Background
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ စီးပွားရေး နာလန်ထူမှု ကျဆင်းလာတဲ့ အတွက် အာရှဒေသရဲ့ ပို့ကုန်လုပ်ငန်းတွေ ရဲ့ ဝယ်လိုအားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်မှု တွေရှိနေတာကြောင့် တောင်ကိုရီးယား ဝမ်ကဦးဆောင်ပြီးအာရှငွေကြေးတွေဒီရက် သတ္တပတ်အတွင်းတန်ဖိုး ကျဆင်းခဲ့ပါတယ်။ ယခု ရက်သတ္တပတ်အတွင်းမှာ ဘလွမ်းဘတ်ဂျေပီ မော်ဂန်အာရှ ဒေါ်လာအညွှန်းကိန်းက သုညဒသမ ၃ ရာခိုင် နှုန်းကျဆင်းခဲ့ပါတယ်။ သြဂုတ် ၂၅ ရက်ထိရှိတဲ့ရက်သတ္တပတ် အတွင်းမှာ ကမ္ဘာ့ရှယ်ယာရံပုံငွေထဲကနေရင်းနှီး မြှုပ်နံှသူ တွေရဲ့ အနုတ်အသိမ်းက ဒေါ်လာ ၇ ဒသမ ၂ ဘီလီယံ ရှိတဲ့အနက် အာရှဂျပန်စတော့ရံပုံငွေကနေ အနုတ်အသိမ်းက ဒေါ်လာ ၂၈၉ သန်း ပါဝင်တယ်လို့ မက်ဆာခူျးဆက်အခြေ စိုက် EPFP Global သုတေသနဌာနက ထုတ်ပြန်ပါတယ်။တရုတ်ယွမ် တရုတ်စက်မှုနဲ့ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဘဏ်လီမိတက်ကဘွန်းစာခုျပ်တွေ ထုတ်မရောင်းမီ ရင်းနှီးမြှုပ်နံှသူတွေက ငွေတွေကို ''လှောင်''ထားမယ်လို့ ယူဆကြတဲ့အတွက် တရုတ် နိုင်ငံရဲ့ အခြေခံဈေးနှုန်းက နှစ်လအတွင်း အမြင့်ဆုံးအထိ မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံခြား ငွေလဲလှယ်ရေး ကုန်သွယ်မှုအဖွဲ့ရဲ့ အဆို အရ တရုတ်ယွမ်ငွေကြေးဟာ သြဂုတ် ၂၆ ရက်က တစ်ဒေါ်လာကို ၆ ဒသမ ၇၉၉၈ ယွမ် နှုန်းရှိရာကနေ ၂၇ ရက်နေ့မှာ တစ်ဒေါ်လာကို ၆ ဒသမ ၇၉၈၈ ယွမ်နှုန်းထိ ရောက်ရှိခဲ့ပါတယ်။အိန္ဒိယရူပီး ရူပီးငွေတန်ဖိုးဟာ သြဂုတ် ၂၇ ရက်နေ့ မနက်စောစော ပိုင်းမှာပုံမှန်အတိုင်းရှိနေခဲ့ပါတယ်။ဇူလိုင်၂၆ရက် ဈေးပိတ်ချိန် ကတစ်ဒေါ်လာ ၄၆ ဒသမ ၈၄ ရူပီးနှုန်း ရှိနေခဲ့ရာက အပြောင်းအလဲ အနည်းငယ်ဖြစ်ပြီး ၂၇ ရက် မနက် ၉းဝ၅ နာရီက တစ်ဒေါ်လာကို ၄၆ ဒသမ ၈၆ ရူပီးနှုန်းရှိခဲ့ပါတယ်။ဂျပန်ယန်း ဂျပန်မူဝါဒရေးဆွဲသူတွေက ဂျပန်ယန်းတန်ဖိုးမြင့်တက် နေတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လိုအပ်တဲ့အစီအမံတွေ ဆောင်ရွက် တော့မယ်လို့ခန့်မှန်းကြတဲ့အတွက် စောစောပိုင်းက တန်ဖိုးမြင့် တက်ခဲ့တဲ့ ဂျပန်ယန်းငွေတန်ဖိုးဟာ ကပြောင်းကပြန်ဖြစ်ပြီး ယူရိုနဲ့ ဒေါ်လာတို့နဲ့ဖလှယ်ရာမှာ တန်ဖိုးကျဆင်းခဲ့ပါတယ်။ ဂျပန်ယန်းဟာ အဓိကငွေကြေး ၁၆ ခုအနက် ၁၅ ခုနဲ့ ဖလှယ် ရာမှာ တန်ဖိုးကျခဲ့ပါတယ်။ သြဂုတ် ၂၆ ရက်က နယူးယောက်မှာ တစ်ယူရိုကို ၁ဝ၇ ဒသမ ၃၉ ယန်း နှုန်းရှိခဲ့ရာမှ တိုကိုျမှာ ၂၇ ရက်ညနေ ၁း၄၉ နာရီမှာ တစ်ယူရိုကို ၁ဝ၇ ဒသမ ၈ဝ ယန်းနှုန်း ရှိခဲ့ ပါတယ်။ ဒေါ်လာနဲ့ဖလှယ်ရာမှာတော့ တစ်ဒေါ်လာကို ၈၄ ဒသမ ၄၅ ယန်းနှုန်းကနေ ၈၄ ဒသမ ၇ဝ ယန်းနှုန်းထိ ပြောင်းလဲခဲ့ပါတယ်။မလေးရှားရင်းဂစ် မလေးရှားနိုင်ငံရဲ့ ပို့ကုန်ဈေးကွက် နှစ်ခုမှာ တိုးတက်မှု နှုန်းနှေးကွေးတဲ့အတွက် ယခုနှစ်အတွင်းမှာ ဗဟိုဘဏ်က အတိုးနှုန်းတွေကို ထပ်တိုးပေးတော့မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆကြ ပါတယ်။ ဒါကြောင့်ဒီရက်သတ္တပတ်မှာ ရင်းဂစ်ငွေကြေး ဟာတန်ဖိုးကျဆင်းတော့မဲ့ဘက်ကို ဦးတည်နေပါတယ်။ အမေရိကန်အိမ်ခြံမြေဈေးကွက် ကျဆင်းတာနဲ့ စင်ကာပူကုန် ထုတ်လုပ်မှုအေးလာပြီးတဲ့နောက် ယခုနှစ် ယခုချိန်ထိ ၈ ဒသမ ၉ ရာခိုင်နှုန်းထိတန်ဖိုး တက်ခဲ့တဲ့ ရင်းဂစ်တန်ဖိုးဟာ တိုးတက်မှုနှေးကွေးလာပါတယ်။ စင်ကာပူဟာမလေး ရှားရဲ့အကြီးမားဆုံးပို့ကုန်ဈေးကွက် ဖြစ်ပြီးအမေရိကန်ပြည် ထောင်စုကစတုတ္ထမြောက် အကြီးမားဆုံးပို့ကုန်ဈေး ကွက်ဖြစ် ပါတယ်။ မလေးရှားရင်းဂစ်တန်ဖိုးဟာ ရက်သတ္တပတ်ကုန်မှာ သုည ဒသမ ၁ရာခိုင် နှုန်းကျဆင်းပြီးတစ်ဒေါ်လာကို ၃ ဒသမ ၁၄၅၈ ရင်းဂစ်နှုန်းဖြစ်ခဲ့သည်။တောင်ကိုရီးယားဝမ် ပြည်ပရင်းနှီးမြှုပ်နံှသူတွေက တောင်ကိုရီးယား ရှယ်ယာ ကို အဝယ်ထက် အရောင်းက ဒေါ်လာ ၁၄၃ သန်း ပိုများတဲ့ အတွက် ဆိုးလ်မြို့မှာ တောင်ကိုရီးယားဝမ်ရဲ့ ငွေလဲနှုန်းဟာ ၁ ဒသမ ၁ ရာခိုင်နှုန်းတန်ဖိုးကျပြီး သြဂုတ် ၂၇ ရက်က တစ်ဒေါ်လာကို ၁၁၉၅ ဒသမ ၈၄ ဝမ်နှုန်းရှိခဲ့ပါတယ်
အိုင်ပေါ့နဲ့ ဆဲလ်ဖုန်း ကြံကြံဖန်ဖန်ဖြစ်သော ကားတိုက်မှုတစ်ရပ် ကို ကြံကြံဖန်ဖန် အပြစ်ရှာလျှင် အကြောင်းအရာတစ်ရပ်ကို ကြံကြံဖန်ဖန် သွားတွေ့ သည်။ ဤ အကြောင်းတရားမှာ တက္ကနိုလိုဂျီတွေ အံ့မခန်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာသည့်အတွက် လူတို့ရဲ့တစ်ချိန်တည်း တစ်ပြိုင်နက် တည်း အလုပ်နှစ်မျိုးထက်ပိုပြီး လုပ်နိုင်ရည်စွမ်းရှိလာခြင်းဖြစ်သည်။ တစ်ချိန် တည်း၊ တစ်ပြိုင်နက်တည်း နှစ်မျိုး၊ သုံးမျိုးခံစားလာ နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ကားတိုက်မှုဖြစ်သည်။ ဤကားတိုက်မှုသည် သတင်းဖြစ်သည်။ ဤကားတိုက်မှုကို ကိုယ်တိုင်မြင်လိုက်ရသော ဂျာနယ်လစ်က သတင်း ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ် ရေးလိုက်သည်။ ကြံကြံဖန်ဖန်ဖြစ်သော ကားတိုက်မှုဖြစ်၍ ဂျာနယ်လစ်က သူ၏ သတင်းဇာတ်လမ်းကို မော်ဒန်လွန် (ပို့မော်ဒန်) ဇာတ်လမ်းလို့ ခေါင်းစီးတပ်လိုက်သည်။ သာမန်ရိုးရိုးသာဆိုလျှင် လမ်းဖြတ်ကူးသူ တစ်ဦးက အမျိုးသမီးတစ်ဦးမောင်းလာသော ကားကဝင်တိုက်မိခြင်းဖြစ်၍ ပို့စ် မော်ဒန်လို့ခေါ်စရာအကြောင်းမရှိ။ သို့သော် ယခုခေါ်ရပြီ။ လမ်းဖြတ်ကူးသူသည် မှန်မှန်နှင့် နှေးနှေးပြေး၍ ကာယ လေ့ကျင့်နေသူ ဖြစ်သည်။ ဂျော့ဂင်သက်သက်သာဆိုလျှင်ဘာမျှ ထူးဆန်းစရာမရှိ။ မော်ဒန်မလွန်ပေ။ သို့သော် ကားတိုက်ခံရသူက ဖြည်းဖြည်း ပြေးရင်း အိုင်ပေါ့ကိုနားတပ်ပြီး သီချင်းနားထောင်သည်။ အိုင်ပေါ့သီချင်းနားထောင်ရင်း ဂျော့ဂင်လုပ်နေသူတစ်ဦးဖြစ်သည်။ လမ်းကူးရန်မီးပွိုင့်ရောက်သောအခါ သူက အိုင်ပေါ့နားထောင်လျက်နှင့် လမ်းကိုဂျော့ဂင်လုပ်ဖြတ်ကူးသည်။ သူက ပို့(စ်)မော်ဒန် ဖြစ်နေပြီး လမ်းလယ်အရောက်၌ ဆဲလ်ဖုန်းပြောရင်း ကားမောင်းလာသော အမျိုးသမီးတစ်ဦးက အိုင်ပေါ့နားထောင်ရင်း ဂျော့ဂင် လုပ်လာသူကို အမှတ်မထင်တွေ့လိုက်၍ ဘရိတ်ကို တအားဆောင့်နင်းလိုက်သည်။ သို့သော် ကံမကောင်းတော့ အိုင်ပေါ့သမား ကို တိုက်မိသွားသည်။အာရုံတစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဒီမြင်ကွင်းကို မြင်လိုက်သော ဂျာနယ်လစ် က သူ့လက်(ပ်)တော့ကိုထုတ်ပြီး ချက်ချင်းသတင်းရေးသည်။ သတင်းခေါင်းစဉ်ကို ''အိုင်ပေါ့နား ထောင်ရင်း ဂျော့ဂင်လုပ်သူ ယောက်ျားတစ်ဦးကို ဆဲဖုန်းပြောရင်း ကားမောင်းလာသော အမျိုးသမီး တစ်ဦး၏ ကားက ဝင်တိုက်မိခြင်း'' ဟူ၍ တပ်လိုက်သည်။ ခေါင်းစဉ်ငယ်နှင့် ပို့စ်မော်ဒန် အခင်းဖြစ်ပွားမှုဟုရေးသည်။ ဂျော့ဂင်လုပ်သူ ကားတိုက် ခံရခြင်းဆိုသော ရိုးရိုးဖြစ်ရပ်တွင် အိုင်ပေါ့-ဆဲလ်ဖုန်း-လက်(ပ်)တော့တို့ ပါဝင်ကုန်၍အကုန်ရှုပ်ကုန်သည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ပို့စ်မော်ဒန်သတင်းဇာတ်လမ်းဖြစ်သွားသည်။ ဇာတ်လမ်းလက္ခဏာပြောင်းသွားသည်။ ဒီအကြောင်းကို စာရေးသူကဖတ်ပြီး တစ်မျိုးဆင်ခြင်မိသည်။ ဂျော့ဂင်လုပ်သူကလည်း တစ်ချိန်တည်း အလုပ်တစ်ခုမလုပ်၊ နှစ်ခု လုပ်သည်။ ဖြည်းဖြည်းမှန်မှန် ပြေးသည်။ တစ်ချိန်တည်းမြူးဇစ်နားထောင်သည်။ ကားဒရိုင်ဘာအမျိုးသမီးကလည်း ကားမောင်းခြင်းအလုပ် တစ်ခု တည်း မလုပ်၊ ကားမောင်းသည်၊ ဆဲလ်ဖုန်းနှင့် စကားပြောသည်။ ဤသို့ တစ်ချိန်တည်း အလုပ် နှစ်မျိုးသုံးမျိုး ပြိုင်တူလုပ်နိုင်သဖြင့် အာရုံတွေ အကျဉ်းအကျပ် အလုပ်ရှုပ်ကုန်သည်ဟု စာရေးသူက တွေးမိသည်။ တစ်ပြိုင်နက်တည်း အလုပ် နှစ်မျိုးသုံးမျိုးလုပ်နိုင်သော တက္ကနိုလိုဂျီတို့ကို အပြစ်တင်ရမလား၊ သို့တည်းမဟုတ် ဤတက္ကနိုလိုဂျီ တို့ကို အသုံးပြုသောလူတို့ကို အပြစ်တင်ရမလားဝေခွဲမရပေ။ တက္ကနိုလိုဂျီတို့ကိုတော့ အပြစ်မတင်ချင်ပေ။ တစ်ပြိုင်နက်တည်း အလုပ်နှစ်မျိုးသုံးမျိုး အသုံးပြုနိုင်သဖြင့်အာရုံကို တစ်ခုတည်း၌မတည်နိုင်။ နှစ်မျိုး၊ သုံးမျိုးဖြန့်သည်။ ထို့ကြောင့် အလုပ်တစ်ခု စီကရရှိသော အာရုံသည် တစ်ပိုင်းတစ်စိတ်သာဖြစ်တော့သည်။ အာရုံအပြည့်အ၀ မရနိုင်ပေ။ ဤ အချက်ကို တစ်ပိုင်းတစ်စိတ် အာရုံဟု ခေါ်သည်။ လူ့ဘဝတွင် တစ်ချိန်တစ်ကာလ၌ အာရုံ တစ်ပါးတည်းကိုသာ စူးစိုက်ခြင်းကကောင်းသလား၊ သို့တည်းမဟုတ် မျှဝေခြင်းက ကောင်းသလားဆိုသော ပြဿနာသည် လူတစ်ဦးအလိုက် အကြိုက်ပြဿနာ ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ထင်သည်။စတိုရီနောက်မှနှင့် ဒက်ဒီကလပ် အထက်တွင် ပို့စ်မော်ဒန် စတိုရီအကြောင်းကိုပြောပြခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည်မျိုးဆက်သစ်လူငယ်တို့ကမူ စတိုရီဇာတ်လမ်း ထက် စတိုရီတို့၏ နောက်ကလူတွေ the people behind stories အကြောင်းကို ပိုမိုစိတ်ဝင်စားနေသည်။ ဤအချက်ကို ထင်ဟပ်သောသာဓကမှ တရုတ်လူငယ်တွေ အင်တာနက်ဝက်(ဘ်)ဆိုက်တို့၌ ဘလောက် blogying တွေ အရေးများလာကြခြင်း ကို ညွှန်းသည်။ ဝက်(ဘ်)ဆိုက်ဘလောက်တို့သည် စတို ရီတို့နောက်မှ လူတို့အကြောင်းတွေများသည်။ ဂျပန်ပြည်မှ အလုပ်သမား တို့ကမူ အဖေကလပ် daddy clubs တွေ ထောင်ခြင်းအားဖြင့် စရိုက်ကို အပြောင်းအလဲလုပ်နေ ကြသည်။ အဖေ ကလပ်ဆိုသည်မှာ ဇနီးနှင့်သားသမီးတို့ကို ဂရုစိုက်စောင့်ရှောက်သောအသင်းတွေဖြစ်ကြသည်။ သာယာချိုမြိန် သော အိမ် sweet home တို့ကို ထူ ထောင်ရန်ဖြစ်သည်။ မိမိအိမ်ဘက် ဦးလှည့်၊ ဇနီး နှင့်သားသမီးတို့ကို ကြည့်ရှုစောင့်ရှောက် ရ ကောင်းမှန်း ဂျပန်အမျိုးသားတွေ သိရှိသည်မှာသိပ်မကြာသေးပေ။ ယခင်က အလုပ်ရုံကိုသာ တွယ်တာမြတ်နိုး သည်။ အလုပ်သိပ်ကြိုးစားသည်။ အလုပ်၌ဘဝကို လုံးဝမြှုပ်ထားလိုက်သည်။ ဇနီးမေ့၊ သားသမီးမေ့ဖြစ်သည်။ ည ၁၀ နာရီကျော် သန်းခေါင်လောက် မှ အလုပ်မှဆင်းသည်။ ဤမျှ အလုပ်နှင့်ကုမ္ပဏီကို ချစ်မြတ် နိုးသည်။ ဤသို့ ချစ်မြတ်နိုးရသည်မှာလည်း ကုမ္ပဏီတစ်ခုတည်း၌ ရာသက်ပန် အလုပ်လုပ်နိုင်သောကြောင့်နှင့် အလုပ်တစ်မျိုး တည်း၌ ရာသက်ပန် အလုပ်လုပ်နိုင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ယခု ဤသံယောဇဉ်ကြိုး အားပျော့သွားပြီ။ ကုမ္ပဏီတစ်ခုတည်း၌ ရာသက်ပန်အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့။ အလုပ်တစ်ခုတည်း၌ ရာသက်ပန် အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့။ အချိန်မရွေးအလုပ်ပြုတ်နိုင်သည်။ အချိန်မရွေး လစာလျှော့ဖြတ်ခံရနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ကုမ္ပဏီနှင့် အလုပ်တို့အပေါ်ထားရှိသော သစ္စာနှင့် သံယောဇဉ်တို့သည်ပြိုပျက်ကုန်ပြီ။ အခုမှ အိမ်ကို မြတ်နိုးရမှန်း၊ ဇနီးနှင့် သားသမီးတို့ ကို သံယောဇဉ်တွယ်တာရမှန်းသိလာသည်။ပမာနှင့်အစစ် အီရတ်၌ အမေရိကန်စစ်သားတို့၏ ရုပ်ပုံ လွှာကို ဂရုစိုက်ကြည့်မိသည်။ တစ်ကိုယ်လုံး ကိရိယာတွေ တပ်ဆင်ထားသည်မှာ နေရာလွတ်မရှိသလောက်ဖြစ်သည်။ စစ်သားသာမက သာမန်လူတို့လည်း အဲဒီလိုဖြစ်လာသည်။ အိမ်သုံးပစ္စည်း၊ လူ တစ်ကိုယ်သုံး ပစ္စည်းတို့ဖြင့် ပြည့်နှက်နေသည်။ ''စက်များပြီး လူနည်းသော လူ'' ဖြစ်နေပြီး တစ် ကိုယ်လုံး တစ်အိမ်လုံး ကိရိယာမျိုးစုံ တပ်ဆင် ထားပါပြီ။ လူသားအနှစ်သာရနည်းပြီး စက်များနေ သောလူသည် ဉာဏ်ရည်အဆင့်၌ ဆိုက်ဘာအဆင့်ရှိရသည်။ ဆိုက်ဘာ ဉာဏ်ရည် Cyber Intelligence ဟုခေါ်သည်။ မြေပေါ်ဉာဏ်ရည်သာ မကပေ။ ကွန်ပျူတာ ဝက်(ဘ်)ဆိုက်တို့ဖြင့် ဉာဏ်ကစားနိုင်သူ ဖြစ်ရ မည်။ ထို့အတွက် လူသည် အီလက်ထရောနစ်ကိရိယာတို့ကို လက်ပတ်ရတနာသဏ္ဌာန် သေးသေးအရွယ်တွေဖန်တီးပြီး လူတို့အားတပ်ဆင်ပေးနိုင်မည်။ ဤ လက်ဝတ်ရတနာတို့ဖြင့် ဘယ်နေရာကိုမဆို၊ ဘယ်သူနှင့်မဆို လမ်းလျှောက်ရင်း အချိတ် အဆက်ပြုနိုင်မည်။ ရွှေငွေ လက်ဝတ်ရတနာများမဝယ်ဘဲဆိုခဲ့ပါ အီလက်ထရော နစ်ပစ္စည်းတို့ကို လက်ဝတ်ရတနာအဖြစ် ဝတ်ဆင်လာကြလျှင် တက္ကနိုလိုဂျီ မြေမျက်နှာပြင်သည် အကုန်ပြောင်းလဲသွားမည်။ လူသာ ပဓာနဆိုသောအယူအဆကို အနက်အဓိပ္ပာယ်အသစ်ဖြင့် ပြန်လည်ဖွင့်ဆိုရမည်။ လူသာ ပဓာနဆိုသော အသိတရားအကြောင်းဟောလျက် လူအားတကယ်အစစ် real အကြောင်းကို ပညာပေးအပ်သည်။ လူသားသည် ပြဿနာတစ်ရပ်ကိုဖြေရှင်းချင်သည်။ အညွှန်း-ပညာအတွေးအမြင်များ
အိမ်အပြောင်းအရွှေ့ လုပ်ပြီးတဲ့နောက် နေ့တိုင်းအသွား နာရီဝက်၊ အပြန်နာရီဝက်လောက် ဘတ်စ်ကားစီးဖြစ်နေတော့ လူတွေ အကြောင်း၊ ခရီးသည်တွေအကြောင်း၊ ခရီးတွေအကြောင်း ပိုစဉ်းစားဖြစ်၊ ရေးဖြစ်နေတော့တာပါပဲ။ ဒီကနေ့ပဲ ဘတ်စ်ကားပေါ်က ယာဉ်မောင်းရဲ့ဘေးမှာ ယာဉ်မောင်းဝတ်စုံနဲ့ထိုင်နေတဲ့ လူတစ်ယောက်က စီးကရက်သောက်ပြီး လိုက်လာတာ၊ အသည်းယားလိုက်တာ၊ စိတ်ကျေနပ်အောင် ဓာတ်ပုံရိုက်ယူထားလိုက်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ထမင်းအိုးကို မခွဲချင်တာနဲ့ ယာဉ်အမှတ်တွေ၊ လူနာမည်တွေမှတ်မထားလိုက်ပါဘူး။ ဟိုနေ့ကအပြန်မှာတော့ ရှေ့နားကခုံတွေမှာ ဆရာတော်နှစ်ပါး ပါလာ တယ်။ ထုံးစံအတိုင်း ကားအချင်းချင်းအပြိုင်အဆိုင်မောင်းပြတော့ ယာဉ်မောင်းရဲ့နှုတ်ကဆဲလိုက်ဆိုလိုက်နဲ့။ ဆရာတော်တွေ ကတော့ တရားပြည့်နေသူတွေဆိုတော့ ဘာမျှမဖြစ်သလိုပဲ။ ကိုယ်ကသာ ကြားထဲကမျက်နှာပူလိုက်တာ။ လက်မှတ်ရောင်း တစ်ယောက်ခမျာ၊ တောက်လျှောက် မတ်တတ်ရပ်ရတာ ညောင်းရှာတယ်ထင်ပါရဲ့၊ ခရီးသည်ထိုင်တဲ့ ခုံလက်တန်းပေါ် လာထိုင်ရှာ တယ်။ ဘဝခရီးမဆိုနဲ့ဦး၊ ခေါက်တုံ့ခေါက်ပြန် ရန်ကုန်မှာပတ်နေတဲ့ ဘတ်စ်ကားခရီးမှာတောင်မှ နားချင်စရာရှားတယ်ထင်ပါရဲ့။ ကားစပယ်ရာ အချင်းချင်း၊ ယာဉ်မောင်းနဲ့စပယ်ရာ အပြန်အလှန်ပြောကြတာတွေကလဲ ဘေးလူမရှိဘူးသဘောထားပြီး ပွင့်ပွင့် လင်းလင်းကြီး ပြောကြရှာတယ်။ ဒီလိုပြောလိုက်မှလဲ သူတို့ရဲ့ဘဝအမောတွေပြေရှာတယ်ထင်ပါရဲ့။ ဒါမှမဟုတ် ဘေးဘီကိုဂရုမစိုက်၊ ဘဝခရီးတော့ မမောတန်ဘူးလို့တွက်နေကြတဲ့ ငယ်ရွယ်သူတွေရဲ့ ချစ်ကြည်နူးသံတွေ၊ ကားပေါ်မှ အားပါးတရ အော်ပြောနေတဲ့ တယ်လီဖုန်းစကားပြောသံတွေကိုလွှမ်းမိုးအောင်ကြိုးစားနေတာများလား။အိမ်ရှေ့အထွက် လိုင်းကားကိုပြေးအတက် ယာဉ်နောက်လိုက်နှယ် မဖော်ရွေတာ၊ လက်မှတ်ခလဲ လာမတောင်းဘဲနေတာ၊ ဘယ်လိုပါလိမ့်လို့ထင်၊ ထိုင်ခုံလေးတစ်နေရာရတာနဲ့ ဝင်ထိုင်လိုက်မှ ခရီးဆုံးထိမသွား၊ ဟံသာဝတီအထိပဲဆိုတာနဲ့ ဆင်းပြေးခဲ့ရပါေ ရာလား။ ဘဝခရီးကိုလဲ အဆုံးအထိရောက်မယ်မှန်းပြီး တက်လိုက်ပေမယ့် လမ်းခုလတ်က ဆင်းလိုက်ရတာတွေ ဘယ်နှစ်ခု တောင် ရှိပါလိမ့်။ အဖေတူထင်ရတဲ့ သမီးကလဲ ခရီးတိုလေးတစ်ခုသွားတာ ဘတ်စ်ကား သုံးစီးပြောင်းစီးရသတဲ့။ နောက်ဆုံးမှာလိုချင်တဲ့ခရီးကို ရောက်လို့တော်သေးတာပေါ့ သမီးရယ်။ အမေရိကန်ကလာတဲ့ သမီးတစ်ယောက်ကတော့ လေယာဉ်လွတ်သွားပေမယ့် ရောက်အောင်လာသွားသေးတယ်။ ပြန်ခါနီး နှုတ်ဆက်ဖို့ ဖုန်းလှမ်းဆက်တော့ မုန့်ဟင်းခါးသွားစားနေသတဲ့။ မြန်မာပြည်ကနေ ဘာတွေဝယ်သွားတယ်မသိ။ သူများနိုင်ငံအလည် တစ်ခေါက်ရောက်တုန်းကတော့ တစ်ယောက်ထဲမောင်းလာတဲ့ ကိုယ်ပိုင်ကားက အမြန်လမ်းက မသွားရဘူးတဲ့။ သွားချင်ရင် သုံးယောက်ပါမှတဲ့။ အဲသလို အမြန် လမ်းကသွားချင်လို့ လူကြုံတင်တာတွေလဲရှိသလို လူကြုံစောင့်စီးတာလည်း ရှိသတဲ့။ ကိုယ်ပိုင်ကားနဲ့ ဘတ်စ်ကားတွေ့ရင် ဘတ်စ်ကားကြီးတွေဟာ အများပြည်သူသုံးယာဉ်ဖြစ်လို့ ဦးစားပေးရသတဲ့။ ဒီမှာလို လက်ညှိုးတစ်ချောင်းထောင်စရာမလိုဘူးပေါ့။ အငှားယာဉ်ကျတော့လဲ အများပြည်သူသုံးယာဉ်မို့ ဦးစား ပေးရပြန်သတဲ့။ အဲဒါကြောင့် ''တော်ပြီကွာ တတ်နိုင်လို့များ မင်းတို့ဆီလာရင် ကိုယ်ပိုင်ကားဝယ်မစီးတော့ဘူး။ အများပြည်သူသုံး ယာဉ်ပဲ စီးတော့မယ်။ အများပြည်သူကတယ်ပြီးမျက်နှာကြီးသကိုး''လို့ ပြောလိုက်တယ်။ တစ်ခါတလေတော့ ခရီးသွားရာမှာပါရမယ့်ပစ္စည်းကမပါ၊ မပါဘဲချန်ခဲ့ရမယ့်ပစ္စည်းကပါလာတတ်တယ်။ တစ်ခါကတော့ မုတ်ဆိတ်ရိတ်ဓား အမှတ်မထင်ပါလာတာ ဂျပန်လေဆိပ်မှာ ပိုက်စိတ်တိုက်ကိုရှာယူကြတယ်။ ဟိုနေ့က တယ်လီဖုန်းကို အိမ်မှာ ချန်ခဲ့မိတာ အိမ်အပြန်ကျမှ ခေါ်ထားတာ တွေ တစ်ဒါဇင်ကျော်ကို တွေ့မိတယ်။ သမီးငယ်လေး(နွေးနွေး)မွေးနေ့မှာ ရိုက်ဖို့ချန်ခဲ့ ရမယ့် ကင်မရာကို မထားခဲ့မိတော့ သမီးတို့ မျောက်ရှုံးအောင် ဆော့တာတွေမှတ်တမ်းမတင်လိုက်ရဘဲဖြစ်သွားတယ်။ ဘဝခရီးမှာရော ယူစရာမယူမိ၊ မယူရမှာတွေ ဝန်အလေးခံ၊ ဒုက္ခခံပြီး ယူသွားမိလေရော့ သလား၊ ရေဘူးနဲ့ ဖိနပ်လို သဘောထား ရမယ့် ဒါန၊ သီလတွေပါအောင် ယူမိရဲ့လား။ ဒေါသတွေ၊ မောဟတွေ၊ မာနတွေကိုပဲ ခုရှုပ်နောင်လေး ရတက်မအေးရအောင် သယ်သွားမိနေလေရော့သလား။ တစ်ခါက ကျောက်ဆည်ရေကြီးနေစဉ် ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ စခန်းလေးတွေကို ဖြတ်သွားတော့ ဓာတ်ပုံရိုက်မလို့ ကင်မရာကို အဆင်သင့်ပြင်ထားတယ်။ တကယ်တွေ့တဲ့အခါကျ သူတို့ ဒုက္ခ ရောက်နေတာကို ဓာတ်ပုံမရိုက်ချင်ဘဲ ကရုဏာစိတ်ပဲဖြစ် တော့တယ်။ ခရီးတိုဖြစ်ဖြစ်၊ ခရီးရှည်ဖြစ်ဖြစ် မေတ္တာတွေ၊ ကရုဏာတွေ၊ မုဒိတာတွေနဲ့ ဖြတ်သန်းနိုင်ဖို့ ကြိုးစားရပါဦးမယ်။ခင်မောင်ညို (ဘောဂဗေဒ)
ဆစ်(ခ်) ဘုရားကျမ်းစာအုပ်ဖြစ်တဲ့ ဂရန်သ်ဆာဟစ်(ဘ်)ထဲပါတဲ့ "လေဟာကျွနု်ပ်တို့ ရဲ့ ဆရာသခင်ဖြစ်ပြီး ရေက အဖေ၊ ကမ္ဘာမြေ က အမေဖြစ်ပါတယ်" ဆိုတဲ့ စာပိုဒ်ဟာ အိန္ဒိယ ဆစ်(ခ်)ဘုန်းတော်ကြီး ဘဲလ်ဘာဆင်းဆီးချီဝေါ ရဲ့ အကြိုက်နှစ်သက်ဆုံး စာပိုဒ်ဖြစ်တယ်လို့ သိရပါ တယ်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၄၀ လောက်ကစပြီး အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့တဲ့ "အစိမ်းရောင် ပြောင်းလဲရေး (Green Revolution) " ကြီးကြောင့် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း တွေ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာပြီး ပန်ဂျတ်ပြည်နယ်ဟာ နိုင်ငံရဲ့ စပါးကျီကြီးဖြစ်လာခဲ့ပေမယ့် တစ်ချိန်က သန့်ရှင်းပြီး လှေသင်္ဘောတွေနဲ့ စည်ကားခဲ့တဲ့ မြစ်ချောင်းတွေကတော့ ရေတွေခမ်းခြောက် လာပြီး ညစ်ညမ်းလာခဲ့ရပါတယ်။ စက်မှုနဲ့ စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းတွေက မြေအောက်ရေတွေကို အမြောက် အမြား တူးဖော်သုံးစွဲခဲ့တာကြောင့် မြစ်ချောင်းတွေ ထဲကရေတွေ လျော့နည်းလာခဲ့ရပါတယ်။ စက်ရုံ အလုပ်ရုံတွေကထွက်ရှိတဲ့ ဘေးထွက် ပစ္စည်းနဲ့အမှိုက်တွေကို မြစ်ချောင်းတွေအတွင်း စွန့်ပစ်ခဲ့ကြတဲ့ အတွက် မြစ်ချောင်းတွေရဲ့ ရေတွေဟာ ညစ်ညမ်း လာခဲ့ရပါတယ်။ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ဓာတ် မြေသြဇာနဲ့ ဓာတုဗေဒ ပိုးသတ်ဆေးတွေကိုအများ အပြား အသုံးပြုခဲ့တဲ့အတွက် အဲဒီလုပ်ငန်းတွေက ပိုလျှံလို့ထွက်ရှိလာတဲ့ ညစ်ညမ်းတဲ့ ရေတွေက လည်းမြစ် ချောင်းတွေထဲ စီးဝင်ခဲ့ကြပါတယ်။ပန်ဂျတ်ပြည်နယ်က ၉၉ မိုင် ရှည်လျား တဲ့ ကာလီဘိန်မြစ်ဟာ အဲဒီပြည်နယ်မှာ အများ ဆုံးနေထိုင်တဲ့ ဆစ်(ခ်)လူမျိုးတွေက ဘာသာရေး အရ အထွတ်အမြတ်ထားတဲ့ မြစ်တစ်ခုဖြစ်ပါ တယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ်အတွင်း အဲဒီမြစ်တစ်လျှောက်မှာရှိတဲ့ မြို့ပေါင်း ၆ မြို့နဲ့ ကျေးရွာပေါင်း ၄၀ ကနေ စည်းကမ်းမဲ့ အမှိုက် သရှိုက်တွေကို စွန့်ပစ်ခဲ့တာကြောင့် ရေညစ် ညမ်းတဲ့ မြောင်းကြီးတစ်ခုလို ဖြစ်လာခဲ့ရပါ တယ်။ တချို့ မြစ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေမှာ ရေ နည်းလာပြီး အနီးတစ်ဝိုက်က လယ်မြေတွေကို ခမ်းခြောက်စေခဲ့ပါတယ်။ ညစ်ညမ်းတဲ့ရေတွေ ဟာ မြေအောက်ကိုစိမ့်ဝင်ပြီး မြေအောက်ရေ အလွှာကိုပါ ညစ်ညမ်းစေတဲ့အတွက် သောက် သုံးရေကို အန္တရာယ်ပြုကာ လူတွေကို ရောဂါ အမျိုးမျိုး ဖြစ်ပွားစေခဲ့ပါတယ်။၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်ရောက်တော့ ဆစ်(ခ်)ဘုန်း တော်ကြီး ဆီးချီဝေါဟာ မနေနိုင်တော့ဘဲ အဲဒီမြစ် ကို သန့်ရှင်းရေးပြုလုပ်ဖို့ စတင်ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်။ဆစ်(ခ်)လူမျိုးရဲ့ ဓလေ့ထုံးစံဖြစ်တဲ့ ကာဆီဝါလို့ ခေါ်တဲ့ လုပ်အားပေးလှူခြင်းကို အခြေခံပြီး သူနဲ့ သူ့ရဲ့နောက်လိုက်တွေဟာ အဲဒီမြစ် တစ်လျှောက် မှာ နေထိုင်ကြသူတွေကို ဘာကြောင့် ကာလီဘိန် မြစ်ကို သန့်ရှင်းရေးလုပ်ဖို့ လိုကြောင်း ဟောပြော စည်းရုံးခဲ့ပါတယ်။ လုပ်အားပေးမယ့်သူတွေကို စုစည်းပြီး လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်းကိရိယာတွေ ဝယ်ယူဖို့ ရန်ပုံငွေ ထူထောင်ပေးခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့စည်းရုံးမှု ကြောင့် ရွာပေါင်း ၂၀ ကျော်မှ ရွာသားတွေဟာ သူရဲ့လုပ်ငန်းမှာ ပါဝင်လုပ်ကိုင်လာခဲ့ကြပါတယ်။စေတနာ့ဝန်ထမ်း လုပ်အားပေးသူတွေဟာ မြစ်ထဲမှာရှိတဲ့ ဗေဒါပင်နဲ့ နှုန်းမြေအားလုံးကို ဖယ် ရှင်းလင်းခဲ့ကြပါတယ်။ မြစ်နံရံတွေတည်ဆောက် ပြီး မြစ်ကြောင်းဘေးတစ်လျှောက်မှာလည်း လမ်း တွေကို ဖောက်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဘုန်းတော်ကြီး ဆီး ချီဝေါဟာ ပြည်နယ်အစိုးရနဲ့ မြူနီစီပါယ် အုပ်ချုပ် ရေးအဖွဲ့တွေကို မြစ်အတွင်း ညစ်ညမ်းတဲ့ရေတွေ မဝင်ရောက်နိုင်အောင် တားမြစ်ပေးဖို့ မေတ္တာရပ် ခံပြီးနောက် မြစ်ချောင်းတစ်လျှောက် နေထိုင်ကြ သူတွေကို အမှိုက်သရှိုက်တွေ မြစ်ချောင်းအတွင်း မစွန့်ပစ်ဖို့၊ မိမိတို့ရဲ့ အမှိုက်သရှိုက်တွေကို ယခင် အသုံးပြုခဲ့တဲ့ မိရိုးဖလာ အမှိုက်စွန့်ပစ်တဲ့ စနစ်တွေ ကိုဖော်ထုတ်ပြီး ဆောင်ရွက်သွားကြဖို့ ဟောပြော စည်းရုံးခဲ့ပါတယ်။ ပြည်နယ်အစိုးရကလည်း အနီး မှာ ဖောက်လုပ်ထားတဲ့ တူးမြောင်းထဲက ရေတွေ မြစ်အတွင်း မဝင်ရောက်နိုင်အောင်လမ်းလွှဲပေးခဲ့ပါ တယ်။ ဒီလိုဆောင်ရွက်ခဲ့တဲ့အတွက် ယခုအခါ ကာလီဘိန်မြစ်ရဲ့ အောက်ခြေဟာ သန့်ရှင်းသွားပြီး စိမ့်စမ်းရေတွေ ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာတဲ့ အတွက် ယခင်လိုပြန်ပြီး ရေတွေပြည့်လာပါတယ်။ မြစ်ကမ်း တစ်လျှောက် သစ်ပင်တွေ စိုက်ပျိုးထားတဲ့ အတွက် လည်း စိမ်းလန်းစိုပြည်လာပါတယ်။ ငါးမျှားခွင့်ကို လည်း ပိတ်ပင်ထားတဲ့အတွက် ဇီဝမျိုးစိတ်တွေကို လည်း စောင့်ရှောက်ရာရောက်ပါတယ်။ယခုအခါ မြစ်ကမ်းတစ်လျှောက် အပန်းဖြေအနားယူသူတွေ ပျော်ပွဲစားထွက်တဲ့ မိသားစုတွေနဲ့ စည်ကားလာ ပါတယ်။ ဘာသာရေးပွဲတွေမှာ မြစ်အတွင်း တပျော်တပါး ရေဆင်းချိုးလာနိုင်ကြပါတယ်။လောလောဆယ် ဘုန်းတော်ကြီး ဆီးချီဝေါ ဟာ ပန်ဂျတ်ပြည်နယ်တစ်ခုလုံးမှာရှိတဲ့ သားရေ နယ်စက်ရုံတွေနဲ့ စက်မှုလုပ်ငန်းတွေက မိမိတို့ရဲ့ အမှိုက်သရှိုက်တွေကို မြစ်ချောင်းတွေအတွင်း မစွန့် ပစ်ကြဖို့ လှုံ့ဆော်စည်းရုံးနေပါတယ်။ ကာလီဘိန် မြစ်ကို စံနမူနာယူပြီး တခြား မြစ်ချောင်းတွေလည်း သန့်ရှင်းရေးပြုလုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းနေပါတယ်။သူက "ကာလီဘိန်မြစ်ရဲ့ သန့်ရှင်းရေး ဆောင်ရွက်မှုကို ကြည့်ရင် ညီညွတ်ပြီး စုပေါင်းလုပ်ကိုင်ကြရင် ကျွနု်ပ်တို့နိုင်ငံရဲ့ မြစ်ချောင်းတွေဟာ စက်မှုလုပ်ငန်း တွေမပေါ်ပေါက်မီကရှိခဲ့တဲ့အတိုင်း ပြန်ပြီးသန့်သန့် ရှင်းရှင်းနဲ့ စီးဆင်းအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်တာတွေ့ ရမှာဖြစ်တယ်"လို့ ပြောကြားကြောင်းပါခင်ဗျာRef;''Heroes of the Environment'' (Time)မောင်ပုဆိုးကြမ်း
ဂရိနိုင်ငံ၏ ဘဏ္ဍာရေးပြဿနာသည် ယမန် နှစ် အောက်တိုဘာလကတည်းက အစပျိုးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ တိုင်းပြည်၏ အမျိုးသားဝင်ငွေစာရင်းကို ယခင်အစိုးရအဖွဲ့က လိမ်လည်ဖော်ပြ ခဲ့ကြောင်း နောက်တက်လာသည့် အစိုးရက ထုတ်ဖော်ဝန်ခံ လိုက်ရာမှ စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ပြည်တွင်း ထုတ် လုပ်မှုတန်ဖိုး(ဂျီဒီပီ)၏ ၁၃.၆ ရာခိုင်နှုန်း အထိ ရှိနေသည့် ဘတ်ဂျက်လိုငွေနှင့် ဂျီဒီပီ၏ ၁၁၅ ရာခိုင်နှုန်းနှင့်ညီမျှသော ေ<ကးမြီပမာဏတို့ကြောင့် လက်ရှိအစိုးရအဖွဲ့တွင် အကျပ်တွေ့နေရသည်။ တိုင်းပြည်ဘဏ္ဍာရေးမှာ မလှုပ်သာ မရှားသာ ဖြစ် နေရသည့်အထဲတွင် ပြည်ပပို့ကုန် တင်ပို့ရောင်းချ နိုင်စွမ်းလည်းမရှိသဖြင့် အကျပ်အတည်းမှ ရုန်း ထွက်နိုင်မည့်လမ်းစ ပျောက်နေသည်။ ယူရိုငွေ ကြေးနယ်ထဲ ဝင်ထားပြီးဖြစ်နေသဖြင့် ငွေတန်ဖိုး ချခြင်းဖြင့် ဖြေရှင်းနိုင်မှာလည်း မဟုတ်ချေ။ဥရောပသမဂ္ဂအတွင်း ဂရိနိုင်ငံကို ဘဏ္ဍာ ရေး အကူအညီပေးရေးနှင့်ပတ်သက်၍ သုံးလ ကျော် အငြင်းပွားနေခဲ့ရာမှ ယခုနှစ် မေလနှစ်ရက် နေ့မှာတော့ ကူညီကယ်တင်ရန် ဆုံးဖြတ်နိုင်ခဲ့ကြ သည်။ ဘရပ်ဆဲလ်မြို့တွင် ကျင်းပသည့် ယူရိုငွေ ကြေးနယ်ဝင် ၁၆ နိုင်ငံမှ ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး များက ယူရိုငွေ ၁၁၀ ဘီလျံကျော်ဖြင့် သုံးနှစ်ကာလအထိ ကူညီကယ်တင်သွားရန် ဆုံးဖြတ် ခဲ့ကြသည်။ ထို ကယ်တင်ရေးရန်ပုံငွေတွင် ယူရိုငွေကြေးနိုင်ငံများမှ ထုတ်ချေးငွေ ယူရို ၈၀ ဘီလျံနှင့် နိုင်ငံတကာငွေ ကြေး ရန်ပုံငွေအဖွဲ့(IMF)မှ ချေးငွေ ယူရို ၃၀ဘီလျံ တို့ပါဝင်မည်ဖြစ် သည်။ ယင်းအစီအစဉ်မှာ ဥရောပ သမိုင်းတွင် အကြီးမားဆုံးသော နိုင်ငံအစိုးရ ကယ် တင်ရေး(Sovereign bail out)အစီအစဉ် ဖြစ်နေ သည်။ ဂရိအစိုးရက ရှေ့လာမည့် လေးနှစ်တာ အတွင်း အမျိုးသားဝင်ငွေ၏ ၁၃ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ညီမျှ သော ခြိုးခြံချွေတာရေး အစီအစဉ်များကို ဆောင် ရွက်သွားရန် လက်ခံသဘောတူခဲ့ရသည်။သို့ဖြစ်လျှင် အဖွဲ့ဝင် ချမ်းသာနိုင်ငံများက မိမိတို့ထက် နွမ်းပါးသော အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံသို့ ငွေကြေး အမြောက်အမြား ကူညီခဲ့ခြင်းသည် ယူရိုငွေကြေး နှင့် အီးယူနိုင်ငံများ အားလုံး၏ အကျိုးစီးပွား အတွက် ဟုတ်ပါရဲ့လားဟု သံသယဖြင့် မေးခွန်း ထုတ်နေကြသည်။ လွန်ခဲ့သည့် သုံးလအတွင်းက နိုင်ငံရေးအရထိခိုက်လာမှာကို အီးယူခေါင်းဆောင် များက စိုးရိမ်ခဲ့ကြသည်။ ဂရိနိုင်ငံသားတွေ ဖော ဖောသီသီ သုံးဖြုန်းပစ်ခဲ့သည့်အတွက် ဖြစ်ပေါ် လာရသောပြဿနာကို မိမိတို့နိုင်ငံသား၏ ဘဏ္ဍာ ငွေဖြင့် ကယ်တင်ရကောင်းလားဟု မြင်သွားမှာ စိုးရိမ်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ယူရိုငွေကြေး နယ်တွင်စီးပွားရေးအင်အား အကောင်းဆုံးဖြစ်နေ သည့် ဂျာမနီနိုင်ငံ၏ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းက စိုးရိမ် သည်။ ဂျာမနီတွင် ဒေသဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲ များကို မေလအစောပိုင်းမှာပင် ကျင်းပရန်ရှိနေသ ဖြင့် မဲဆန္ဒရှင်များ မကျေမနပ်ဖြစ်မှာကို ပူပန်စရာ ရှိနေသည်။IMF ၏ ခြိုးခြံချွေတာရေး စီမံကိန်းအရ ဂရိအစိုးရအနေဖြင့် ပြည်တွင်းထုတ်လုပ်မှုနှင့် ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများအပေါ် ကောက်ခံသည့် တန်ဖိုးဖြည့်အခွန် (VAT)ကို လက်ရှိ ၂၁ရာခိုင်နှုန်း မှ ၂၃ရာခိုင်နှုန်းသို့ တိုးမြှင့်ကောက်ခံရမည်ဖြစ်ပြီး၊ လောင်စာဆီ၊ အရက်နှင့် ဆေးလိပ်တို့အပေါ် ကောက်ခံသည့်အခွန်ကို နောက်ထပ် ၁၀ရာခိုင်နှုန်း တိုးမြှင့်ရမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် လစာ၊ လုပ်ခနှင့် ပင်စင်ခံစားခွင့်များအပါအဝင် အစိုးရ အသုံးစရိတ် များကိုလည်း သိသိသာသာ လျှော့ချရဦးမည်ဖြစ် သည်။ ဂရိနိုင်ငံအား ကူညီကယ်တင်ရန် ကြေညာ ပြီးစအချိန်မှာပင် ဥရောပ စတော့ဈေးကွက်ညွှန်း ကိန်းများ တစ်ရက်အတွင်း ၂ရာခိုင်နှုန်းမှ ၃ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ကျဆင်းခဲ့ပြီး၊ ယူရိုငွေတန်ဖိုးသည် လည်း ဒေါ်လာနှင့်လဲရာတွင် တစ်နှစ်တာအတွင်း အနိမ့်ဆုံးအဆင့်အထိ ထိုးကျသွားသည်။ သို့ရာ တွင် ထိုကယ်တင်ရေး အစီအစဉ်ကြောင့် ဂျာမနီ အခွန်ထမ်းပြည်သူများအပေါ် ရေရှည်တွင် ထိခိုက် နစ်နာစရာမရှိကြောင်းနှင့်IMF၏ ခြိုးခြံချွေတာ ရေး အစီအစဉ်အတိုင်း အောင်မြင် သွားမည် ဆို လျှင် ကယ်တင်ရေးရန်ပုံငွေ ထုတ်ချေးသည့် အတွက် ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် အမြတ်ရလာနိုင်မှာ ဖြစ် သည်ဟု ဂျာမနီဝန်ကြီးချုပ် အင်ဂျလာမာကဲလ်က ပြောခဲ့သည်။ ဂရိကယ်တင်ရေးအတွက် ထုတ်ချေး ငွေအပေါ် ၅ ရာခိုင်နှုန်း အတိုးရလာနိုင်မည့် အချက်ကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်သည်။တကယ်တော့ နိုင်ငံပိုင်ကဏ္ဍတွင် လုပ်ခ၊ လစာများ ဖြတ်တောက်လျှော့ချပြီး၊ အခွန် အကောက်များ တိုးမြှင့်ကောက်ခံရမည်မှာ ဂရိ အစိုးရအတွက် အကြီးအကျယ် ထိခိုက်နစ်နာဖွယ် ဖြစ်သည်။ IMF ၏ ဆေးခါးကြီးဟု အမည်တွင်နေ သည့် ခြိုးခြံချွေတာရေးလမ်းစဉ်မှာ အင်မတန် ကြမ်းတမ်းခက်ခဲလှသည်။ ဂရိနိုင်ငံ၏ ပြင်းထန် ဆိုးဝါးသော အတွေ့အကြုံသည် ယူရိုငွေကြေး နယ်မှ ေ<ကးမြီပမာဏ များပြားနေသည့် နိုင်ငံများ အတွက် သင်ခန်းစာယူစရာဖြစ်နေပြီး၊ ထိုခက်ခဲ ကြမ်းတမ်းသောလမ်းကို ရှောင်လွှဲနိုင်ရန်အတွက် ကျန်နိုင်ငံများက မည်သည့်နည်းဖြင့် မဆို ကြိုးစား ကြလိမ့်မည်ဟုလည်း ခန့်မှန်းကြသည်။ဂရိနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးမှုမှာ ယခုနှစ်တွင် ၄ရာခိုင်နှုန်း ဆုတ်ယုတ်နေပြီး၊ ပြန်လည် တိုးတက် မှုဖြစ်လာနိုင်မည့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်မတိုင်မီအထိ ၂.၆ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ကျဆင်းနေဦးမည်ဖြစ်ရာ အခွန်တိုး ကောက်ပြီး၊ အသုံးစရိတ် ဖြတ်တောက်ရမည့် အိုင်အမ်အက်ဖ်၏ အစီအစဉ်အတိုင်း သွားရဦး မည်ဆိုလျှင် အစိုးရအဖွဲ့ ဆက်လက်ရှင်သန်နိုင် ရန်မှာ အင်မတန် ခက်ခဲနေလိမ့်မည်ဟု ဆိုပါ သည်။ Ref;The Economistဦးဟန်ထွန်း(အခွန်)
(ယခင်အပတ်မှအဆက်) အခြေခံ အဆောက်အအုံ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍမှာ ဆန်ကိုပြည်ပမှ တင်သွင်း ဖို့အတွက် အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ မရှိပါ ဘူး။ မနီလာဆိပ်ကမ်းဟာလည်း ကုန်ပစ္စည်းတွေနဲ့ အမြဲတန်း ပြည့်နေတတ်ပါတယ်။ အထူးကောင်းတာ က ပုဂ္ဂလိကပိုင်းက ဆန်တင်သွင်းမှုဟာ ကွန်တိန် နာများ အသုံးပြုပြီး သွင်းကြတာများပါတယ်။ မနီလာကဆိပ်ကမ်း ကွန်တိန်နာ ကိုင်တွယ်ထိန်း သိမ်းမှုဟာ သွက်လက်မြန်ဆန်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင် ပါတယ်။ ပြည်တွင်း၌ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး လုပ်ငန်း မှာ အနည်းနှင့်အများဆိုသလို ပြဿနာတွေတော့ ရှိကြပါတယ်။ ကြီးမားတဲ့ ကုန်တင်ကားကြီးတွေ အသုံးပြုပြီး ဆန်စပါးသယ်ယူနိုင်ဖို့က လမ်းခရီး တွေမှာ အမြဲကားတွေနဲ့ ကြပ်နေတော့ ဈေးသက် သာပေမဲ့လည်း အသုံးမပြုနိုင်ကြပါဘူး။ ကားသေး တွေ အသုံးပြုတော့ ကုန်ကျစရိတ်မှာ ပိုလာတာ ပေါ့။ ဆန်စပါးလုပ်ငန်းနှင့် ငွေကြေးအထောက်အပံ့ ဖိလစ်ပိုင်၌ ဆန်စက်အများစုဟာ ကြိတ်ခွဲပြီး ဆန်ကို ချက်ချင်းပဲ ဈေးကွက်မှာ ရောင်းချကြရ တယ်။ ဈေးတက်လာလိမ့်မယ်ဆိုတဲ့ မျှော်မှန်းချက် နဲ့ဆန်ကို မသိုလှောင်ရဲကြပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတော့ ငွေကြေးရင်းနှီးရမှုဟာ အခြား နိုင်ငံတွေ ထက်နှိုင်းစာရင် အတော်မြင့်မားတာကြောင့် ဖြစ်ပါ တယ်။ ဆန်စက်တွေမှာ ရာသီမရွေး မပြတ်ကြိတ်ခွဲ ထုတ်လုပ်နိုင်ရန်အတွက် ကုန်ကြမ်း ဖြစ်တဲ့ စပါးကို လှောင်ထားဖို့ လိုပါတယ်။ ဒီအတွက် ငွေကြေးဟာ အမြဲလိုအပ်နေ ပါတယ်။ ဆန်စပါး လုပ်ငန်းအတွက် ငွေကြေးလိုအပ် ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ဖို့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှာ အဖွဲ့အစည်း တစ်ခုရှိခဲ့ဘူးပါတယ်။ Quedan and Rural Credit Guarantee Corporation (Quedancor) လို့ ခေါ်ပါတယ်။ အက်ဖ်အေအို ကမကထ ပြုလုပ်ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ Association of Food Markating Agencies (AFMAရဲ့ ဒေသတွင်း လှုပ်ရှားမှုများမှာ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုပြီး ၂၀၀၄ ခုနှစ် တစ်ဝိုက်က ပါဝင်လာ ခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒီ Quedancor အဖွဲ့အစည်းဟာ ဆန်စက် ပိုင်ရှင်များရဲ့ စပါးအစုအဆောင်းကို အပေါင်အဖြစ် ထားပြီး ဘဏ်က ငွေချေးလို့ရအောင် ဆောင်ရွက် ပေးတဲ့ အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအဖွဲ့အစည်းက ကြားဝင်ပြီး အာမခံပေးတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ Quedancor ၏ လုပ်ပုံကိုင်ပုံကို ယေဘုယျ အားဖြင့် ဆန်စက်ပိုင်ရှင်များက ကျေနပ်မှုရှိကြပြီး သူ၏ ဝန်ဆောင်မှုများကိုအသုံးချနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ သို့သော် ဝမ်းနည်းစရာကောင်းတာက Quedancor သည် မကြာခင်က ေ<ကးများစွာဖြင့် ဒေဝါလီ ခံခဲ့ရခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ေ<ကးဆုံးရှုံးများသည် Quedancor ၏ ချေးငှားသည့် လုပ်ပုံကိုင်ပုံ စနစ် ကြောင့်မဟုတ်ဘဲ ချေးငွေပေးရာတွင် နိုင်ငံရေး သမားက ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ပါဝင်မှုကြောင့် ဖြစ် တယ်လို့ လေ့လာသုံးသပ်သူများက ဆိုကြပါတယ်။ ဘဏ်များဘက်ကလည်း စပါးကို အပေါင် ထားချေးသည့် လုပ်ငန်းအတွက် ငွေဆက်လက် မထုတ်ပေးတော့ပါ။ အလွန်ကို ယုံကြည်စိတ်ချ ရသော ပုဂ္ဂိုလ်များမှလွဲ၍ မချေးကြတော့ပါ။ ယခင် က အပေါင်ထားသည့် စပါးသီးနှံတန်ဖိုး၏ ၅၀% ကို ချေးငွေထုတ်ပေးကြပါတယ်။ ရံဖန်ရံခါ Quedancor ၏ အာမခံချက်တောင်မလိုဘဲ ထုတ်ပေး ခဲ့ကြပါတယ်။ ဆန်စက် အငယ်စားများကတော့ Quedancor ဒေဝါလီခံသွားရပေမဲ့ Quedancor ၏ အခန်းကဏ္ဍအပေါ် ယုံကြည်နေဆဲဖြစ်၍ အစိုးရဟာ အလားတူအဖွဲ့အစည်းမျိုး တစ်ခုခုကို ပြန်လည်ပေါ်ထွက် လာအောင်လုပ်ပေးသင့်တယ် လို့ ပြောကြပါတယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ အသစ် ပေါ်လာတဲ့ အဖွဲ့အစည်းဟာလည်း လာဘ်ပေး လာဘ်ယူ လုပ်ခဲ့တာနဲ့ပဲ ကျဆုံးသွားနိုင်တာကို စိုးရိမ်ကြပါ တယ်။ ဆန်လက်ကား ကုန်သည်ကြီးတွေက ဆန် စက်တွေကို ငွေပေးချေတဲ့အခါ (၁၅)ရက် ဆိုင်းငံ့ ချက်လက်မှတ်များ (15 day post dated cheque) များဖြင့် ပေးချေလေ့ရှိပါတယ်။ ဆန် လက်လီရောင်းသူတွေကိုတော့ ရက် (၃၀)ဆိုင်းငံ့ နဲ့ပဲ ဆန်ကို ရောင်းချပေးခဲ့ပါတယ်။ သို့သော် လည်း နောက်ပိုင်း၌ ငွေပေးငွေချေယူ ကိစ္စများကို လက်ငင်း ပေးချေလာကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဆန်စက်ပိုင်ရှင်တစ်ဦးက ပြောတာကတော့ "စူပါ မားကတ်တွေနဲ့ ဆက်ဆံရ တာကို ပိုမိုကြိုက်နှစ် သက်ကြောင်း၊ တစ်နေ့ကျရင် ငွေရမှာ သေချာတာ ကြောင့် ဖြစ်တယ်"လို့ ပြောပါတယ်။ ဆန်လက်လီ ရောင်းချသူတွေကတော့ ငွေကြေးပြတ်လပ်မှုများ မကြာခဏကြုံ ရပြီး ရံဖန်ရံခါ တရားမဝင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေဆီက အတိုးနှုန်းမြင့်မားစွာဖြင့် ငွေချေး ယူရလျက် လည်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ သုံးသပ်ချက် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၌ ဆန်စပါးလုပ်ငန်းတစ်ခု လုံးကို ခြုံငုံမည့် အသင်းအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို မကြာခင်က တည်ထောင်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအဖွဲ့ အစည်းမှာ လက်သမားကိုယ်စားလှယ်များလည်း ပါဝင်ခဲ့ကြပါတယ်။ အမည်က တော့ "Alliance of Grains Stakeholders of the Philippines" ဖြစ်ပါတယ်။ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ပါဝင်ပတ်သက်သူ Stakeholderအချင်းချင်း ညှိနှိုင်းနိုင်ကြရန် ဖြစ်ပါတယ်။ ဆန်စပါးမှာ ထုတ် လုပ်သူ၊ သိုလှောင်သူ၊ ကြိတ်ခွဲထုတ်လုပ်သူ၊ သယ် ယူသူနဲ့ အရောင်းအဝယ်လုပ်သူများဟာ သူ့အပိုင်း နှင့်သူ Supply Chain မှာ ပါဝင်ပတ်သက်နေ ကြပါတယ်။ ဖိလစ်ပိုင်မှာ အသစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်တဲ့ Allianceကတော့ လယ်သမားများ ပိုမိုအကျိုး အမြတ် ခံစားနိုင်ရေးကို အခြေခံဦးတည်ပါတယ်။ သို့သော် ၂၀၀၉ ခုနှစ်၊ နှစ်လယ်ပိုင်းထိ ဆန်စက် ပိုင်ရှင်အသင်း အသင်းဟာ အဖွဲ့ဝင်မဖြစ်လာသေး ပါ။ အတွင်းရေးမှူးရုံးအဖွဲ့ကတော့ စီဘူး (Cebu) မှာ အခြေခံပါတယ်။ Alliance စိတ်အပူ ပန်ဆုံးကတော့ လယ်ယာမြေတွေ တော်တော်များ များဟာ စီးပွားရေးအခြေခံတဲ့ စက်မှုဇုန်တွေအဖြစ် ပြောင်းလဲကုန်တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှာ ဆန်စပါးလုပ်ငန်းနှင့် ပတ် သက်ပြီး commodity exchange centre မရှိသေးပါ။ quality standard များနှင့် ပတ် သက်၍လည်း တိတိကျကျသတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းထား ခြင်းမရှိသေးပါ။ ဆန်ကို နိုင်ငံတကာ၌ ရောင်းဝယ် ကြသည့်အခါ "rice with 25% broken; rice with 5% broken" စသည်ဖြင့်သာ ရောင်းချ ကြပါတယ်။ သို့သော် ထိုင်းပြည်ပပို့သူများက Thail rice with 15% brokens သည် Vietnam rice with 15% broken၏ အရည်အသွေးနှင့် လုံး၀ မတူနိုင်ပါဟုငြင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။ ဆန်ကို Chicago Board of Tradeမှတစ်ဆင့် အရောင်း အဝယ် ပြုလုပ်ကြပါတယ်။ သို့သော် တစ်နေ့မှာ ပျမ်းမျှ အရောင်းအဝယ် (၂၀၀၀)လောက်ပဲ ရှိပါ တယ်။ပြောင်းမှာ အရောင်းအဝယ်ဈေး(၂၀၀၀၀၀) လောက်ရှိနေပါတယ်။ မောင်တိုင်ပင်
ဒီရေတောတွေကို ပတ်ဝန်းကျင် အညစ် အကြေးတွေကို စစ်ထုတ်ပေးတဲ့ သစ်တောတွေနဲ့ သမုဒ္ဒရာတွေလိုပဲ သဘာဝတရားကြီးရဲ့ ရေစစ်ကြီး (Natural Reservoir) တစ်ခုလို့ဆိုကြပါ တယ်။တစ် နည်းအားဖြင့် လူမှာ သွေးတွေထဲက အညစ် အကြေးတွေကို စစ်ပေးတဲ့ ကျောက်ကပ်လိုပဲ ကမ္ဘာ့သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် သန့်ရှင်းရေးအတွက် လေထုထဲက အညစ်အကြေးတွေကို စစ်ပေးတဲ့ ကမ္ဘာ့ကျောက်ကပ်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်တယ်လို့လည်းဆို နိုင်ပါတယ်။ ပင်လယ်နဲ့ မြစ်ချောင်းက ရေတွေဟာ ဒီရေတောတွေကို ဖြတ်သန်းစီးဆင်းသွားတဲ့ အခါ အဲဒီရေတွေထဲမှာပါရှိတဲ့ ဓာတ်သတ္တုပစ္စည်းတွေ ဟာ ဓာတ်ကွဲပြီး နုန်းမြေတွေထဲ အနည်ထိုင်သွား ကြပါတယ်။ ဒီရေတောမှာရှိကြတဲ့ အပင်တွေက အဲဒီဓာတ်သတ္တုတွေကို စုပ်ယူကြပါတယ်။ တချို့ အပင်တွေဆိုရင် အဆိပ်ဓာတ်တွေကိုတောင် စုပ် ယူနိုင်ကြပါတယ်။ ညစ်ညမ်းတဲ့ ရေတွေထဲမှာ ပါရှိ တဲ့ နိုက်ထရိုဂျင်နဲ့ ဖော့စဖားရပ်စ်ဓာတ်တွေကို ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ စုပ်ယူဖယ် ရှားပေးကြပါတယ်။လက်ရှိ တရုတ်နိုင်ငံ ပေကျင်းမြို့မှာ ဒီရေ တော ဧရိယာဟက်တာ ၅၁၄၀၀ ခန့်ရှိတဲ့အတွက် မြို့ဧရိယာရဲ့၃ ဒသမ ၁၃ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ရှိပါတယ်။အဲဒီ ဒီရေတောဧရိယာတွေကြောင့် ပေကျင်းမြို့ အတွင်း သဲနဲ့ဖုံမှုန့်တွေဝင်ရောက်မှုကို ကာကွယ် ပေးတဲ့အပြင် လေထုထဲက ကာဗွန်ဒိုင်အောက် ဆိုက်ဓာတ်ငွေ့တွေကိုလည်း စုပ်ယူပေးပါတယ်။ပေကျင်းမြို့တော် ဧရိယာအတွင်း ဒီရေတော ဥယျာဉ်ပေါင်း ၆ ခု တည်ထောင်ထားပြီး ၂၀၁၁ ခုနှစ်ရောက်ရင် ၁၄ ခုအထိ တိုးချဲ့တည်ထောင် သွားဖို့ ရည်မှန်းထားတယ်လို့ သိရပါတယ်။ဒီရေတောတွေ ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရေးနဲ့ အကျိုးရှိစွာအသုံးချရေး နိုင်ငံတကာသဘောတူညီ ချက်တစ်ရပ်ကို ၁၉၇၁ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ ရက် နေ့ကတည်းက အီရန်နိုင်ငံ ရမ်ဆာမြို့မှာ ကျင်းပ ခဲ့တဲ့ အစည်းအဝေးကြီးမှာ အတည်ပြု ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပါ တယ်။ အဲဒီသဘောတူညီချက်ဟာ ၁၉၇၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့ကစပြီး အသက်ဝင်ခဲ့ပါ တယ်။ တရုတ်နိုင်ငံအနေနဲ့ အဲဒီသဘောတူညီ ချက်ကို ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပါ တယ်။ အဲဒီနောက် တရုတ်အမျိုးသား ဒီရေတော ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်း အစီအစဉ်ကို ချမှတ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် နိုဝင်ဘာလမှ စတင် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်လာခဲ့ပါတယ်။လောလောဆယ် တရုတ်နိုင်ငံမှာ ဒီရေ တော ဧရိယာစုစုပေါင်း ဟက်တာ ၃၈ သန်းကျော် ရှိတယ်လို့ သိရပါတယ်။ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ဒီရေ တော ဥယျာဉ်ပေါင်း ၈၀ ခုကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ဒီရေတောပေါင်း ၅၅၀ ကျော်ကို သဘာဝဘေးမဲ့ တောတွေအဖြစ် ကာကွယ်စောင့်ရှောက် ထားရှိပါ တယ်။ အဲဒီတောတွေထဲက ၃၆ ခုဟာ နိုင်ငံတကာ မှာ အရေးပါတဲ့ ဒီရေတောကြီးတွေအဖြစ် သတ် မှတ်ထားပါတယ်။ ဥပဒေအရ ကာကွယ်စောင့် ရှောက်ထားတဲ့ ဒီရေတော ဧရိယာ စုစုပေါင်းဟာ ဟက်တာ ၁၇ ဒသမ ၉ သန်းအထိရှိတယ်လို့ သိရ ပါတယ်။ကျဲကျန့်ပြည်နယ်၊ ဟန်ကျိုးမြို့မှာရှိတဲ့ ရှီးရှီး အမျိုးသား ဒီရေတောဥယျာဉ်ဆိုရင် ယခင်က စတုရန်းကီလိုမီတာ ၆၀ ရှိတဲ့ ဒီရေတောကြီး ရှိခဲ့တဲ့နေရာ ဖြစ်ခဲ့ပေမယ့်လွန်ခဲ့တဲ့အနှသ် ၂၀ ကစ ပြီးမြို့ပြလူနေအိမ်တွေ တိုးချဲ့တည်ဆောက်လာခဲ့မှု ကြောင့် ယခုအခါစတုရန်းကီလို မီတာ ၁၀ ဒသမ ၀၈ပဲ ကျန်ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဟန်ကျိုးဒေသန္တရ အစိုးရဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၆ နှစ်ကစပြီး ယွမ်ငွေ ၁၀ ဘီလီယံအသုံးပြုကာ ရှီးရှီးဒီရေတောကြီးထိန်းသိမ်း ရေးလုပ်ငန်းတွေကို ဆောင်ရွက် လာခဲ့ရပါတယ်။ရှန်တုန်းပြည်နယ်၊ တုန်း ယင်းဒေသမှာ ရှိတဲ့ မြစ်ဝါ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသ ဒီရေတောကြီးရဲ့ ဧရိယာဟာ ဟက်တာပေါင်း ၁၅၃၀၀၀ ကျော်ရှိပါ တယ်။ ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်လောက်ကတည်းက ပြည် တွင်း၊ ပြည်ပမှ ကျွမ်းကျင်သူတွေဟာ အဲဒီ ဒီရေ တောကြီးကို လေ့လာသုတေသနပြုခဲ့ပြီး အကြံပြု စာတမ်းတွေ တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအကြံပြုချက် တွေအပေါ် အခြေခံပြီး တုန်းယင်းဒေသန္တရ အစိုးရ ဟာ မြစ်ဝါမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ရှိ ဒီရေတောတွေကို အရေးကြီးတဲ့ သဘာဝဘေးမဲ့တောတွေအဖြစ် သတ်မှတ်ထားရှိဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။ယခုအခါ အဲဒီ ဒီရေတောကြီးမှာ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် မျိုးစိတ် ပေါင်း ၁၅၅၅ မျိုးရှိလာပြီး ငှက်တစ်မျိုးတည်း မျိုး စိတ်ပေါင်း ၂၉၆ မျိုး ရှိလာတယ်လို့ သိရပါတယ်။လာမယ့် ၁၀ နှစ်အတွင်း အဲဒီ မြစ်ဝါမြစ်ဝကျွန်း ပေါ်ဒေသမှာ ဒီရေတောတွေ ထိန်းသိမ်းစောင့် ရှောက်ရေးအတွက် ယွမ်ငွေ ဘီယီယံပေါင်း ၆၀ သုံးစွဲသွားဖို့ ရန်ပုံငွေ ချမှတ်ထားတယ်လို့ သိရ ပါတယ်။ အဲဒီစီမံကိန်းမှာ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည် တွေ ကြည့်ရှုလေ့လာနိုင်တဲ့ ဧရိယာ ၉ ခု ပါရှိပါ တယ်။ လက်ရှိမှာ အဲဒီဒေသကို တစ်နှစ်မှာ ကမ္ဘာ လှည့်ခရီးသည် တစ်သိန်းခန့် လာရောက်လည်ပတ် နေပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ်ရောက်ရင် ၁ ဒသမ ၁ သန်း ကျော်အထိ လာရောက်အောင် ဆောင်ရွက်နေ ကြောင်းပါခင်ဗျား။ ။Ref: "The Making of an Eco-city" by LuRucai (China Today)မောင်ပုဆိုးကြမ်း
ဝယ်ယူနိုင်စွမ်းကို အခြေခံသည့် တွက်ချက်မှု အရ ကမ္ဘာ့ကုန်ထွက် ပမာဏသည် ယခုနှစ်တွင် ၄.၂ ရာခိုင်နှုန်း တိုးတက်လိမ့်မည်ဟု ယခုနှစ် ဧပြီလ ၂၁ ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်သည့် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (IMF)၏ အစီရင်ခံစာ တွင် ဖော်ပြထားသည်။ လွန်ခဲ့သောခြောက်လက ခန့်မှန်းခဲ့သည်ထက် ရာနှုန်းမှတ်တစ်မှတ်အပြည့် တိုးလာခြင်းဖြစ်သည်။ အခြား လေ့လာ သုံးသပ်သူများက ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ကျဆင်းသည့်ကာလ မတိုင်မီ စီးပွားရေးကောင်းခဲ့သည့် နှစ်များ၏ ပျမ်းမျှ တိုးတက်မှုနှုန်း နီးပါးဖြစ်သည့် ၄.၅ ရာခိုင်နှုန်း အထိပင် ဖြစ်လာလိမ့်မည်ဟု ခန့်မှန်းကြသဖြင့် ပိုပြီးအားရဖွယ်ကောင်းနေသည်။ပြီးခဲ့သည့် ဘဏ္ဍာ ရေး အကျပ်အတည်း၏ အတိုင်းအဆနှင့်စာလျှင် ပြန်လည် နာလန်ထလာသည့်နှုန်းမှာ အံ့လောက် ဖွယ် မြန်ဆန်နေပါ သည်။ တစ်ကမ္ဘာလုံး စီးပွားရေး တွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အရှိန်မြင့်လာပြီး၊ စားသုံးသူ ဝယ်ယူသုံးစွဲနိုင် စွမ်းလည်း အားကောင်းလျက်ရှိ သဖြင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး နာလန်ထူလာသည်မှာ စိတ်ချရသည့် အနေအထားသို့ ရောက်လာပြီဟုပင် ဆိုကြပါသည်။ ယင်းသို့ အကောင်းဘက်သို့ ရှုမြင်မျှော် မှန်းနေကြသည်ကို ဆန်းစစ်ကြည့်သင့်ပါသည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကျဆင်းမှုသည် ဘဏ္ဍာရေးအကျပ် အတည်းကြောင့် အခြေအနေ ပိုဆိုးသွား ရခြင်းဖြစ် သည်။ သို့ကြောင့်ပင် ယခု ဘဏ္ဍာရေးဈေးကွက် ကျန်းမာသန်စွမ်းလာခြင်းကြောင့် စီးပွားရေး နာလန်ထူရာတွင် ပိုမိုမြန်ဆန်အောင်အထောက် အကူပြုခဲ့သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ ရပိုင်ခွင့်များ (Assets) ၏ ဈေးနှုန်း မြင့်တက်လာခြင်းကြောင့် စားသုံးသူ ဝယ်ယူစားသုံးမှုကို အထောက်အကူဖြစ် စေပြီး ကော်ပိုရေးရှင်းများက ထုတ်ရောင်းသည့် ငွေချေးဘွန်းစာချုပ် ဝယ်ဈေး-ရောင်းဈေး ခြားနား မှု (Corporate bond spreads) နည်းလာ သဖြင့် ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် ချေးငွေအပေါ် ပေးရ သည့် အတိုးနှုန်းလည်း သက်သာခဲ့သည်။ စီးပွား ရေး နာလန်ထူလာခြင်းကြောင့် အပြန်အလှန်အား ဖြင့် ဘဏ္ဍာရေးနစ်နာဆုံးရှုံးမှုများကို သက်သာရာ ရစေခဲ့သည်။သို့သော်လည်း သမိုင်းစဉ်လာအရ စီးပွား ရေးကျဆင်းမှု နက်ရှိုင်းသည်နှင့်အမျှ ပြန်လည် နာလန်ထူရာတွင်လည်း ပိုမိုမြန်ဆန်အားကောင်းခဲ့ သည့်ဖြစ်စဉ်များကို တွေ့နိုင်သည်။ ယခုတစ်ကြိမ် မှာတော့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ကျဆင်းမှုဒဏ်ကို အနည်းဆုံးခံခဲ့ကြရသည့် စီးပွားထွန်းသစ်စနိုင်ငံ များတွင် အမြန်ဆုံး နာလန်ထူလာကြပြီး၊ စီးပွား ရေး ကျဆင်းမှုဒဏ် အများဆုံးခံခဲ့ကြသည့် နိုင်ငံ များမှာ နာလန်ထူလာရာတွင် အားပျော့ နှေးကွေး လျက်ရှိသည်။ စီးပွားထွန်းသစ်စနိုင်ငံများဖြစ်ကြ သည့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်းသည် ဆယ် ဂဏန်းနှင့်ပြ နေပြီး၊ အိန္ဒိယ၏ ယခုနှစ် အတွက် ဂျီဒီပီတိုးတက်နှုန်းကို ၉ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ရှိလိမ့် မည်ဟု IMF က ခန့်မှန်းထားသည်။ အလားတူပင် ဘရာဇီးနိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်းသည် ၂၅ နှစ် အတွင်း အမြန်ဆုံးနှုန်းဖြစ်သည့် ၇ ရာခိုင်နှုန်းသို့ ရောက် လိမ့်မည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။ တစ်ဖက်တွင် ယူရို ငွေကြေးနယ်ပယ်တွင်ပါဝင်သည့် နိုင်ငံများ၏ ယခု နှစ် ကုန်ထွက်တိုးတက်မှုနှုန်းသည် တစ်ရာခိုင်နှုန်း သာ ရှိမည်ဖြစ်ပြီး၊ ဗြိတိန်နိုင်ငံက ၁.၃ ရာခိုင်နှုန်း နှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ၃ရာခိုင်နှုန်းကျော် ရှိနိုင် သည်ဟု IMF ၏ အစီရင်ခံစာတွင် ခန့်မှန်းထား သည်။တိုတက်မှုနှုန်း မညီမျှနိုင်ကြခြင်းမှာ ဘဏ္ဍာ ရေး အကျပ်အတည်း၏ ကြီးမားပြင်းထန်သော ရိုက်ခတ်မှုဒဏ်ကြောင့် ချမ်းသာနိုင်ငံများတွင် နာလန်ထ နှေးကွေးရခြင်းဖြစ်သည်။ ဥရောပနှင့် အမေရိကတို့အကြား ဖွံ့ဖြိုးမှု ကွာဟနေခြင်းမှာ ဘဏ္ဍာရေးဖွဲ့တည်ပုံ (Financial Structure) အပေါ် အဓိကမူတည်လျက်ရှိသည်။ ဥရောပနိုင်ငံ များသည် ဘဏ်များအပေါ် ပိုမိုအမှီပြုထားကြပြီး၊ နိုင်ငံစီးပွားရေး ပြင်လွယ်ပြောင်းလွယ် ဖြစ်မှုသည် လည်း ဘဏ်များအပေါ် တည်မှီနေသည်။ ထို့ ကြောင့်ပင် အမေရိကတွင် ကုန်ထုတ်လုပ်မှု တိုး တက်လာသော်လည်း ဥရောပတွင် ကျဆင်းနေ ခြင်းဖြစ်သည်။ နောက်တစ်ချက်မှာ စီးပွားရေး တွန်းအားပေး ပေါ်လစီအပေါ် ရှုမြင်ကြပုံ မတူကြ သလို တွန်းအားပေးအစီအစဉ် အကောင်အထည် ဖော်ရာတွင်လည်း ထိရောက်မှုချင်း ကွဲပြားလျက် ရှိသည်။စီးပွားထွန်းသစ်စ နိုင်ငံကြီးများတွင် ေ<ကးမြီ တာဝန် ပေါ့ပါးကြသဖြင့် စီးပွားရေးတွန်းအားပေး မှုကို အင်တိုက်အားတိုက် ထိရောက်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ အမေရိကတွင် ဖက် ဒရယ်ရီဇာ့ဗ်(ဗဟိုဘဏ်)က စီးပွားရေး တွန်းအား ပေးရန်ပုံငွေကို ပုံအောသုံးစွဲခဲ့ပြီး ဒေါ်လာငွေကြေး သည်လည်း သီးသန့်ငွေကြေး အဆင့်အတန်းတွင် ရှိနေသဖြင့် ဘဏ္ဍာရေးအရ လုပ်သာ ကိုင်သာ အခွင့်အရေး ပိုရလျက်ရှိသည်။ ဥရောပနိုင်ငံများ တွင်မူ တစ်နိုင်ငံချင်း အလိုက် သီးခြားငွေကြေး ပေါ်လစီ မရှိကြသည့်ပြင်၊ ေ<ကးမြီ ပမာဏလည်း များပြားနေသဖြင့် တိုင်းပြည်စီးပွားရေး ချည့်နဲ့နေ သည့်တိုင် ဘဏ္ဍာရေးအရ အထောက်အကူပြုရန် မတတ်နိုင်ကြ ပေ။စိုးရိမ်စရာရှိနေသည်မှာ ဥရောပတွင် ထုတ် လုပ်မှု နှေးကွေးလာပြီး၊ အစိုးရ ေ<ကးမြီအတွက် စိုးရိမ်မှုကြောင့် ဘဏ္ဍာရေးပေါ်လစီ တင်းကျပ်မှု များ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်။ ထွန်းသစ်စနိုင်ငံကြီး များတွင်မူ ငွေဖောင်းပွနှုန်းမြင့်တက်လာပြီး၊ ရပိုင်ခွင့် ဈေးနှုန်း ပူဖောင်းများ (Asset bubbles) ဖြစ် ပေါ်လာနိုင်သည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး နာလန်ထူရာ တွင် အနှေးအမြန် မတူကြခြင်းသည် ကမ္ဘာ့စီးပွား ရေး တည်ငြိမ်မှုအတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်ဖြစ်သည်။ ချမ်းသာနိုင်ငံများတွင် ဘဏ္ဍာရေးပေါ်လစီ ပိုမို တင်းကျပ်လာပြီး၊ အတိုးနှုန်းများလည်း ကာလကြာ ရှည်စွာ နိမ့်ကျနေမည်ဆိုပါလျှင် ထွန်းသစ်စနိုင်ငံ များသို့ အရင်းအနှီးများ ပြောင်းရွှေ့သွားနိုင်သည်။ ယင်းပြောင်းရွှေ့မှုသည် ထွန်းသစ်စနိုင်ငံများတွင် စီးပွားရေးအပူလွန်မည့် အန္တရာယ်ကြုံတွေ့လာရ နိုင်သည်။ ယင်းအစွန်းနှစ်ဖက်ကို ကြိုတင်ကာကွယ် ရန် နှစ်ဖက်စလုံးမှ ပေါ်လစီ ချမှတ်သူများက ပိုမိုကြိုးပမ်းရန် လိုအပ်ပါလိမ့်မည်ဟု ဆိုပါသည်။Ref: The Economistဦးဟန်ထွန်း(အခွန်)
ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှုနဲ့ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲဖြစ်စဉ်တွေ ကြောင့် အပူဒဏ်ကို တစ်နှစ်ထက် တစ်နှစ် ပိုခံစားရလာပါတယ်။ နာဂစ်မုန်တိုင်းဒဏ်ကြောင့် သစ်ပင်ကြီးတွေလဲ ပြိုပျက်စီး ကုန်တော့ အပူဒဏ်ကိုတိုက်ရိုက် ခံစားလာရသလို အရိပ်နားခိုစရာတွေ လည်း နည်းပါးသွားခဲ့ ပါတယ်။ ဒီအပူဒဏ်ကို လိုက်လျောညီထွေ အောင် နေနိုင်ဖို့အတွက် လူတွေလည်း ဝတ်စား ဆင်ယင်မှု၊ နေထိုင် မှု၊ စားသောက်မှုတွေမှာ ပုံစံပြောင်းလဲလာတာ တွေ့ရပါတယ်။ချည်ထည်နဲ့ အပွပုံစံတွေ ဝတ်ဆင်လာယခုရာသီမှာ အပူဒဏ်ကြောင့် ပိုး၊ ဖဲ၊ နိုင်လွန်လို အပူဓာတ် များတဲ့ အဝတ်အစားတွေကို ဝတ်ဆင်မှုနည်းသွားပြီး မဖြစ်မနေဝတ် ဆင်ရမယ့် အလှူမင်္ဂလာဆောင် အခမ်းအနားပွဲတွေ လောက်ပဲ ဝတ်ဆင်ကြတာတွေ့ရပါတယ်။ လူတန်း စားမရွေး ဝတ်ဆင်ကြတာ ကတော့ ချည်ထည်၊ စပန့်ထည်တွေပါပဲ။ အိမ်နေရင်းလည်း ဝတ်၊ အပြင်သွားလဲ ဝတ်ဆင်ကြပါတယ်။ လွတ်လပ်ပေါ့ပါးတဲ့ ဂါဝန်၊ ဘောင်းဘီတိုတွေကို အသက်အရွယ်မရွေး၊ ချည်ထည်တွေနဲ့ အိမ်နေရင်း၊ ဈေးသွားဈေးလာ တွေ့နေရပါတယ်။ အပြင်သွား၊ အလုပ်သွား ရာမှာတော့ ချည်သားတွေ ချုပ်ဝတ်တာ ချည် Ready Madeတွေ ဝတ်ဆင်ကြပါတယ်။စူပါမားကက်တွေ၊ ပလာဇာတွေ၊ ဈေးတွေမှာရှိတဲ့ အဝတ် အထည် အရောင်းဆိုင်တွေမှာလည်း ချည်သားပိတ်စတွေ၊ ချုပ်ပြီး သား အင်္ကျီတွေ၊ ဘောင်းဘီတွေ၊ ဂါဝန်တွေ၊ စကတ်တွေ ပိုရောင်း နေရတယ်လို့ သိရပါတယ်။ယုဇနပလာဇာရှိ ပြည်တွင်းဖြစ်၊ ပြည်ပဖြစ် အဝတ်အထည် ရောင်းသူတစ်ဦးက "အခုရာသီမှာ အေးတဲ့ အဝတ်အထည်တွေ အရောင်းသွက်တယ်။ အိမ်နေရင်းဝတ်ကြတဲ့ချည် အင်္ကျီနဲ့ ဘောင်းဘီ တို ဝမ်းဆက်တွေ၊ ဂါဝန်တွေပိုဝယ်ကြတယ်။ ချည်ရယ်ဒီမိတ်တွေ လည်း ဝတ်ကြတယ်။ ချည်သား ရယ်ဒီမိတ်အင်္ကျီလေးတွေကလည်း လှတယ်။ ဒီဇိုင်းလှသလို ဈေးနှုန်းကလည်း အမျိုးမျိုးပဲ၊ လူတန်းစား မရွေး ဝတ်နိုင်တာတွေ များပါတယ်။ ကလေးကနေ လူကြီးအထိ အစုံရှိတော့ ဒီရာသီမှာ အရောင်းသွက်ပါတယ်"လို့ ပြောပါတယ်။စပန့်ထည်ဈေးကွက်မှာ တရုတ်နဲ့ထိုင်း နှစ်နိုင်ငံလုံးက ဝင်ပေ မယ့် ဈေးသက်သာတဲ့ တရုတ်စပန့်တွေ ပိုအရောင်းသွက်ကြောင်း သိရပါတယ်။ အရည်အသွေးကောင်းကြိုက်သူ တချို့ကသာ ထိုင်းစပန့်တွေကို ဝယ်ယူကြကြောင်း စပန့်ထည် လက် လီလက်ကား ရောင်းသူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။ရယ်ဒီမိတ်အင်္ကျီတွေ ချုပ်လုပ်နေသူ တစ်ဦးကလည်း "ဆောင်းရာသီထဲက နွေရာသီ အတွက် အဆင်ပြေမယ့် ဒီဇိုင်းလေးတွေနဲ့ အေးတဲ့ အသားတွေကို ကြိုတင်စုဆောင်း ချုပ်ရတယ်။ ဒါမှ ဆောင်းကုန်တာနဲ့ ဈေး ကွက်ထဲ ရောက်လာမယ်။ ရာသီဥတု က ပူတော့ ဖောက်သည်တွေက လည်း အေးတဲ့ အဝတ်အစားကိုပဲ နှစ်သက်ကြတယ်။ အခုလို ပူတဲ့ ကာလများကတော့ ဒီဇိုင်း သစ်တွေ ထပ်ထုတ်ရတယ်" လို့ ဆိုပါတယ်။လူကြီးလူငယ်တွေရဲ့ ဝတ်စားဆင်ယင်မှုပုံစံကလည်း အပူဒဏ် ကြောင့် ပြောင်းလဲဝတ်ဆင်လာတာ တွေ့ရပါတယ်။ အရင်က ကျပ် ကျပ်ကပ်ကပ်လေးတွေ ဝတ်ဆင်ကြပေမယ့် အခုတော့ ပွပွချောင် ချောင်လေးတွေဝတ်လာကြပါတယ်။ တက္ကသိုလ်ဝင်တန်းဖြေထားတုန်း သင်တန်းတွေတက်နေတဲ့ ကျောင်းသူတစ်ဦးက "အရမ်းပူတော့ သင်တန်းသွားရင် အရင်လို ဒီဇိုင်းအဆန်းလဲ မဝတ်နိုင်ဘူး၊ တချို့အထည်တွေက အရမ်းပူတယ်။ မလှလဲရှိပါစေတော့၊ အေးတဲ့ အင်္ကျီတွေပဲ ဝယ်ဝတ်နေရတယ်"လို့ ပြောပါတယ်။Capital Hyper Market မှ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးကလည်း "အခုချိန်မှာ ချည်ထည်၊ စပန့်ထည်တွေ အရောင်းသွက်ပါတယ်။ အဲဒီအဝတ်အထည်တွေက ရာသီဥတုနဲ့ လိုက်လျောညီထွေတော့ အများစုက နှစ်သက်ကြတယ်။ ဈေးနှုန်းကလည်း အမျိုးမျိုး၊ ဒီဇိုင်းက လည်း အမျိုးမျိုးပါပဲ။ အများဆုံးရောင်းရတာက ၃၀၀၀ ကျပ် လောက်ကနေ တစ်သောင်းကျပ်လောက်အတွင်းပေါ့" လို့ ဆိုပါ တယ်။ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနကလည်း အပူဒဏ်ကို ကာကွယ်ဖို့ နည်းလမ်းတွေကို ရုပ်မြင်သံကြား၊ မြန်မာ့အသံ၊ ရေဒီယို၊ သတင်းစာ စတဲ့မီဒီယာတွေကနေ ထုတ်ပြန်ပေးနေပါတယ်။ အဲဒီထုတ်ပြန်ချက် တွေထဲမှာလည်း အလင်းရောင်ပြန်တဲ့ အဖြူရောင် သို့မဟုတ် အရောင်ဖျော့ဖျော့ အဝတ်အထည်တွေဝတ်ဆင်ဖို့ ပွပွချောင်ချောင် ချည်ထည်တွေ ဝတ်ဆင်ဖို့ပါဝင်ပါတယ်။နေကာမျက်မှန်တွေလည်း တပ်ဆင်လာကြနေပူဒဏ်ကြောင့်မျက်စိနာခြင်း၊ မျက်လုံးအောင့်ခြင်း၊ မျက်စိ ကျိန်းစပ်ခြင်း မဖြစ်ရအောင် စတိုင်ကျလှပတဲ့ မျက်မှန်လှလှ လေးတွေကို တပ်ဆင်ပြီးသွားလာနေကြတာ တွေ့ရပါတယ်။နေကာမျက်မှန်ဆိုတာ အရင်ကတော့ လူတိုင်းမတပ်ကြပါဘူး။ အခုတော့ နေပူထဲသွားလာလှုပ်ရှားနေကြတဲ့ အများစုက တပ်ဆင် ကြပါတယ်။ အရိပ်ထဲမှာ အလုပ်လုပ်ရင်း အိမ်မှာနေရင်း အပြင်ခဏ ထွက်သူတွေလည်း နေကာမျက်မှန် တပ်ဆင်လာကြပါတယ်။အနော်ရထာလမ်းပေါ်ရှိ မျက်မှန်အရောင်းဆိုင် တစ်ဆိုင် ကတော့ "နေကာမျက်မှန်တွေ အရောင်းသွက်ပါတယ်။ ဧပြီ၊ မေမှာ ပိုအရောင်းသွက်တယ်။ ဈေးနှုန်းကတော့ အစားစားပေါ့၊ လူတန်းစား အလွှာပေါ်မူတည်ပြီး ဝယ်တဲ့ပစ္စည်းနဲ့ ဈေးနှုန်းကတော့ ကွာ တာပေါ့၊ လတ်တလော အရောင်းသွက်နေတာက ၂၀၀၀ ကျပ်ကနေ ၈၀၀၀ ကျပ်လောက်တွေပဲ"လို့ ပြောပါတယ်။ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် အပူဒဏ်ကြောင့် လှုပ်ရှားလာတဲ့ စီးပွားရေးမှာမျက်မှန်ဆိုင်တွေလည်း အပါအဝင်ပါဘဲ။UVထီးတွေလည်း အရောင်းသွက်နေရေဘူးနဲ့ဖိနပ်မပါရင် နွေအခါမှာသိမယ်ဆိုတဲ့ အခုချိန်မှာတော့ ရေဘူးနဲ့ဖိနပ်အပြင် ထီးမပါရင်လည်း အပူဒဏ်ကို သိသွားမှာပါ။ ဒါ့ကြောင့် အခုချိန်မှာ ထီးဆိုင်တွေအရောင်းသွက်နေကြောင်း သိရပါ တယ်။ အရင်ကတော့ နွေအကုန်ဆို မိုးရာသီအတွက် ထီးအဝယ်များ တယ်ဆိုပေမယ့် ဒီနှစ်မှာတော့ နွေရာသီအစပိုင်းမှာကတည်းက စပြီး ထီးအရောင်းသွက်ခဲ့တာ အခုမေလဆန်းမှာ ပိုရောင်းရတယ်လို့ ထီး အရောင်းဆိုင်အများစုက ပြောပါတယ်။ယုဇနပလာဇာရှိ ထီးအရောင်းဆိုင်တစ်ဆိုင်က "နာဂစ်ဖြစ်ပြီး နောက်ပိုင်းမှာ သစ်ပင်ကြီးတွေ မရှိတော့ ပိုပူလာတယ်။ လမ်းတွေမှာ လည်း အရိပ်ခိုစရာ အပင်ကြီးတွေမရှိဘူး။ ဒီတော့ အပြင်ထွက်ရင် ထီး၊ ဦးထုပ်တွေလိုတယ်။ ဒါကြောင့် နွေရာသီဖြစ်ပေမယ့် ထီး အရောင်းသွက် တယ်။ အထူးသဖြင့် နေပူခံ UV ထီးတွေ ပိုရောင်းရ တယ်"လို့ ပြောပါတယ်။ အခုဆိုရင် နေ့လယ်ခင်း အပြင်သွားကြတဲ့ အခါ ယောက်ျား၊ မိန်းမ လူကြီးလူငယ်မရွေး ထီးရောင်စုံ ဆောင်းပြီး သွားလာနေကြတာ တွေ့ရပါတယ်။ဦးထုပ်တွေလဲ အရောင်းသွက် ပစ္စည်းပါဘဲအပူဒဏ်ကိုကာကွယ်ဖို့ ထီးမဆောင်းလိုတဲ့ သူတွေကတော့ ဦးထုပ်ဆောင်းကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ယောက်ျားလေးတွေပါပဲ။ ယောက်ျားလေးတွေ အများစုက ထီးကိုင်ဖို့ ဝါသနာမပါကြဘူးလို့ သိရပါတယ်။ ဒါကြောင့် နွေရာသီမှာ ယောက်ကျားဆောင်း ဦးထုပ် တွေ ပိုရောင်းရတယ်လို့ သိမ်ကြီးဈေးက ဦးထုပ်ရောင်းသူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။ဦးထုပ်ကလည်း ပြည်တွင်းဖြစ်၊ ပြည်ပဖြစ် ဒီဇိုင်းမျိုးစုံ ဝင် ရောက်နေပါတယ်။ လမ်းဘေးမှာ ဈေးသက်သက်သာသာနဲ့ ချရောင်း နေတာတွေရှိသလို စတိုးဆိုင်တွေ၊ စူပါမားကတ်တွေမှာလည်း တင် ရောင်းကြပါတယ်။ ပြည်တွင်းဖြစ် ဦးထုပ်တွေ တစ်လုံး ၅၀၀ ကျပ် ကနေ ၂၀၀၀ ကျပ်လောက်လောက်အထိ ရောင်းနေရတာတွေ့ရပြီး ပြည်ပကဝင်လာတွေကတော့ တစ်လုံး ၁၅၀၀- ၂၀၀၀ ကျပ်ကနေ ၄၀၀၀-၅၀၀၀ ကျပ်အထိ ရောင်းနေတာတွေ့ရပါတယ်။ရန်ကုန်မြို့လယ်မှာ ဦးထုပ်ဆောင်းပြီး သွားလာနေကြတဲ့ ယောက်ျားလေးအများစုနဲ့ အမျိုးသမီးတချို့ကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။စားသောက်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲလာရာသီဥတု ပူပြင်းလာမှုကြောင့် လူတွေရဲ့ စားသောက်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲလာတာ တွေ့ရပါတယ်။ အပူအစပ် စားသောက်မှုတွေ လျော့နည်းသွားပြီး ချိုချိုအေးအေးအစားအစာတွေကို စားသောက် လာကြပါတယ်။ ထမင်းဟင်းစားသောက်ရာမှာလည်း ဆီပြန်ဟင်း တွေထက် အရည်သောက်ဟင်းတွေ ပိုစားလာတာ တွေ့ရပါတယ်။အိမ်ရှင်မတစ်ဦးက "ရာသီဥတုပူတော့ ဆီပြန်ဟင်းချက်ရင်စား မကောင်းဘူး၊ အရည်သောက်လေးနဲ့ တွဲစားမှရတယ်။ အခုလို ရာသီက ချဉ်ရည်ဟင်းလေးတွေက စားကောင်းတယ်။ တစ်ရက် တစ်ရက် မန်ကျည်းရွက်၊ ကင်ပွန်းချဉ်ရွက်၊ ကန်စွန်းရွက်၊ ချဉ်ပေါင်ရွက် တွေ ချက်စားရတယ်။ အဲဒါတွေက ကျန်းမာရေးနဲ့လည်း ညီညွတ် ပါတယ်"လို့ ပြောပါတယ်။နွေ-ချို၊ မိုး-ခါး၊ ဆောင်း-ချဉ်ဆိုတဲ့ ဓာတ်သဘောအရ အခုရာ သီဟာ ချိုအေးတဲ့ အစားအစာတွေကို ပိုစားသင့်တယ်လို့ တိုင်းရင်း ဆေးဆရာ တစ်ဦးက ပြောပါတယ်။"နွေရာသီမှာ အပူအစပ်လျှော့စားပြီး ချိုတဲ့အစားအစာတွေ စားပေးရမယ်။ ဒါမှ အပူငြိမ်းစေမယ်။ အပူငြိမ်းဆေးတွေလည်း သောက်နိုင်တယ်။ တချို့က အေးတယ်ဆိုပြီး ရေခဲရေ သောက်ကြ တယ်။ ဒါမှားတာပဲ၊ အမှန်က ရေခဲရေဆိုတာ အပူသဘောပဲ၊ ဒီ ရာသီမှာ ရေနွေးသောက်တာအကောင်းဆုံးပဲ" လို့ အထက်ပါဆရာက ထပ်မံ ပြောပါတယ်။ရာသီဥတု ပူပြင်းတာကြောင့် လူတွေဟာ အအေးပိုသောက် လာကြလို့ နွေရာသီမှာအအေးဆိုင်တွေ ပိုများလာပါတယ်။ လမ်း ဘေးမှာ တစ်ခွက်တစ်ရာနဲ့ အော်ရောင်းနေတဲ့ အအေးဆိုင်တွေရှိ သလို ဆိုင်ကန္ဒားနဲ့ ရောင်းချတဲ့ဆိုင်တွေလည်း များလာပါတယ်။ ကော်ဖီ၊ လက်ဖက်ရည်အပူ သောက်သူတွေလည်း အအေးပြောင်း သောက်လာကြတာ တွေ့ရပါတယ်။လူအများစုကတော့ နေပူထဲ သွားလာလှုပ်ရှားရင်း ရေခဲရေ သောက်လိုက်၊ ဖျော်ရည်သောက်လိုက်ပါပဲ။ ငွေကြေးတတ်နိုင်သူ တွေကတော့ လေအေးစက်တပ်ထားတဲ့ အအေးဆိုင်ကြီးမှာ စား သောက်ရင်း အပူဒဏ်ကို ရှောင်ရှားကြပါတယ်။အပူဒဏ်ကြောင့် အစားအသောက်ပျက်ကြလို့ အသီးအနှံစား သောက်မှုများပြားလာပါတယ်။ အထူးသဖြင့် အရည်ရွှမ်းတဲ့ အသီး (ဖရဲသီး၊ သရက်သီး၊ လိမ္မော်သီး၊ စပျစ်သီး) တွေကို ပိုမိုစားသုံးတဲ့ အတွက် အသီးအနှံရောင်းသူတွေလည်း ရောင်းအားကောင်းနေကြ ကြောင်း သိရပါတယ်။သီရိမင်္ဂလာဈေးမှ အသီးရောင်းသူတစ်ဦးက "နွေရာသီမှာ အသီးအနှံပိုရောင်းရတယ်။ ရာသီစာကတော့ တစ်မျိုးပေါ့။ ဒါပေမယ့် အရည်ရွှမ်းတဲ့ အသီးတွေပိုရောင်းရတယ်။ အရောင်းရဆုံးက ဖရဲသီးနဲ့ သင်္ဘောသီးဘဲ။ လက်လီဝယ်စားသူတွေရော၊ ဖျော်ရည်လုပ်ပြီး ပြန် ရောင်းမယ့်သူတွေရော ဝယ်ကြတယ်"လို့ ပြောပါတယ်။နေထိုင်သွားလာမှုပုံစံလဲ ပြောင်းလဲလာအရင်က အိမ်ထဲမှာ အခွေကြည့်၊ စာဖတ်အပန်းဖြေကြတဲ့သူ တွေလည်း အပူဒဏ်ကြောင့် အိမ်ခြံဝင်း အေးတဲ့နေရာ၊ အရိပ်ရတဲ့ နေရာတွေကို ထွက်ထိုင်လာကြပါတယ်။ နွေရာသီ ကျောင်းပိတ်ရက် ကာလဖြစ်တာကြောင့် တချို့မိသားစုတွေ အရိပ်ရ၊ လေတိုက်တဲ့ ကန်တော်ကြီး၊ တိရစ္ဆာန်ဥယျာဉ်၊ ပြည်သူ့ရင်ပြင် စတာတွေကို သွား ရောက် အပန်းဖြေကြပါတယ်။အပူဒဏ်သက်သာစေမဲ့ နည်းလမ်းတွေရှာဖွေရင်း တချို့က လေအေးပေးစက်တွေ တပ်ဆင်ထားတဲ့ စူပါမားကတ်တွေ၊ စီးတီး မတ်တွေ၊ ရှော့ပင်းမောတွေ၊ စတိုးဆိုင်ကြီးတွေမှာ ဈေးဝယ်ရင်း၊ မုန့် စားရင်း အပူဒဏ်က ရှောင်ရှားကြပါတယ်။ လူငယ်အများစုကလည်း အရင်ကလို နေပူထဲလျှောက်သွားမဲ့အစား အေးတဲ့အင်တာနက်ဆိုင် မှာ ချက်တင်ဝင်နေကြတာ တွေ့ရပါတယ်။ လက်ဖက်ရည်ဆိုင် ထိုင် တတ်တဲ့ လူကြီးလူငယ်တွေကတော့ သာမန်လက်ဖက်ရည်ဆိုင် အစား ဈေးနည်းနည်းပိုပေးရမယ့် အဲယားကွန်းဖွင့်ထားတဲ့ဆိုင်တွေကို ပိုသွား ကြပါတယ်။ပြီးခဲ့တဲ့ဧပြီလကတော့ ရုံးပိတ်ရက်ရှည်ရှိလို့ တချို့က အအေး ပိုင်း ဒေသတွေကို ခရီးထွက်ရင်း အပူဒဏ် ကသက်သာစေပါတယ်။ မေလထဲမှာ ခရီးရှည်မထွက်နိုင်တော့ ကိုယ့်အိမ်မှာပဲ သက်သက် သာသာ နေနိုင်အောင် ပန်ကာ၊ အဲယားကွန်း၊ မီးစက်တွေတပ်ပြီးနေ ကြပါတယ်။ မတတ်နိုင်သူတွေကတော့ နေရိပ်ရှိရာ၊ လေတိုက်ရာ အရပ်တွေမှာ အဆင်ပြေအောင်နေကြသလို ယပ်တောင်ကိုပဲ အသုံး ပြုကြတာ တွေ့ရပါတယ်။သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ်က မသန္တာက "တို့မှာက အဲယားကွန်းလဲ မရှိဘူး၊ ပန်ကာက ကြာကြာဖွင့်ရင် လေပူတွေပဲမို့ မဖြစ်ဘူး။ ပန်ကာ လေ ကြာကြာခံရင် ကိုယ်လက်တွေကိုက်တယ်။ ဒီတော့ လေတိုက် ပြီး အရိပ်ရတဲ့ခြံထဲမှာပဲ ဆင်းနေရတယ်။ ညအိပ်ရာဝင်ရင်တော့ ယပ်တောင်က မရှိမဖြစ်ဘဲ" လို့ ဆိုပါတယ်။မြက်ယပ်တောင်တွေ ရောင်းကောင်းချိန်သာရေးနာရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ အသုံးပြုတဲ့ ပလတ်စတစ်ယပ် တောင်တွေဟာ မြက်ယပ်တောင်လောက် လေမရတော့ အခုချိန်မှာ အရောင်းသွက်တာက မြက်ယပ်တောင်ပါ။မြက်ယပ်တောင်တစ်ခုရဲ့ ထုတ်လုပ်မှုစရိတ်ဟာ ငွေကျပ် တစ်ရာ အောက်မှာပဲရှိပြီး မြို့နယ်၊ ရပ်ကွက် ဈေးတွေမှာတော့ အရွယ်အစားပေါ်မူတည်ပြီး ၂၀၀ကျပ်၊ ၃၀၀ကျပ် စသည်ဖြင့် ရောင်း ချနေတာ တွေ့ရပါတယ်။သုဝဏ္ဏဈေးရှိ ယပ်တောင် ရောင်းသူတစ်ဦးက "နွေရာသီမှ မြက်ယပ်တောင်တွေ အရောင်းသွက်တာပါ။ ကျန်တဲ့အချိန်တွေဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ တခြားအလုပ် ပြောင်းလုပ်ရတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း အများအပြားဝယ်ကြတာ မဟုတ်ဘူး။ အိမ်သုံးဆိုတော့ နည်းတာ ပေါ့။ သာရေး နာရေးယပ်တောင်တွေလို အခု ရာချီ၊ ထောင်ချီ မရောင်းရပါဘူး။ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ကျွန်တော်တို့တတ်တဲ့ပညာနဲ့ လူတွေ ဈေးသက်သက်သာသာနဲ့ အအေးဓာတ်ဝေပေးနိုင်တာ ဝမ်းသာပါ တယ်" လို့ ဆိုပါတယ်။လူတွေလည်း အပူဒဏ်ကို နည်းမျိုးစုံနဲ့ ကာကွယ်အံတုရင်း မိုးမျှော်နေကြပါပြီ။ မိုးလေဝသကလည်း မုတ်သုံဝင်နောက်ကျမယ် ဆိုတာကြောင့် အပူဒဏ်ကို ခံစားရဦးမှာပါ။ အပူဒဏ်သက်သာ အောင် နေထိုင်ရင်း မိုးရွာ မယ့်ရက်ကို စောင့်နေကြပါတယ်။လွင်လွင်မိုး
ဖိလစ်ပိုင် NFA သည် ဆန်ဈေးကွက်တွင် ပြည်တွင်း၌ စပါးဝယ်ယူ သူအနေဖြင့်သာမက ပြည်ပမှ ဆန်တင်သွင်းသူအဖြစ်နှင့် အစိုးရကိုယ် စား စွက်ဖက်ပါဝင်ပါတယ်။ NFA ပါဝင်မှုအတိုင်း အတာဟာ ဖိလစ်ပိုင်ဆန်ဈေးကွက် အခြေအနေ အပေါ် များစွာမူတည်ပါတယ်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်က NFA ကဝယ်ယူတဲ့ စပါးဈေးဟာ တစ်ကီလိုလျှင် ၁၇ ပီဆိုဖြစ်ပြီး ကုန်သည်တွေကတော့ ၂၄ ပီဆို နဲ့ ဝယ်ပါတယ်။ NFA ရဲ့ စပါးဝယ်ဈေးနှုန်းဟာ ဈေးကွက်မှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ ဈေးနှုန်းထက် များနေ သည့်တိုင် လယ်သမားများကNFAကို စပါး မရောင်းချင်ကြပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အရောင်းအဝယ်ကို ရော့ပတ္တမြား၊ ရော့နဂါးပဲ ဖြစ် ချင်တယ်။ စာရွက်စာတမ်းတွေနဲ့ မရှုပ်ချင်ဘူး။ ဒါကတော့ ထုံးစံပါပဲ။ (မှတ်ချက်။ ဘယ်နိုင်ငံက လယ်သမားဖြစ်ဖြစ် အစိုးရနဲ့ အရောင်းအဝယ် မလုပ်ချင်ကြဘူး။ စာရွက်စာတမ်းတွေ မဖြည့်ချင် ကြဘူး။ လက်မှတ်မထိုးချင်ကြဘူး။ အစိုးရက လည်း ပြည်သူပိုင်ငွေနဲ့ ဝယ်ရတာ၊ ရောင်းရတာဆို တော့ စာရွက်စာတမ်း အထောက်အထားတော့ အနည်းဆုံးထားရှိ ဆောင်ရွက်ရမှာပဲ။ ဒါက လယ် သမားနဲ့ အစိုးရကြား ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိတဲ့ ဝိရောဓိပဲ) ဖိလစ်ပိုင်မှာ ဆန်နှင့်ပတ်သက်ရင် NFA မပါလို့ မရပါဘူး။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်၊ နှစ်လယ်ပိုင်းလောက် ြၤဗ ဟာ ၅၀ ကီလိုဆန်တစ်အိတ်ကို ၁၂၀၀ ပီဆိုနဲ့ ရောင်းချခဲ့ပါတယ်။ သို့သော် ပုဂ္ဂလိကပိုင်း မှာ အရည်အသွေးတူတဲ့ အမျိုးအစားကို ၁၃၅၀ ပီဆိုနဲ့ ရောင်းချနိုင်မှ အရင်းကျေ (break even) မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်က ဆန်လှောင်ခဲ့ကြ တဲ့ ဆန်စက်ပိုင်ရှင်တွေ၊ ဆန်ကုန်သည်တွေ အရှုံး ပေါ်ခဲ့ကြပါတယ်။ သူတို့အားလုံးဟာ တက်ရိပ်ပြ နေတဲ့ ဆန်ဈေးအခြေအနေကိုပဲကြည့်ပြီး ဆန်တွေ သိုလှောင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ကမ္ဘာပေါ်မှာ စားနပ် ရိက္ခာ ပြဿနာပေါ်နေချိန်ဖြစ်တာမို့ NFA အနေ ဖြင့် ပြည်ပမှာ ဆန်ဝယ်ရနိုင်လိမ့်မယ် မထင်ခဲ့မိ ကြဘူး။ ဆန်စက်ပိုင်ရှင်နဲ့ ဆန်ကုန်သည်တွေဟာ စပါးကို အပြိုင်အဆိုင် ဈေးပေးဝယ်ယူခဲ့ကြပြီး ဈေးကို မြှင့်တင်ကြပါတယ်။ ပြည်ပက တင်သွင်း လာခဲ့တဲ့ NFAဆန်တွေ ဈေးကွက်ထဲရောက်တာ နဲ့ ဆန်ဈေးတွေ ပြုတ်ကျသွားတာပါပဲ။ အချို့ဆန် စက်ကြီးများအနေဖြင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ တစ် သန်းလောက် အရှုံးပေါ်ခဲ့ပါတယ်။အစိုးရပါဝင်စွက်ဖက်မှုပေါ် သဘောထားဆန်စပါးလုပ်ငန်း၌ ဖိလစ်ပိုင်အစိုးရမှ ပါဝင် စွက်ဖက်နေမှုကို ပုဂ္ဂလိကပိုင်းမှ မလိုလားကြပါ။ ပြန်လည် သတ်မှတ်ပြင်ဆင်ဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ သူတို့က ယူဆကြပါတယ်။ ဆင်းရဲတဲ့ ဖိလစ်ပိုင် ပြည်သူအများစုကို ပစ်မှတ်ထားပြီး ပါဝင်ဆောင် ရွက်သင့်တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။ ဈေးချထားတဲ့ NFA ဆန်တွေကို လက်လီသမားတွေ ရောင်းချ ခိုင်းတဲ့အခါ မကျေလည်မှုတွေ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ရိုး သားပြီး ပြည်သူအပေါ် စေတနာရှိတဲ့ လက်လီ ရောင်းတဲ့ဆိုင်တွေက ပထမလာ ပထမစနစ်နဲ့ ဆင်းရဲသားပြည်သူတွေကို ရောင်းချပေးခဲ့ပါတယ်။ အချို့ လက်လီဆိုင်တွေကတော့ အခြားပြင်ပက ဆန်တွေနဲ့ရောပြီး ဈေးကွက်မှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ ဆန်ဈေးအတိုင်း ရောင်းချပေးခဲ့ကြပါတယ်။ပုဂ္ဂလိကပိုင်းအနေနဲ့ ဆန်စက်လုပ်ငန်းမှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံလိုကြပေမဲ့ ရလာနိုင်မဲ့ အကျိုးအမြတ် က ဆွဲဆောင်မှု သိပ်မရှိလှပါ။ ဆန်စက်သုံး ပစ္စည်း ကိရိယာတွေကို ခေတ်မီတဲ့စက်တွေနဲ့ အစားထိုး ခြင်းဖြင့် ဆန် recovery တိုးတက်လာရင် အကျိုး အမြတ် အနည်းငယ် ရရှိလာနိုင်တယ် ဆိုတာ လောက်ပဲ မျှော်လင့်ချက်က ခပ်ပါးပါးလေး ရှိနေ ပါတယ်။ဆန်အရည်အသွေးဖိလစ်ပိုင်သည်အခြားအာဆီယံနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ဆန်အရည်အသွေးမှာ နိမ့်ကျနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဈေးကွက်ကလည်း အရည်အသွေး ထက် ဈေးနှုန်းက ဦးဆောင်ပါတယ်။ စပါးဝယ်ယူ ရေးကအစ ဆန်စားသုံးတဲ့အထိ Supply Chain မှာ ဈေးနှုန်းကပဲရှေ့ကဦးဆောင်နေပါတယ်။ တိတိ ကျကျ ပြောရရင် အစိုဓာတ်ဟာ အတော်များပါ တယ်။ လယ်သမားတွေကလည်း စပါးခြောက် အောင်လုပ်ပြီး ရောင်းဖို့ စိတ်မဝင်စားကြဘူး။ စပါး ကို ခြောက်အောင်လုပ်ပြီး ရောင်းလည်း ဈေးက ဒီဈေးပဲဆိုတော့ ဘယ်သူမှ စိတ်မဝင်စားတာ အဆန်းမဟုတ်ပါ။ လက်ကားကော လက်လီဈေး ကွက်မှာ ဈေးနှုန်းကိုပဲ ကြည့်ကြပါတယ်။ ဈေးနှုန်းနဲ့ အရည်အသွေး (Quality)ကို ကန့်သတ်ထားခြင်း မရှိပါ။မောင်တိုင်ပင်