Background
ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး ပုသိမ်မြို့၏ ဒေသထွက်စားသောက်ကုန် ပုသိမ်ဟာလဝါ လုပ်ငန်းသည် နှစ်ပေါင်း ၉၀ ခန့်က စတင်ထုတ်လုပ် ရောင်းချလျက်ရှိရာ ယခုထက်တိုင် နာမည်ကြီး ရပ်တည်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်းရှိ မြို့အလိုက် နာမည်ကြီးထင်ရှားကျော်ကြားလျက်ရှိသော မြန်မာ့ရိုးရာ မုန့်များ တွင် မန္တလေးမှာ ထိုးမုန့်၊ ပုသိမ်မှာ ဟာလဝါဟု ပြောစမှတ်ပြုရလောက်အောင် ပုသိမ်ဟာလဝါကို မြန်မာ တစ်နိုင်ငံလုံး ကြိုက်နှစ်သက်ကြပြီး အခါကြီးရက်ကြီး ပွဲတော်ကာလများတွင် ရဟန်း သံဃာတော်များကို လှူဒါန်းခြင်း၊ သက်ကြီးဝါကြီး ဘိုးဘွားဆွေမျိုးမိတ်သင်္ဂဟတို့ကို ပေးကမ်းလှူဒါန်းခြင်းအပြင် အလှူပွဲများ၊ နေရာယူလွှမ်းမိုးထားသော မြန်မာ့ရိုးရာမုန့်တစ်ခုဖြစ်ပြ
ငါန်းဇွန်မြို့နယ် သားကျင်ကျေးရွာအုပ်စု သားကျင်ရွာတွင် ဂျုံပင်မှရရှိသော ဂျုံရိုးများဖြင့် ဦးထုပ်ရက်လုပ်သည့် လုပ်ငန်းသည် မိရိုးဖလာ သားစဉ်မြေးဆက် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဂျုံသီးနှံမှာ ဆောင်းသီး နှံဖြစ်ပြီး တန်ခူး၊ ကဆုန်လများတွင် ရိတ်သိမ်းလေ့ရှိကာ သီးနှံပေါ်ချိန်တွင် ဂျုံရိုးများကို ကုန်ကြမ်းအဖြစ် အသုံးပြုရန် ဝယ်ယူစုဆောင်းလေ့ရှိကြသည်။ ဂျုံရိုး အတို၊ အရှည်၊ အတုတ်၊ အသေးပေါ်မူတည်၍ ဝယ်ယူရသည့် ဈေးနှုန်းလည်း ကွဲပြားမှုရှိကြောင်း သိရသည်။ တောင်သူလုပ်ငန်း အားလပ်ချိန်များတွင် ကလေး၊ လူကြီးမကျန် အိမ်ရှိလူကုန် ဂျုံရိုးများကို ကြိုးကျစ်ရပြီး ဦးထုပ်တစ်လုံးစာအတွက် ကြ
မြန်မာနိုင်ငံ၏ တောင်ဘက်အကျဆုံး တနင်္သာရီတိုင်း ဒေသကြီးသည် ဆီအုန်းစိုက်ပျိုးအောင်မြင်နိုင်သော ရေ၊ မြေ၊ လေ၊ ရာသီဥတု အခြေအနေကောင်းများကို သဘာဝတရား ကြီးက ပေးအပ်ထားခဲ့သဖြင့် ပြည်တွင်းသာမက ပြည်ပ ကုမ္ပဏီများကပါ ဆီအုန်းပင် စိုက်ပျိုးမှုကို လွန်ခဲ့သော နှစ် ပေါင်း ၃၀ ခန့်ကပင် လာရောက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ စိုက်ပျိုးခဲ့ကြ သည်။ ယခုအခါတွင် တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး တစ်ခုလုံး အနေဖြင့် ထားဝယ်ခရိုင်တွင် စိုက်ဧက ၂၁၉၆၈ ဧက၊ မြိတ် ခရိုင်တွင် စိုက်ဧက ၆၁၀၃၈ ဧက၊ ကော့သောင်းခရိုင်တွင် ၁၈၆၇၈၇ ဧက၊ ဘုတ်ပြင်းခရိုင်တွင် ၁၂၅၉၂၈ ဧက၊ စုစုပေါင်း ဧက လေးသိန်းနီးပါး စိုက်ပျိုးထားရှိပြီးဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။
တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးတွင် ကြက်ပေါင်စေးခေါ် ရော်ဘာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု လုပ်ငန်းအား ရှေးယခင်ကတည်းကပင်ဒေသခံတောင်သူများမှ မိရိုးဖလာ လုပ်ကိုင်ခဲ့ကြပြီး ပြည်တွင်း၊ပြည်ပကုန်သွယ် ရောင်းဝယ်ခဲ့သည်။ ရော်ဘာ၏ မူရင်းဒေသမှာဘရာဇီးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့နိုင်ငံအမေဇုန်မြစ်ဝှမ်း ဒေသမှရရှိသော ရော်ဘာမျိုးစေ့အား အင်္ဂလန်နိုင်ငံKew (The Royal Botanic Garden မှ တစ်ဆင့် အရှေ့တိုင်းပြည်များသို့ စမ်းသပ်စိုက်ပျိုးခဲ့ရာမြန်မာနိုင်ငံ၌ ၁၈၇၆ ခုနှစ်တွင် စတင်ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ယင်းနှစ်တွင်စိုက်ပျိုးထားခဲ့သော အပင်များအနက်မှ ကျန်ရှိသည့် အပင်တစ်ပင်ကို မြိတ်မြို့ လေယာဉ်ကွင်း မြောက်ဘက်ထောင့်အနီးတွင် ယနေ့တိုင
ပြည်ခရိုင်သဲကုန်းမြို့နယ် အင်းမ မြို့ရှိ တံခွန်တိုင်ရွာတွင် ဗေဒါရိုးမှ တစ်ဆင့် တန်ဖိုးမြှင့် ထုတ်ကုန်များ ထုတ်လုပ်ရောင်းချကြောင်း သိရသည်။ ထိုလုပ်ငန်းကို နွေရာသီတွင်လုပ်ကိုင်ပြီး မိုးရာသီတွင် အလုပ်နားကြောင်း သိရသည်။ မိုးရာသီတွင် လုပ်ငန်းများ နားရခြင်းမှာ နေပူလှန်း၍ မရခြင်း၊ မှို တက်တတ်ခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဗေဒါထုတ်ကုန်ပစ္စည်းများကို ထုတ် လုပ်ပုံမှာ ဗေဒါကို အခြောက်လှန်းပြီး ဗေဒါအလယ်ရိုးကို ထုတ်ယူ၍ ကြိုး ကျစ်ပြီး လိုချင်သော လူအသုံးအဆောင် ပစ္စည်းများကို ပြုလုပ်ကြသည်။
ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း ချောင်း၊ မြောင်း ၊ အင်းအိုင်များမှ သဘာဝ အတိုင်း ရှာဖွေဖမ်းဆီးပြီး ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ ဈေးကွက် အရောင်းအဝယ်ဖြစ်နေသည့် ငါးရှဉ့်များကို တစ်နှစ်ပတ်လုံး ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရောင်းချမှုရှိပြီး အဓိက ရန်ကုန်ဈေး ကွက်သို့ တင်ပို့ရောင်းချလျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။
မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ်အသီးသီးတွင် ဒေသထွက်ကုန်မျိုးစုံ နှင့် ဒေသထုတ်ကုန် မျိုးစုံစွာရှိကြသည်။ ထို ဒေသထွက်ကုန်နှင့် ဒေသထုတ်ကုန် မျိုးစုံတို့ သည် မိမိတို့ထွက်ရှိရာ ဒေသတွင်း စားသုံးခြင်း၊ သုံးစွဲခြင်းတို့အပြင် အများကြိုက်နှစ်သက်သော ပစ္စည်းများသည် အခြားပြည်နယ်နှင့် တိုင်း ဒေသကြီးများသို့ပါ စီးဆင်းသွားသည်။ လူ အများကြိုက်နှစ်သက်၍ မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံး နာမည်ကျော်ကြားသော ဒေသထွက်ကုန် များ စွာရှိကြသည်။ ထိုဒေသထွက်ကုန်များဖြစ်သော စားသောက်ကုန်၊ အဝတ်အထည်၊ လက်မှုပညာ ပစ္စည်း၊ သယံဇာတ၊ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုများသည် ထွက်ရှိရာဒေသ၏ မြို့ဂုဏ်ကို ဆော
ကော်ဖီသီးနှံကို ၁၃ ရာစုတွင် အီသီယိုးပီး ယားနိုင်ငံမှ စတင်စိုက်ပျိုး၍ ယခုအခါ မြန်မာနိုင်ငံ အပါအဝင် နိုင်ငံပေါင်း၇၀ ကျော်တွင် စိုက်ပျိုးကာ နိုင်ငံခြားဝင်ငွေများ ရရှိနေသော Export သီးနှံဖြစ် ကြောင်း လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။ ကော်ဖီသီးနှံကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၁၈၈၅ ခုနှစ်မှစတင်၍ စိုက်ပျိုး ခဲ့ပြီး မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး ပြင်ဦးလွင်၊ မိုးကုတ်၊ တောင်ကြီး၊ ရွာငံ၊ ဟဲဟိုး၊ အောင်ပန်း၊ ကရင် ပြည်နယ်၊ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး၊ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသ ကြီးတို့တွင်လည်း စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်လျက်ရှိ ကြောင်း လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။ ကော်ဖီသီးနှံ အမျိုးအမည်ငါးမျိုးရှိရာ (၁)အာရေးဗီးကား၊ (၂)ရိုဘက်စတာ၊ (၃)
ပခုက္ကူမြို့ပေါ်တွင် မြေပဲဆုံဆီ လုပ်ငန်းများကို တွင်ကျယ်စွာ လုပ်ကိုင် လျက်ရှိသည်။ ဆုံများကို နှစ်ဆုံ/ လေး ဆုံ၊ ခြောက်ဆုံ ထောင်၍ ကြိတ်ခွဲနေသူ များလည်းရှိသည်။ မြေပဲဆန်ကိုပေး၍ နဝလီ အငှားကြိတ်သည့်ဆုံများ ပိုမို များပြားပြီး တံဆိပ်မပါ အလွတ်ရောင်း ချသူများ၊ တံဆိပ်ကပ်၍ နယ်သို့ တင်ပို့ ရောင်းချသူများလည်းရှိသည်။
သင်ဖြူးဖျာသည် မြန်မာနိုင်ငံ ရာသီဥတုနှင့် ကိုက်ညီမှုရှိသည့်အတွက် ကျန်းမာရေးနှင့်လည်း ညီညွတ်သည်။ ထို့ပြင်မြန်မာ့ရိုးရာ အလှူ၊ ကထိန်၊ မင်္ဂလာပွဲများတွင် မရှိမဖြစ် ပါဝင်သည့် ကုန်စည်တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ သင်ပင်စိုက်ပျိုးခြင်းနှင့်သင်ဖြူးဖျာ ရက်လုပ်သည့်လုပ်ငန်းသည် အကျိုးခံစားခွင့်ရရှိရန်စောင့်ဆိုင်းရသည်မှာ အချိန်ကြာမြင့်သည်ဟု ထင်မှတ်ဖွယ်ရာရှိသော်လည်း ရေရှည်အကျိုး ခံစားခွင့်ရနိုင်သည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် စီးပွားရေးဈေးကွက်အနေဖြင့်လည်းဈေးကွက်တစ်ခုရရှိနေသည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည့်အတွက်ဒေသထွက် ထုတ်ကုန်များ တိုးတက်လာရေး၊ ပြည်ပသွင်းကုန်အစားထိုးသုံးစွဲနိုင်ရေး၊ ပြည်ပနိုင်ငံမျာ