယ်၊ ကိုယ်က မှန်မှန်ကန်ကန်လုပ်ပါ လျက်နဲ့ အခုလို သင်္ကာမကင်းဖြစ်ခံခဲ့ရ တော့ ဝမ်းနည်းပြီး မျက်ရည်တောင် ကျမိပါတယ်" ဟု ကုန်သွယ်ရေးညွှန် ကြားမှုဦးစီးဌာန ၊ မူဝါဒနှင့် မှတ်ပုံ တင်ဌာနမှ အမျိုးသမီးဝန်ထမ်း တစ်ဦး က ပြောပါသည်၊၊ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ဌာနဝန်ထမ်းများ၏ ကျင့်ဝတ် စီးပွားရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် လုပ် ငန်းတာဝန်များကို ထမ်းဆောင်နေရ သည့် ဝန်ထမ်းများ ထားရှိရမည့် ကျင့် ဝတ်နှင့်ပတ်သက်၍ ဝန်ထမ်းရေးရာ ဦးစီးဌာန ၊ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ၊ ဦး ကျော်ဇံလှက "ဝန်ထမ်း စည်းကမ်းနဲ့ ကျင့်ဝတ်တွေထဲက စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ဌာန ဝန်ထမ်း တွေဟာ ကြိုတင်ခွင့်ပြု ချက်မရဘဲ မည်သည့်စီးပွားရေး လုပ် ငန်းတွေမှာမှ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခြင်း မပြုဘို့ ၊ နိုင်ငံတော်အစိုးရရဲ့ ခွင့်ပြုချက် ကြိုတင် မရရှိဘဲ အခြားစီးပွားရေး ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း တွေမှာ ပါဝင် ဆောင်ရွက်ခြင်း မပြုဘို့၊ တာဝန်အရ အပ်နှင်းထားတဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်နဲ့ ရာထူး သြဇာ အရှိန်အဝါကို အလွဲသုံးစားပြုပြီး ကိုယ်ကျိုးရှာခြင်း၊ လာဘ်ပေးလာဘ် ယူပြုခြင်း ရှောင်ကြဉ်ဘို့ ၊ တရားသဖြင့် ရရှိတဲ့ ဝင်ငွေကလွဲပြီး အခြားဝင်ငွေ ရှာခြင်းကိုရှောင်ကြဉ်ဘို့ ၊ မိမိတာဝန် ယူရတဲ့ စာရွက်စာတမ်း၊ အမှုတွဲတွေကို မသက်ဆိုင် သူများကို ကြည့်ရှုစေတာ၊ ကူးယူစေတာ ၊ လွှဲပြောင်း ပေးတာ ၊ ပြောကြားတာတွေ မလုပ်ဘို့စတဲ့ အချက်တွေကို အလေးအနက်ထား လိုက်နာဘို့ လိုပါတယ်" ဟု ပြောကြား သည်။ အစိုးရ၊ ပုဂ္ဂလိက ပူးပေါင်းမှ အစိုးရပိုင်းက ဝန်ထမ်းများ ကျင့် ဝတ်တိုးတက်ကောင်းမွန်ဖို့အတွက် အခြေခံဥပဒေသများ ဖြစ်သော ပြည်သူ တို့၏ အကျိုးစီးပွားကို ဦးထိပ်ထားခြင်း၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိစေခြင်း၊ ဂုဏ်သိက္ခာ ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ တရားဝင်ဆောင်ရွက် မှုသာ ပြုခြင်း၊ မျှတခြင်း၊ မြန်မြန်ဆန် ဆန်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ကျွမ်းကျွမ်းကျင် ကျင် ထိထိရောက်ရောက် ဆောင်ရွက် ခြင်းကို လက်ကိုင်ပြုကာ ကုန်သွယ်မှု လျင်မြန်ချောမွေ့ရေး ဆောင်ရွက်နေချိန် တွင် ပုဂ္ဂလိကပိုင်း ကလည်း စီးပွားရေး လုပ်ငန်း ကျင့်ဝတ်အခြေခံဥပဒေသ ဖြစ်သော "ယုံကြည်ကိုးစားဘွယ် ဖြစ် ခြင်း၊ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းရှိခြင်း၊ စည်း မျဉ်း စည်းကမ်းများကို လိုက်နာခြင်း၊ မမှန် ကန်သည့် စာရွက်စာတမ်းများ အသုံး မပြုခြင်း၊ လိုအပ်သလို ပူးပေါင်းပါဝင် ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ စာရင်းဇယား မှန်ကန် စွာ ရေးဆွဲခြင်း၊ ရိုသေလေးစားမှုရှိခြင်း" တို့ဖြင့် ဟန်ချက်ညီစွာ ပေါင်းစပ်ဆောင် ရွက်ရန်လိုပါသည်၊၊ သို့မှသာ အစိုးရ၊ ပုဂ္ဂလိက အပေးအယူမျှတသည့် စီးပွား ရေး ဝန်ကျင် ကောင်း တစ်ခု ပေါ်ပေါက် လာမည် ဖြစ်ပါသည်၊၊မာဂျာနို
ကမ္ဘာ့ဘဏ္ဍာရေး အကျပ်အတည်း ဖြစ် ပေါ်ပြီးနောက်ကမ္ဘာတစ်လွှားဖွံ့ဖြိုးမှုကို အထောက် အကူပေးရန်အတွက် ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ချေးငွေအကူ အညီ ဒေါ်လာ ၈၉ဘီလျံ ထုတ်ပေးခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့ ဘဏ်အနေဖြင့် ပမာဏအများဆုံး ထုတ်ပေးခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုငွေထဲမှ အများစုသည် ကမ္ဘာ့ဘဏ် ဥက္ကဋ္ဌ ရောဘတ်ဇိုးလစ် အထူးအာရုံကျနေသည့် အာဖရိကနိုင်ငံများသို့ ရောက်ရှိ သွားလေသည်။ ရောဘတ်ဇိုးလစ်သည် သမ္မတဘွတ်ရှ်လက်ထက် က ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်မှု အဖွဲ့တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ကုန်သွယ်မှု ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့ဖူးသူ ဖြစ်သည်။ အာဖရိကဖွံ့ဖြိုးရေးသည် သူတို့ကိုယ်ပိုင် ပုံစံဖြင့် သွားနေသည်။ သို့သော်လည်း စိုက်ပျိုးရေး ကဏ္ဍ၌ တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များ ဖန်တီးခြင်းဖြင့် အစပြုခဲ့ပြီး၊ နောက်ပိုင်းတွင် ပို့ကုန်ဦးစားပေး ထုတ်လုပ်ရောင်းချခြင်းဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးလာသည့် တရုတ်နိုင်ငံ မှ လည်းကောင်း၊ ဝန်ဆောင်မှု ကဏ္ဍတွင် အံ့မခန်း တိုးတက်လာခဲ့သော အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ လည်းကောင်း သင်ခန်းစာများ ရယူခဲ့သည်။ နောက်ထပ် သင်ခန်း စာယူသည့် ဖွံ့ဖြိုးမှုမိုဒယ်မှာ ဥရောပသမဂ္ဂဖြစ် သည်။ ဆာဟာရသဲကန္တာရတစ်ပိုင်း အာဖရိက နိုင်ငံများအတွက် စိန်ခေါ်မှုမှာ ယင်းနိုင်ငံတို့၏ ဈေးကွက်အရွယ်အစား သေးငယ်နေသည့် ပြဿ နာဖြစ်သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဥရောပသမဂ္ဂကို နမူနာယူလျက် ဒေသတွင်းပူးပေါင်း ဆောင်ရွက် ရေးသည် အာဖရိက ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ပဓာနကျ သောအချက်ဖြစ်သည်ဟု ရောဘတ်ဇိုးလစ်က ဆို သည်။ အာဖရိကတိုက်တွင် ဘော့စ်ဝါနာနှင့် မော်ရေးရှပ် နှစ်နိုင်ငံသာ ဝင်ငွေအတန်အသင့် ကောင်းမွန်ကြပြီး၊ ဒုတိယအဆင့် ဝင်ငွေရရှိနေ သည့် နိုင်ငံများမှာ ရဝမ်ဒါ၊ ယူဂန်ဒါ၊ တန်ဇန်နီး ယား၊ မိုဇမ်ဘစ်၊ မာလီနှင့် ဘူကီနာဖာဆိုတို့ ဖြစ် သည်။ အာဖရိကဒေသ၏ လူလတ်တန်းစား ဦးရေ ဖွံ့ဖြိုးလာမှုကို ဆန်းစစ်ရာတွင် နိုင်ငံသားတစ်ဦးကျ တစ်နှစ်ဝင်ငွေအပေါ် အခြေပြု၍ တစ်နေ့ဝင်ငွေ ဒေါ်လာ ၂၀ ထက်မနည်းရသူကို လူလတ်တန်း စားအဆင့်အဖြစ် သတ်မှတ်သည့် အများသုံးစံဖြင့် တိုင်းလို့ဖြစ်နိုင်မှာ မဟုတ်ပေ။ အာဖရိကနိုင်ငံများ မှာ တစ်နေ့ဝင်ငွေ နှစ်ဒေါ်လာ အထက်ရလျှင် လူလတ်တန်းစားအဖြစ် သတ်မှတ်ရလိမ့်မည်။ ဒေသအတွင်း ကုန်ထုတ် လုပ်သူများ အနေဖြင့် ဒေသ တွင်း ဈေးကွက်တွင် နေရာရနိုင်မှသာ ဝင်ငွေ အတန် အသင့် မြင့်မားလာနိုင်မည် ဖြစ်သည်။စီးပွားရေး အကျပ် အတည်း ဖြစ်ပေါ်ပြီးနောက် မျှော်လင့်နိုင်ဖွယ် အလားအလာတစ်ရပ်မှာ တရုတ်ပြည်မှ အခြေခံ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းများ အာဖရိကနိုင်ငံများသို့ ရွှေ့ ပြောင်းလာခြင်း ဖြစ်သည်။ ယခု နောက်ပိုင်းတွင် တန်ဖိုးမြှင့် ကုန် ထုတ် လုပ်ငန်းအချို့ ပါ လိုက်ပါလာခဲ့သည်။ တရုတ် ရင်း နှီးမြှုပ်နံှသူတို့ က အပြုသဘောဖြင့် အာဖရိကတွင် အရင်းအမြစ် ဖွံ့ဖြိုးရေးကိုဆောင်ရွက်မည်ဆိုလျှင် အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းများ ပေါ်ပေါက် လာနိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။ သို့သော်လည်း အာဖရိကသို့ တရုတ်ကုန်စည်များ တင်သွင်းရာတွင် မမျှတသည့် သတ်မှတ်ချက်များအပေါ် အနောက် နိုင်ငံများက စွပ်စွဲဝေဖန်မှုများလည်း ရှိနေပေသည်။အာဖရိကတွင် မာလဝီ၊ ဘာရွန်ဒီစသည့် နိုင်ငံငယ်ကလေးများမှာ သယံဇာတ အရင်းအမြစ် မရှိသလောက် နည်းပါးသည့်အပြင် ပင်လယ်ရေ ကြောင်းဆက်သွယ်မှုမရှိသည့် ကုန်းတွင်းပိတ် နိုင်ငံ များဖြစ်နေကြသည်။ ထိုနိုင်ငံများမှာ ဈေးကွက် အရွယ်အစား အင်မတန် သေးငယ်လွန်း သဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာရန် အလှမ်းဝေးနေပေသည်။ မိမိတို့ထက် အရွယ်အစားကြီးမားသော ဈေးကွက် များနှင့်ချိတ်ဆက်မိရန် ကြိုးပမ်းနေရဆဲဖြစ်သည်။ ရဝမ်ဒါနိုင်ငံမှာ ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ ဖြစ်သော်လည်း တောင်ပေါ်လူဝံများကျက်စားရာ ဒေသတွင် လေ့လာကြည့်ရှုနိုင်သည့် အဆင့်မြင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်း မှ ဝင်ငွေကောင်းနေပေသည်။ မာလဝီနိုင်ငံသည် လည်း ဒေသနှင့် ကိုက်ညီသည့် သီးနှံစိုက်ပျိုးရေးကို တိုးချဲ့ လုပ်ကိုင်ခြင်းဖြင့် ဝင်ငွေတိုးတက်အောင် ရှာဖွေ နိုင်မည့် အခွင့်အလမ်းရှိနေပေသည်။ကမ္ဘာစီးပွားရေး အကျပ်အတည်း ဖြစ် ပေါ်ခဲ့ပြီးနောက် ယနေ့ကာလကို စီးပွားထွန်းသစ်စ နိုင်ငံများ ရွှေခေတ်ဟု ခေါ်ဆိုနေကြပေသည်။ အာဖရိကဒေသထဲမှ ရွှေခေတ်ရောက်လာမည့် နိုင်ငံ ရှိနိုင်ပါ့မလား စဉ်းစားကြည့်လျှင် အာဖရိက သည်လည်း ဖွံ့ဖြိုးမှုဝင်ရိုးတစ်ချောင်း ဖြစ်လာနိုင် ဖွယ်ရှိသည်ဟု ကမ္ဘာ့ဘဏ်ဥက္ကဋ္ဌက ယုံကြည်ထား သည်။ လူအများက တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့ ကိုသာ ထွန်းသစ်စ အင်အားကြီးနိုင်ငံများအဖြစ် အရေးတယူလုပ်ကာ ယင်းနိုင်ငံများ၏ ဖွံ့ဖြိုးမှုကိုသာ အာရုံစိုက်နေကြသည်။ အာဖရိက၏ အလားအလာကိုတော့ မေ့လျော့နေကြပုံရသည်။ အာဖရိကတွင် ဝယ်လိုအား အခြေခံများ ဖြစ်ပေါ် လာစေရန်အတွက် ဘဏ္ဍာရေး အထောက်အပံ့ များ လုံလုံလောက်လောက် ဖြည့်ဆည်းပေးရန် လိုအပ်သည်။ ထို့ပြင် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုစွမ်းရည် တိုးတက်ကောင်းမွန် လာစေရန်အတွက်လည်း ရင်းနှီး မြှုပ်နှံမှုများ လိုအပ်ပါသည်။ ထိုသို့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ မှသာ အာဖရိက ၏ကုန်ထုတ်လုပ်မှုစွမ်းရည် မြင့် တက်လာနိုင်မှာဖြစ်ပြီး၊ အနာဂတ်တွင် အာဖရိက သည်လည်း ရွှေခေတ်ထဲ ဝင်လာနိုင်ပါသည်ဟု နယူးစ်ဝိခ်မဂ္ဂဇင်းနှင့် အင်တာဗျူးတွင် ရောဘတ် ဇိုးလစ်က ရှင်းပြခဲ့လေသည်။ Ref; Newsweekဦးဟန်ထွန်း(အခွန်)
စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် အရေးတယူ အပူတပြင်း ဆွေးနွေး ရသော အကြောင်းအရာ ဖြစ်လာသည်။ ငွေရအောင် ရှာဖွေရသည့် အလုပ်နှင့် အမှန်တရားကို ဆောင်ရွက်ရသည့် အလုပ်နှစ်ခုသည် မကြာခဏ ဝိရောဓိ ဖြစ်နေတတ်သည်။ အလုပ်ရှင်အတွက် အကောင်းဆုံး ဖြစ်အောင် လုပ်ရသည့်အလုပ်၊ ကိုယ့်အသက် မွေးဝမ်းကျောင်းမှုအတွက် အကောင်းဆုံး ဖြစ်အောင် လုပ်ရသည့် အလုပ်နှင့် ဖောက်သည်အတွက် အကောင်းဆုံး ဖြစ်အောင်လုပ်ရ သည့်အလုပ်တို့သည် ဘေးကျပ်နံကျပ်အခြေအနေမျိုး ကြုံတတ် သည်။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်ဆိုသည်မှာ ဤပြဿနာများ ဖြေရှင်း ရပ်တည်နိုင်အောင် ညှိနှိုင်းနေထိုင်ရခြင်းဖြစ်သည်။ အပြုသဘော စီးပွားရေး ကျင့်ဝတ်အတွက် အရေးပါဆုံးအခြေခံမူ ၁၀ ချက်ကို ဖော်ပြလို ပါသည်။၁။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာကို ပုဂ္ဂိုလ်ရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာအပေါ်တွင် အခြေခံ တည်ဆောက်ထားသည် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွင် မှန်ရာကိုဆောင်ရွက်ရခြင်းနှင့် ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးချင်း၏ ဘဝတွင် တရား မျှတစွာ ဆောင်ရွက်ရမှု၊ အမှန်ကို ပြောကြားမှုနှင့် ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာထိန်းသိမ်းရမှုတို့မှာ ကွဲပြားခြားနား မှုမရှိပါ။၂။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် တရားမျှတမှုအပေါ်တွင် အခြေခံသည် ကိစ္စရပ်တစ်ခုတွင် နှစ်ဦးနှစ်ဘက်စလုံးအနေနဲ့ တရားမျှတစွာ ဆက်ဆံသည်ဟု ဘေးလူ အမြင်မှာ ရှိနိုင်ပါမည်လား။ နှစ်ဦးနှစ်ဘက် စလုံးကသဘောရိုးဖြင့်ညှိနှိုင်းနေကြပါသလား။ နှစ်ဦးနှစ်ဘက် လုပ်ဆောင်ချက်တိုင်း သည် "သာတူညီမျှမှုရှိသော အခြေအနေတွင်" ဖြစ်ပေါ်မ ှုရှိနေပါသလား။ ဤအတိုင်းမှန်ကန်ပါက ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာ ဆိုင်ရာအခြေခံမူများ ကိုက်ညီပြီဟု ဆိုနိုင်ပါပြီ။၃။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာအတွက် ဂုဏ်သိက္ခာသမာဓိရှိရန် လိုအပ်သည် ဂုဏ်သိက္ခာ သမာဓိရှိမှု ဆိုသည်မှာ အလုံးစုံပါဝင်မှု၊ ယုံကြည် အား ထားနိုင်မှုနှင့် ရှေ့နောက် ညီညွတ်မှု တို့ကိုဆိုလိုသည်။ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာရှိသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကလူအများကို လေးစားမှု၊ ရိုးသား မှုနှင့် ဂုဏ်သိက္ခာသမာဓိအပြည့်ဖြင့် ဆက်ဆံဆောင်ရွက်သည်။ မိမိ ၏ ကတိကဝတ်တို့ကို လိုက်နာထိန်းသိမ်းသည်။၄။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာအရ အမှန်တရားအတိုင်း ပြောရန်လိုအပ်သည် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုက အပြစ်အနာအဆာမကင်းသော ထုတ်ကုန်တစ်ခုကို ရောင်းနိုင် သောခေတ် နှင့် ဝယ်သူမသိအောင် လက်တစ်လုံးခြား ဖုံးကွယ်ရောင်းချနိုင်သောခေတ်မှာ ကုန်လွန်ခဲ့ပါပြီ။ အကန့်အသတ်၊ အပြစ်အနာအဆာ သို့မဟုတ် ဒိတ်အောက် သွားသော ကုန်ပစ္စည်း သို့မဟုတ် ဝန်ဆောင်မှုကို ရောင်းလိုက ရောင်း နိုင်ပါသည်။ သို့သော် ပထမတန်းစားအဖြစ်၊ အသစ်စက်စက်အဖြစ် မရောင်းထိုက်ပါ။ ကြော်ငြာရာတွင် အမှန်ဖြစ်ရန် ဥပဒေကြောင်း အရသာမက စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာအရပါ လိုအပ်သည်။၅။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် မှီခိုအားထားနိုင်မှုရှိရမည် ကုမ္ပဏီကမျက်နှာသစ်ဖြစ်သည်။မတည်မငြိမ်ဖြစ်နေသည်။ကုမ္ပဏီ ကိုရောင်းထုတ်ရတော့ မည်။ သို့မဟုတ်စီးပွားရေးလောကကိုကျောခိုင်း ရတော့မည်ဆိုပါက ကျင့်ဝတ်သိက္ခာအရ ဖေါက်သည်များကို အသိပေးသင့်သည်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာရှိသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်း ဟူသည် ပြဿနာများဖြေရှင်းနိုင်ရန် မေးခွန်းများးကိုဖြေဆို ရန်နှင့် ထောက်ပံ့မှုပေးရန်အတွက် ယုံကြည်အားထားနိုင်မှု အပေါ်အခြေခံ ရမည်။၆။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာအတွက် စီးပွားရေးစီမံချက်ရှိရမည် ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာကို ကုမ္ပဏီ၏ရုပ်ပုံလွှာ၊ အနာ ဂတ်အတွက် ကုမ္ပဏီ၏ ရည်မှန်းချက်နှင့် လူ့အသိုက်အဝန်းတွင် ကုမ္ပဏီ၏ အခန်းကဏ္ဍအပေါ်တွင် အခြေပြု၍ တည်ဆောက် ထားသည်။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာဆိုသည်မှာ ဘာမျှမရှိဘဲ ဗလာကျင်း နေသော နေရာတွင် ဖြစ်တည်နေခြင်းမဟုတ်။ ဖွံ့ဖြိုးမှု၊ တည်ငြိမ် မှု၊ အကျိုးစီးပွားဖြစ်ထွန်းမှုနှင့် ဝန်ဆောင်မှုအတွက် ကုမ္ပဏီ၏ လုပ်ငန်းစီမံချက်ပြတ်သားမှုရှိလေလေ ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာပြည့်ဝသော စီးပွားရေးအလေ့အကျင့်ကို ခိုင်မာအောင်တည်ဆောက်မည်ဟူသော ပိုင်းဖြတ် ချက်ခိုင်မာလေလေ ဖြစ်သည်။၇။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် လုပ်ငန်းတွင်းရော လုပ်ငန်းပြင်ပပါ အကျုံးဝင်သည် ကျင့်ဝတ်သိက္ခာပြည့်ဝသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတို့က ဖောက်သည် များကိုရော ဝန်ထမ်း များကိုပါ လေးစားမှုနှင့် တရားမျှတမှုဖြင့် ဆက် ဆံသည်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာဆိုသည်မှာ အစည်းအဝေးခန်းမ အတွင်း လေးစားမှုဖြစ်သည်။ သဘောရိုးဖြင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုဖြစ်သည်။ ကတိကဝတ်ကို စောင့်ထိန်းမှုဖြစ်သည်။ ရုံးဝန်ထမ်းများ၊ အလုပ် သမားများ၊ ဈေးသည်များနှင့် ဖောက်သည်များအတွက် ဆောင်ရွက် ရမည့် တာဝန်ဝတ္တရားကို ဖြည့်ဆည်းပေးခြင်းဖြစ်သည်။ နယ်ပယ် အတိုင်းအတာမှာ အတိုင်းအဆမရှိ ကျယ်ဝန်းသည်။၈။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် အကျိုးစီးပွားပေးစွမ်းနိုင်ဖို့လိုသည် ကျင့်ဝတ်သိက္ခာပြည့်ဝသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကို ကောင်းစွာ လည်ပတ်နိုင်ဖို့သည် ကောင်းမွန်စွာ စီမံခန့်ခွဲနိုင်ရသည်။ ထိရောက် သော လုပ်ငန်းတွင်း ထိန်းသိမ်းကွပ်ကဲမှုရှိသည်။ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မည်ဟု ရှင်းလင်း ပြတ်သားသော မျှော်လင့်ချက်ရှိရသည်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ ဆိုသည်မှာ အနာဂတ်တွက် ပြင်ဆင်မှုအဖြစ် ပစ္စုပ္ပန်တွင် နေထိုင်ရ မည့် နည်းလမ်းကို ညွှန်ပြသည်။ ထို့ပြင် အကျိုးစီးပွားဖြစ်ထွန်းမှု (သို့မဟုတ်) အကျိုးစီးပွား ဖော်ဆောင်ပေးမည့်စီမံကိန်း မရှိသော စီးပွား လုပ်ငန်းသည် ကုမ္ပဏီနှင့်တကွ ကုမ္ပဏီဝန်ထမ်းနှင့်ကုမ္ပဏီ၏ ဖောက်သည်တို့၏ အနာဂတ်သာယာဝပြောရေးအတွက် ပြင်ဆင်ရန် ပျက်ကွက်သောကုမ္ပဏီဖြစ်သည်။၉။ စီးပွားရေးကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် တန်ဖိုးအပေါ်တွင်အခြေခံသည် ဥပဒေပြုအဖွဲ့များ၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း များသည် တိကျခိုင်မာမှုရှိပြီး၊ အလုံးစုံ အကျုံးဝင်သော စံနှုန်းများကို ရေးဆွဲပြဋ္ဌာန်းရမည်။ "ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ" ဟူသော အကြောင်းအရာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ပြောဆိုလာသောအခါတွင် ဤပြဋ္ဌာန်းချက်များကို အနိမ့်ဆုံး စံနှုန်းများအဖြစ် သတ်မှတ်ရမည်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ ဆိုသည် မှာ တန်ဖိုးဖြစ်သည်။ စံနမူနာ ဖြစ်သည်။ စိတ်ကူးမျှော်မှန်းချက်ဖြစ် သည်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာပြည့်ဝသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်း ဆိုသည်မှာ မိမိတို့၏စံနှုန်းများထက် အမြဲကျော်လွန်နေရုံသာမက ထိုစံနှုန်း ပြဋ္ဌာန်းချက်များကို ရှင်းလင်းပြတ်သားစွာသိမြင်နားလည်မှု ရှိရမည်။ ၁၀။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း၏ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် အလုပ်ရှင်ထံမှ လာသည် စီးပွားရေးလုပ်ငန်း၏နယ်ပယ်တိုင်းတွင် ခေါင်းဆောင်မှုက အခြေ အနေကို သတ်မှတ်ပေး သည်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် ကုမ္ပဏီ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှု၏ ဗဟိုအချက်အချာတွင် ရှိနေတတ်သလို မရှိသည့်အခါမျိုးလည်း ရှိတတ်သည်။ အမှုဆောင်များနှင့် မန်နေ ဂျာများသည် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်မှုကို ဦးဆောင်မှုရှိသည့် အခါ ရှိသလို ဆက်သွယ်ပေါင်းစပ်ပေးသည့် အခါမျိုးလည်း ရှိတတ်သည်။ အောက်ခြေဝန်ထမ်းများမှာ သူတို့ အထက်တွင်ရှိနေသော လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်မှုအဆင့်ပေါ်မူတည်၍ အတက်အကျအမြဲရှိနေသည်။ စီးပွားရေး ကျင့်ဝတ်သိက္ခာပြည့်ဝမှုသည် ထိပ်ဆုံးမှစတင်သည်။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာသည် ကျွနု်ပ်တို့ဘဝ၏ အရည်အသွေးဖြစ်သည်။ ကျွနု်ပ်တို့ဝန်ဆောင်မှု၏ အရည် အသွေးဖြစ်သည်။ အဆုံးစွန်ပြောရ လျှင် အဆုံးအဖြတ်ပေးရာ အချက်အချာနေရာလည်း ဖြစ်သည်။ စိတ်ထိခိုက်မှုဖြစ်ရသော ဖောက်သည်တစ်ဦးသည် ပျမ်းမျှအားဖြင့် လူ ၁၆ ဦးကိုပြောပြတတ်သည်။ ဝန်ထမ်း များ၊ ဖောက်သည်များ၊ ကုန်သည်များနှင့် အများပြည်သူတို့ကို ကိုယ့်ကျင့်သိက္ခာ ပြည့်ပြည့် မျှမျှတတ ပွင့်ပွင့် လင်းလင်း ဆက်ဆံခြင်းသည် အမှန်ကိုဆောင် ရွက်ခြင်း ဖြစ်ရုံသာမက လုပ်ငန်းရေရှည် တည်တံ့ရေးအတွက် တစ်ခုတည်းသောနည်းလမ်းလည်းဖြစ်သည်။ Source: EzineArticle.comUNT
အာဆီယံနှင့် အိန္ဒိယသမ္မတနိုင်ငံ အကြား ဘက်စုံစီးပွားရေး ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ၊ ဘောင်သဘော တူစာချုပ်အောက်မှ ကုန်စည်ကုန် သွယ်ရေးဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်၊ (Agreement on Trade in Goods under the Framework Agreeme- nt on Comprehensive Econo mic Cooperation between the Associ- ation of Southeast Asian Nations and the Republic of India) အထက်ပါ အာဆီယံ-အိန္ဒိယ အက်ဖ်တီအေ(AIFTA)သဘောတူစာ ချုပ်ကို၊ အာဆီယံ စီးပွားရေးဝန်ကြီးများ နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ကူးသန်းရောင်းဝယ် ရေးနှင့် စက်မှုဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီး Mr. Anand Shama တို့သည်၂၀၀၉ ခုနှစ်သြဂုတ်လ (၁၃)ရက်နေ့တွင် ထိုင်း နိုင်ငံ ဘန်ကောက်မြို့၌ လက်မှတ်ရေး ထိုးခဲ့ကြပါသည်။ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်တွင် အက်ဖတီအေကို စတင် အကောင် အထည်ဖော်ကြမည်ဖြစ်ပါသည်။စိတ်ရှည်ရှည်ဖြင့်စေ့စပ်ဆွေးနွေးခဲ့ရသည့် အက်ဖ်တီအေစာချုပ် အာဆီယံနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အကြား၊ အက်ဖ်တီအေ တည်ထောင်နိုင်ရန် အာဆီယံနိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်များ၊ အစိုးရအ ဖွဲ့အကြီးအကဲများနှင့်အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီး ချုပ်တို့သည်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်အောက်တို ဘာလ(၈)ရက်နေ့တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဘာလီမြို့၌ အာဆီယံနှင့် အိန္ဒိယ သမ္မတ နိုင်ငံအကြား၊ဘက်စုံစီးပွားရေးပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ၊ဘောင်သဘောတူ စာချုပ် (Framework Agreement on Comprehensive Economic Cooperation between ASEAN and the Republic of India)ကို လက်မှတ်ရေး ထိုးခဲ့ကြပါသည်။ ယင်း ဘောင်သဘောတူစာချုပ်အ ရ ၂၀၀၄ခုနှစ်မှစ၍ ကုန်စည်ကုန်သွယ် ရေးဆိုင်ရာ သဘောတူ စာချုပ်အတွက် စေ့စပ်ဆွေးနွေးပွဲများကို ကျင်းပခဲ့ရာ သတ်မှတ်ကာလအတွင်း အဆုံးမသတ် နိုင်ဘဲ၊ ၆နှစ်ခန့်ကြာမှ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် အပြီးသတ်နိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။အိန္ဒိယ နိုင်ငံနောက်မှ စေ့စပ်ဆွေးနွေးခဲ့သည့် အခြားဆွေးနွေးဖက် နိုင်ငံများဖြစ်သော ကိုရီးယား သမ္မတ နိုင်ငံ၊ သြစကြေးလျ နိုင်ငံ၊ နယူးဇီလန်နိုင်ငံ၊ ဂျပန်နိုင်ငံတို့နှင့် အက်ဖ်တီအေစာချုပ်များမှာ လက်မှတ် ရေးထိုးပြီး၍ အကောင်အထည်ဖော် လျက်ရှိနေပြီဖြစ်ပါသည်။ အိန္ဒိယနှင့် အက်ဖ်တီအေ စာချုပ်မှာ အာဆီယံ အနေဖြင့် စိတ်ရှည်ရှည်နှင့် ခက်ခက်ခဲခဲ စေ့စပ်ဆွေးနွေးခဲ့ရသည့် အက်ဖ်တီအေ စာချုပ်ဖြစ်ပါသည်။ဖိလီပိုင်နိုင်ငံ၏ထူးခြားသောရပ်တည်ချက် ဖိလီပိုင်နိုင်ငံ၏ ပကတိ အခြေအနေနှင့် သဘောထား ရပ်တည်ချက်ကို မသိသော်လည်း အာဆီယံနှင့် အိန္ဒိယ နိုင်ငံအကြား အက်ဖ်တီအေ စေ့စပ် ဆွေးနွေးပွဲများ၏ အစောပိုင်းကာလ တွင် စိတ်ဝင်စားမှုမရှိကြောင်း တွေ့ခဲ့ရ ပါသည်။ ထို့နောက်ပြည်တွင်းစီးပွားရေး အခက်အခဲများကြောင့် မူလအာဆီယံ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနည်းတူ ဈေးကွက်ဖွင့် ပေးနိုင်ခြင်းမရှိဘဲ အာဆီယံ အဖွဲ့ဝင် သစ် လေးနိုင်ငံအတိုင်းသာ ဈေးကွက် ဖွင့်ပေးနိုင်မည့်ရပ်တည်ချက်ကို ရယူခဲ့ပါ သည်။ အာဆီယံနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံအကြား အက်ဖ်တီအေကို အောက်ပါအတိုင်း နိုင်ငံနှင့် အချိန်ကာလ အလိုက် တည် ထောင်ကြရန်သဘောတူညီခဲ့ကြပါသည်။(က) ကုန်စည် ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ အက်ဖ်တီအေကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဘရူနိုင်း နိုင်ငံ၊ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ၊မလေးရှားနိုင်ငံ၊ စင်ကာပူနိုင်ငံနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့သည် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ရန်။(ခ) ကုန်စည် ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ အက်ဖ်တီအေကို အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ဖိလစ် ပိုင်နိုင်ငံတို့သည် ၂၀၁၈ ခုနှစ် တည် ထောင်ရန်။(ဂ) ကုန်စည် ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ အက်ဖ်တီအေကို အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် လည်းကောင်း၊ကမ္ဘော ဒီးယားနိုင်ငံ၊ လာအိုနိုင်ငံ၊မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့သည် ၂၀၁၈ခုနှစ် တွင် တည်ထောင်ရန်။အထူးကုန်ပစ္စည်းများ (Special Products) အခြား ဆွေးနွေးဖက်နိုင်ငံများနှင့် အက်ဖ်တီအေများတွင် မတွေ့ရသော ကုန်ပစ္စည်းအုပ်စု ဖြစ်ပါသည်။အိန္ဒိယ နိုင်ငံသည် စားအုန်းဆီကြမ်းနှင့်ဆီချော ကော်ဖီ၊ လက်ဖက်အချိူခြောက်နှင့် ငရုတ် ကောင်းတို့ကို အက်ဖ်တီအေ ကုန်စည် စာရင်းတွင် မထည့်သွင်းလိုပါ။ အကောက်ခွန် အခွင့်အရေး မပေးလို ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ သို့ရာတွင် မလေးရှားနိုင်ငံ၊ အင်ဒိုနီး ရှားနိုင်ငံနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့သည် အဆိုပါ ကုန်ပစ္စည်းများမှာ ယင်းတို့၏ အဓိကပို့ုကုန်များဖြစ်သဖြင့် အက်ဖ်တီ အေကုန်စည်စာရင်းတွင် ထည့်သွင်းရန် ဖိအားပေးရာ အချိန်များစွာရယူညှိနိုင်း ပြီးနောက် အရေးကြီးကုန်ပစ္စည်းစာရင်း၊ (Sensitive Products List) နှင့်အလွန် အရေးကြီး ကုန်ပစ္စည်းစာရင်း (Highly Semsitive Products List) အပြင် အထူးကုန် ပစ္စည်းများ အဖြစ် အိန္ဒိယ နိုင်ငံက ထားရှိခြင်းဖြစ်ပါ သည်။ယင်းတို့ ၏ အကောက်ခွန်နှုန်းများကို အောက် ပါဇယားအတိုင်း လျှော့ချမည်ဖြစ်ပါ သည်။မှတ်ချက်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှလွဲ၍၂၀၁၃ခုနှစ်တွင် ယင်း၏ဈေးကွက်သို့ ကျန်အာဆီယံ ၉ နိုင်ငံ၏ ကုန်ပစ္စည်းများကို အကောက်ခွန် မရှိ လွတ်လပ်စွာရောင်းချခွင့်ပေးသော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ကုန်ပစ္စည်းများကိုမူ ၂၀၁၈ခုနှစ်ရောက်မှသာ ၅ နှစ်နောက်ကျပြီး အကောက်ခွန် မရှိ လွတ်လပ်စွာရောင်းချခွင့်ပေးခြင်းသည်။ အခြားအက်ဖ်တီအေများနှင့် ကွဲပြားသောထူးခြားချက်တစ်ရပ် ဖြစ်ပါသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ထူးခြားသော ရပ်တည်ချက်ကြောင့် ပေါ်ပေါက်လာရသည့်ထူးခြားမှုဟု ဆိုရပါမည်။ ထို့ပြင် အိန္ဒိယနိုင်ငံက စားအုန်းဆီကုန်ကြမ်းနှင့် ကုန်ချော(crude and refined Palm oil-CPO and RPO)၊ ကော်ဖီ၊ လက်ဖက်အချိုခြောက်နှင့် ငရုတ်ကောင်းတို့ကို အထူးကုန်ပစ္စည်းများအဖြစ်သတ်မှတ်ပြီး သီးခြားအကောက်ခွန်နှုန်းများ လျှော့ချခြင်းသည် လည်း ထူးခြားမှုတစ်ရပ်ပင်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုရပါမည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့သည် နိုင်ငံ၏လိုအပ်ချက်ရရှိအောင် စေ့စပ်ဆွေးနွေးနိုင်ခဲ့ကြပါသည်။ ပညာယူ မှတ်တမ်းတင်သင့် သည့် နမူနာပြရုပ်များ ဖြစ်ပါသည်။ မောင်မောင်ရီ (ဘောဂဗေဒ)
ထိုင်းနိုင်ငံဟာ ပြည်တွင်း ဆန်ရောင်းချမှုလုပ်ငန်းကို စူပါမား ကတ်တွေကတစ်ဆင့် ရောင်းချခြင်း ကို ခိုင်မာစွာ တည်ဆောက်ထား နိုင်ပါတယ်။ ပြည်တွင်း ဆန်ဈေးကွက်ရဲ့ ၄၀-၅၀ရာခိုင်နှုန်း လောက်ဟာ စူပါမားကတ်တွေ မီနီမားကတ်တွေကပဲ တစ်ဆင့်ပြုလုပ်ကြပါတယ်။ ပြည်တွင်းဆန်ထုတ်လုပ်နေတဲ့ ကုမ္ပဏီကြီးတွေဟာ အဆိုပါ ဈေး ကွက်တွေမှာ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး အပြိုင်အဆိုင် ရောင်းချကြပါတယ်။ စူပါမားကတ်တွေက လိုအပ်တဲ့ထုပ်ပိုးမှု အရည်အသွေးတို့ကို ဆန် ရောင်းဝယ်ရေး ကုမ္ပဏီကြီးတွေက ပြင်ဆင်ထုပ်ပိုးပေးကြပါတယ်။ စူပါမားကတ်တိုင်းမှာ ဆန်ကို ၅ ကီလိုဝင်အိတ်တွေနဲ့ လှလှပပ ထုပ် ပိုးရောင်းချပေးတာ အများစုဖြစ်ပေမယ့် အချို့ဆန်ဆိုင်တွေဟာ ဆန်ကိုပုံထားပြီး ဝယ်သူအကြိုက်ရွေးချယ်နိုင်ရန် မြန်မာက ဆန်ဆိုင် တွေလိုပဲ ရောင်းချပေးကြပါတယ်။ ထိုင်းဆန် စားသုံးသူတွေဟာ ဆန်အမျိုးအစားနှင့်ပတ်သက်၍ သိပ်မသိကြပါဘူး။ ကောက်ညှင်း၊ စံပယ်ဆန်မွှေး၊ ရိုးရိုးဆန်ဖြူ စသည်ဖြင့် ခွဲခြားရောင်းချ ပေးကြပါ တယ်။ အများဆုံးရောင်းချကြတဲ့ ဆန်ကတော့ ၅ရာခိုင်နှုန်း ဆန်ကွဲ ပါဝင်တဲ့ ဆန်အမျိုးအစား ဖြစ်ပါတယ်။ ဈေးနှုန်း အနည်းအများ အလိုက် ဆန်အရည်အသွေးကို ခွဲခြား ထားတာကြောင့် ဈေးအများ ဆုံး ဆန်ဟာ အရည်အသွေးအကောင်းဆုံးဆန်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက ဆန်နှင့်ပတ်သက်ပြီး ဖော်ပြပေးရတဲ့ အချက် အလက်တွေ (product labelling)မပါမရှိ ဖော်ပြပေးရပါတယ်။ထိုင်းနိုင်ငံမှာ Quality Control Board, QCB ဆိုတဲ့ အဖွဲ့ အစည်းရှိပါတယ်။ စူပါမားကတ်တွေက ဆန်တွေကို မကြာခဏ ရယူပြီး နမူနာကို စစ်ဆေးလေ့ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့်QCB"ဟုန်မာ လီ" ဆန်တစ်မျိုးတည်းကိုသာ စစ်ဆေးတယ်လို့ သိရပါတယ်။ထိုင်းတွေရဲ့ ပြည်တွင်း ဆန်ရောင်းဝယ်မှုပုံစံကို လေ့လာကြည့် တဲ့အခါ စူပါမားကတ်တွေနဲ့ လုပ်ရကိုင်ရတာ အခက်အခဲများစွာ ရှိကြောင်း ပြည်တွင်းဆန် လက်ကားရောင်းချသူများက ညည်းတွား လေ့ရှိပါတယ်။ စူပါမားကတ်များဟာ ယေဘုယျအားဖြင့် ရက် ၉၀ ဆိုင်းပြီးမှ ငွေချေလေ့ရှိပါတယ်။ ဆန်လက်ကား ရောင်းသူများအနေ ဖြင့် ဆန်အစုအဆောင်းကို ၃ လစာခန့် စုဆောင်းသိုလှောင်လေ့ရှိ တာကြောင့် အများဆုံး ၆ လစာလောက် ငွေအိပ်နေတတ်ကြောင်း ပြောပါတယ်။ ဥပမာ Carrefour စူပါမားကက်သည် စင်ကာပူ အပါအဝင် ဒေသတစ်ဝိုက်မှာ ရောင်းချဖို့ ဆန်ဝယ်ယူစုဆောင်းပြီး TESCO စူပါမားကတ်က ထိုင်းနိုင်ငံအထက်ပိုင်းက ဆန်လက်ကား ရောင်းချသူများထံမှ ကိုယ်တိုင်ဝယ်ယူပြီး ကိုယ်ပိုင်အမှတ်တံဆိပ်နဲ့ ရောင်းချကြပါတယ်။ဆန် ပြည်ပတင်ပို့မှုလုပ်ငန်းထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ ဆန်ပြည်ပတင်ပို့မှုကို လေ့လာကြည့်ပါက ကုမ္ပဏီ ပေါင်း ၂၅ ခုကတင်ပို့တဲ့ ပမာဏဟာ စုစုပေါင်းတင်ပို့မှုရဲ့ ၉၀ ရာခိုင် နှုန်းလောက် ရှိပါတယ်။ အကြီးဆုံးကုမ္ပဏီကြီးများဟာ တစ်နှစ်လျှင် တန်ချိန် ၅ သိန်းအထက် တင်ပို့နိုင်စွမ်းရှိကြပါတယ်။ ထိုင်းကုမ္ပဏီ ကြီးများဟာ ဘန်ကောက်မြို့ရဲ့ မြောက်ဘက် "ချောင်ဖရား " မြစ်ရိုး တစ်လျှောက်မှ ဆန်ပြည်ပတင်ပို့တဲ့အခါ အသုံးပြုတဲ့ဆန် ပြန်လည် ရောနှောကြိတ်ဖွပ်စက်ရုံ၊ သိုလှောင်ရုံ၊ ဆိုင်လို၊ ကွန်ဗေယာဆိပ်ခံ တံတား စသည့်ပစ္စည်းများ တပ်ဆင်အသုံးပြုလျက် ရှိကြပါတယ်။ အဆိုပါပုဂ္ဂလိက ကုမ္ပဏီကြီးများအနေနဲ့ ပြည်ပ တင်ပို့ရာမှာ အသုံးပြုရတဲ့ ပစ္စည်းအဆောင်အယောင်များနဲ့ ပြည့်စုံပေမယ့်လည်း ပြည်ပတင်ပို့မယ့် ဆန်တွေစုဆောင်းရာမှာ အခြားကုမ္ပဏီများကို အားကိုးနေရဆဲဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော်လည်း အချို့ကုမ္ပဏီကြီးများ ဟာ ဆန်အရည်အသွေး ထိန်းသိမ်းမြှင့်တင်နိုင်ရန်အတွက် စက် ကြိတ်စွမ်းအား ရှိလာစေဖို့ စပါးထွက်တဲ့ဒေသတွေမှာ ဆန်စက်တွေ တည်ဆောက်လျက်ရှိကြပါတယ်။ ဆန် ပြည်ပတင်ပို့နေတဲ့ ပုဂ္ဂလိက ကုမ္ပဏီများအနက် တန်ချိန်အနည်းငယ်သာ တင်ပို့နေတဲ့ ကုမ္ပဏီ များလည်း ရှိပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံ Rice Exporters Associationမှာ ၂၀၀၉ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်တုန်းက အဖွဲ့ဝင်ကုမ္ပဏီပေါင်း ၁၈၇ ခု ရှိပါ တယ်။ အချို့ ဆန်စက်ပိုင်ရှင်များဟာ တိုက်ရိုက်ပြည်ပ တင်ပို့ခြင်း လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်လာကြပါတယ်။ ဆန်စက်ပိုင်ရှင် အများစုရဲ့ သားသမီးတွေဟာ ပင်လယ်ရပ်ခြားမှာ ဘွဲ့လွန်ပညာရပ်တွေ သင်ရင်း အတွေ့အမြင် ဗဟုသုတကျယ်ပြန့်လာတဲ့အခါ ၎င်းတို့ရဲ့ မိရိုးဖလာ ဆန်ကြိတ်ခွဲရေး လုပ်ငန်းတွေအပြင် ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားမှု လုပ်ငန်း များကိုပါ တွဲဖက်လုပ်ကိုင်လာကြပါတယ်။ ဒါကြောင့်အနည်းအကျဉ်း သာ ပြည်ပတင်ပို့နိုင်တဲ့ ကုမ္ပဏီငယ်များအနေဖြင့် ဆန်စက်ပိုင်ရှင် များရဲ့ သားသမီး မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များနှင့် ယှဉ်ပြိုင်လုပ်ကိုင်ကြ တဲ့အခါမှာ အထူးသဖြင့် ၂၀၀၈-၂၀၀၉ ခုနှစ်အတွင်းက အခက်အခဲ ပေါင်းစုံ ရင်ဆိုင်ခဲ့ကြရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အချို့ကုမ္ပဏီငယ်များ ဟာ ပြည်တွင်းမှာ ဆန်ဝယ်ယူရရှိရန် အခက်အခဲများနှင့် ကြုံတွေ့လာ တဲ့အခါ ၎င်းတို့တင်ပို့ပေးရန် တာဝန်ရှိသည့်အချက်ကို မလေးစားကြ တော့ဘဲ ပျက်ကွက်မှု အများအပြား ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တယ်ဟု သိရပါတယ်။ ဆန်စက်ငယ်များအနေဖြင့် ဈေးကွက်သတင်း အချက်အလက်များ အချိန်မီရရှိရန် အခက်အခဲများရှိခဲ့ပြီး ကုမ္ပဏီကြီးများကဲ့သို့ လူမှု စီးပွားရေး ပိုင်းဆိုင်ရာ တည်ဆောက်မှုများမရှိခဲ့တဲ့အတွက် စပါး ဝယ်ယူရရှိရေးတွင် အခက်အခဲများ ကြုံခဲ့ကြပါတယ်။ ထိုင်းကုမ္ပဏီ များအနေဖြင့် ဆန်ကို (၅၀)ကီလိုဝင်အိတ်များဖြင့် အများဆုံး တင်ပို့ ခဲ့ကြသော်လည်း ဟုန်မာလီ၊ အော်ဂဲနစ်ဆန်များကို အိတ်ငယ်များ နဲ့ လှပစွာထုပ်ပိုးပြီး branded အဖြစ် ပြည်ပဈေးကွက်မှာ ရောင်း ချခဲ့ကြပါတယ်။ ထိုင်းဆန်တင်ပို့တဲ့ ကုမ္ပဏီများက အစိုးရဆန် တွေကို အစိုးရချင်း ဆက်သွယ်ရောင်းချခြင်းကို မပြုလုပ်သင့်ကြောင်း အမြင်များရှိကြပါတယ်။ မောင်တိုင်ပင်
တရုတ်ပြည်နှင့် ဂူးဂဲလ်ကုမ္ပဏီ တို့ အချင်းများကြသည်ကို ၂၁ ရာစု၏ ပထမ ဆယ်စုနှစ်အတွင်း အကြီးမားဆုံး အင်အားကြီးနှစ်ရပ် ထိပ်တိုက်တိုးမိခြင်း ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ အင်တာနက် ဝန် ဆောင်မှုလုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်သည့် ဂူးဂဲလ်ကုမ္ပဏီသည် ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြိုင်ဆိုင်မှုဖြင့် ပြိုင်ဘက်တို့ တုန်လှုပ် ချောက်ချားသွားအောင် လုပ်နိုင်သည့် အင်အားစွမ်းရည်ရှိသည်။ ယခု ကမ္ဘာတွင် အမြန်ဆုံး အင်အားကြီးထွားလာ သည့် ဂူးဂဲလ်က ကမ္ဘာတွင် အလျင်မြန်ဆုံး တိုးတက် ဖွံ့ဖြိုးလာသည့် တရုတ် ပြည်ဈေးကွက်ကြီးမှ ထွက်သွားတော့ မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်လိုက်သည်။ ဤ လုပ်ကွက်မှာ ဂူးဂဲလ်ကုမ္ပဏီ၏ ရှေ့ရေး အတွက် မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာခဲ့ သလို တရုတ်ပြည်သည်လည်း အင်တာနက် လွတ်လပ်ခွင့်မရှိဘဲ ချမ်းသာလာ နိုင်ပါ့မလား မေးစရာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။သမိုင်းဆရာတို့ကတော့ လွတ် လပ်သောစိတ် မရှိလျှင် လွတ်လပ်သော ဈေးကွက်ဖြစ်လာဖို့ မလွယ်ဟုဆိုကာ သမိုင်းအထောက်အထားများကို ထုတ် ပြသည်။ ကုန်ခဲ့သည့် ထောင်စုနှစ်လယ် လောက်က တရုတ်ပြည်သည် ဥရောပ နိုင်ငံများထက် နည်းပညာ ရှေ့တန်း ရောက်ခဲ့ သော်လည်း၊ နောက်ပိုင်းမှာ နောက်ကျကျန်နေခဲ့ရသည်။ ၁၈ နှင့် ၁၉ရာစုတို့တွင် ဗြိတိန်၊ ၂၀ ရာစုတွင် အမေရိကတို့က ကူးသန်းရောင်းဝယ် ရေး အင်ပါယာကြီးများတွင် ဒီမိုကရေစီ သွတ်သွင်းခြင်းဖြင့် စီးပွားရေးအရ ဦး ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်ဟု သာဓကဆောင် သည်။ သတင်း စီးဆင်းမှုကို ထိန်းချုပ် ထားလျက်နှင့် စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် အောင် ကြိုးပမ်းခြင်း သည် အရာမထင် နိုင်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲသွားခြင်း၊ ချီလီတွင် လစ်ဘရယ် နိုင်ငံရေးဖြစ်ပေါ်လာခြင်း တို့ကို ထောက်ပြသည်။လွန်ခဲ့သော နှစ် ၃၀ အတွင်း တရုတ်ပြည်သည် ပုဂ္ဂလိက လွတ်လပ်မှုကို ကန့်သတ်ထား လျက်နှင့် စီးပွား ရေး အလွန်အထူးမြန်ဆန်စွာ ဖွံ့ဖြိုးတိုး တက်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်သည့် ပြောင်းပြန်မိုဒယ်သစ်ကို စမ်းသပ်ကြည့် ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ကွန်မြူနစ်ပါတီ က တရုတ်ပြည်ကို ၂၁ ရာစုထဲ ရောက် အောင် သယ်ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ သူတို့ ၏ အမာထည်သည် အထင်ကြီးဖွယ် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့အမြန်ဆုံး မီးရထား၊ တောက်ပြောင်သော လေဆိပ်များနှင့် ခေတ်မီ မိုးမျှော် အဆောက်အအုံများက သက်သေပြနေသည်။တရုတ်သည် အမေရိကန်ကို ဖယ်ထုတ်ပြီး ကမ္ဘာ့ အ ကြီးဆုံး မော်တော်ကားဈေးကွက်ဖြစ် လာသည်။ ကမ္ဘာတွင် စီးပွားရေး အင် အား ဒုတိယ အကြီးဆုံး ဂျပန်နိုင်ငံကို ကျော်တက်ပေတော့မည်။ၤFortune 500 စာရင်းထဲမှ ကုမ္ပဏီများသည် နိုင်ငံရေး လွတ်လပ်မှုကို အမှုမထားဘဲ တရုတ် ပြည်တွင် လာရောက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခဲ့ကြ ပြီး ဖြစ်သည်။ ဂျင်နရယ် မော်တော်နှင့် ကင်တပ်ကီကြက်ကြော် (GM, KFC) ဟူ သော အမေရိကန် ကုမ္ပဏီတို့သည် တရုတ်ပြည်တွင် အခြေခံမူတွေကို မရောင်းဘဲ သူတို့ထုတ်လုပ်သည့်ပစ္စည်း များကိုသာ ရောင်းနေကြသည်။ တရုတ် မှာ အလုပ်လုပ်ဖြစ်နေလို့သာ တရုတ် ပြည်မှာ ရှိနေခြင်းဖြစ်သည်။တောင်ကိုရီးယား၊ တရုတ် (တိုင် ပေ)နှင့် အင်ဒိုနီးရှားတို့တွင် ဒီမိုကရက် တစ်ပိုဖြစ်လာသည်နှင့် အမျှ ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်း လျော့နည်းလာခဲ့သည်ဟု တရုတ်အစိုးရ အရာရှိကြီးတစ်ဦးက ဆိုသည်။ ဂူးဂဲလ် ကုမ္ပဏီသည် အောင်မြင်နေသော အခြား အမေရိကန် ကုမ္ပဏီများနှင့် မတူချေ။ သူက သတင်း အချက်အလက် အသုံးပြုခွင့်ကို ရောင်းချနေခြင်းဖြစ်ပြီး၊ တရုတ်ပြည်မှာ အခြား ကုမ္ပဏီများနှင့် ယှဉ်လျှင် ဂူးဂဲလ်က သိပ်အလုပ်မဖြစ် လှပေ။ ဂူးဂဲလ်သည် တရုတ်ပြည်ဈေး ကွက်၏ ၁၄ဒသမ ၁ရာခိုင်နှုန်းသာ ရရှိ ထားသည်။ ပြည်တွင်းမှ ပေဒူးအင်တာ နက်ဝန်ဆောင်မှု ကုမ္ပဏီ၏ ဈေးကွက် ဝေစုမှာ ၆၂ဒသမ ၂ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သ ဖြင့်ဂူးဂဲလ်အလုပ်မဖြစ်မှန်းသိသာသည်။တကယ်တော့ တရုတ်ပြည်၏ ပြည်သူပြည်သား ဖွံ့ဖြိုးမှု ( Civic Development)ကို အမေရိကန် စံချိန်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပြီး လွတ်လပ်စိတ်၊ လွတ်လပ် ဈေးကွက်ကို သီအိုရီ လုပ်ပြောလို့ သဘာဝမကျပေ။ ယနေ့ တရုတ်ပြည် တွင် နိုင်ငံသားတစ်ဦးကျဂျီဒီပီ ဒေါ်လာ ၅၀၀၀ ရှိ၍ လုပ်အား၏ ၄၀ရာခိုင်နှုန်း သည် စိုက်ပျိုးရေးထဲ ရောက်ရှိနေပြီး၊ စက်မှုနှင့် မြို့ပြခေတ်ထူထောင်ရေးကို နှစ်ပေါင်း ၃၀ လုပ်ခဲ့ရသည်။ ယင်းအနေ အထားသည် ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်က အမေ ရိကန် စီးပွားရေး အနေအထားနှင့် အတူတူပင်ဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က အမေရိ ကန်တွင် ဆီးနိတ်လွှတ်တော်သို့ တိုက် ရိုက်ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခွင့်နှင့် အမျိုးသမီးများ မဲပေးခွင့်တို့ မရှိခဲ့သည့် အပြင် တောင်ပိုင်းမှာ ဆိုလျှင် လူဖြူ လူမည်းခွဲခြားမှု အမြစ်တွယ်နေဆဲဖြစ်ခဲ့ သည်။ အစိုးရက အင်တာနက်သုံးစွဲမှုကို ထိန်းချုပ်ထားသည်ဆိုခြင်းမှာ ပုံကြီးချဲ့ နေခြင်းသာဖြစ်သည်ဟု နိုင်ငံတော် သတင်းပြန်ကြားရေးဌာန၊ ဒုတိယ ဝန်ကြီးက ဆိုသည်။၂၀၀၉ ခုနှစ် ဇွန်လ စာရင်းအရ တရုတ်ပြည်တွင် အင်တာ နက် သုံးစွဲသည့်ပြည်သူ (Netizens) ၃၃၈ သန်း၊ မိုလ်ဘိုင်းဖုန်းသုံးစွဲသူ သန်း ၇၀၀နှင့် အင်တာနက် ဘလော့ဂ်ပေါင်း သန်း ၁၈၀ရှိသည်။ ထိုအရေအတွက် သည် ဂူးဂဲလ်ရှိသည်ဖြစ်စေ၊ မရှိသည် ဖြစ်စေ လုပ်ငန်းလည်ပတ်ရေး ဝန်းကျင် တည်ဆောက်လို့ ရနိုင်သည်အထိ လုံ လောက်နေပြီဟုဆိုပါသည်။Ref; Newsweekဦဟန်ထွန်း(အခွန်)